Polskie pisarki i Remigiusz Mróz. Oto książki najczęściej wypożyczane z bibliotek w 2020 roku

Jakie książki wypożyczali Polacy w 2020 roku?

Artykuł dotyczący wypożyczeń bibliotecznych należy rozpocząć od informacji, że nie ma ogólnopolskich danych dotyczących książek wypożyczanych w bibliotekach. Ministerstwo Edukacji i Nauki nie prowadzi statystyk wypożyczeń w placówkach szkolnych, a poszczególne biblioteki miejskie i wojewódzkie, korzystające z różnych systemowych rozwiązań, nie muszą raportować liczby i rodzajów wypożyczeń. Największą biblioteczną bazą danych o zasięgu ogólnopolskim, dysponującą informacjami o wypożyczanych książkach, wydaje się rozwijany przez Instytut Książki system Mak+. Niestety we włączonej w system liczbie przeszło 1000 bibliotek (nie licząc ich filii) znajduje się niewiele bibliotek mających siedzibę w dużych miastach. Jak wynika z mapy udostępnionej przez twórców aplikacji, w Poznaniu do systemu należą biblioteki Klubu 2 Skrzydła Lotnictwa Taktycznego, biblioteka Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa i specjalistyczna placówka, jaką jest Biblioteka Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk. W Częstochowie za to, według mapy, nie istnieje żadna placówka zarejestrowana w Mak+.

Dlatego do analizy danych pochodzących od bibliotek zrzeszonych w systemie Mak+ postanowiliśmy dołączyć statystyki z wybranych dziesięciu bibliotek rozsianych po całym kraju: z tych największych, jak poznańska Biblioteka Raczyńskich i Biblioteka Miejska w Łodzi, z położonej nad morzem Biblioteki Sopockiej, z posiadającej aż 10 placówek Biblioteki Publicznej w Dzielnicy Bemowo, z placówek operujących w dużych miastach gminnych (Oświęcim, Wronki, Olesno), a także z małych, ale nie mniej ważnych placówek w Ustrzykach Dolnych, Choszcznie i podszczecińskiej Dobrej.

Beletrystyka najpopularniejsza w bibliotekach 

Widoczny na półkach w księgarniach boom na reporaże i książki non-fiction nie znajduje odzwierciedlenia w statystykach bibliotecznych. W udostepnionych nam danych najczęściej wypożyczanych publikacji znaleźliśmy zaledwie jedną książkę zakwalifikowaną jako literatura faktu. Zdecydowanie chętniej idziemy do biblioteki po beletrystykę, najczęściej po książki pisane przez polskie pisarki.

Po autorów zagranicznych, według udostępnionych danych, sięgamy dużo rzadziej. Swoje miejsce na literackiej liście wypożyczeń zaznaczyła między innymi Lucinda Riley, która wraz z Remigiuszem Mrozem zdominowała zestawienie udostępnione przez Bibliotekę Raczyńskich, a także Kristin Hannah. Autorka „Słowika” była chętnie czytana w Sopocie i, wraz z Riley, pod Szczecinem, w miejscowości Dobra. Dwa razy pojawił się wśród przesłanych nam przez bibliotekarzy zgłoszeń Guillaume Musso ze swoimi powieściami „Potem” i „Zjazd absolwentów”.

W Bibliotece Miejskiej w Łodzi najczęściej sięgano po powieść „Marzycielka” Katarzyny Michalak. Zresztą nie tylko po „Marzycielkę”; wśród czterech najchętniej wypożyczanych wśród łodzian książek, pozycje autorstwa Michalak zajęły aż trzy miejsca. Przedzielił je tylko Wojciech Chmielarz ze swoją „Raną”.

W bieszczadzkich Ustrzykach Dolnych najczęściej wypożyczaną pisarką 2020 roku była Krystyna Mirek. Jej powieści „Tam, gdzie serce twoje”, „Szczęście za horyzontem” i „Podarunek” wypełniły podium wypożyczeń; wspomniana wyżej „Marzycielka” Katarzyny Michalak zamykała w Bieszczadach listę 10 najczęściej wypożyczanych książek.

Polskie autorki zdominowały również bibliotekę na Bemowie. Najchętniej w lewobrzeżnej części Warszawy wypożyczano książkę „Kobiety z odzysku” Izabelli Frączyk. Co ciekawe, na drugim miejscu znalazła się książka dla dzieci… Olgi Tokarczuk. Chociaż „Zgubiona dusza” z pewnością nie należy do najbardziej znanych dzieł polskiej noblistki, ustępując pola chociażby „Biegunom” czy „Księgom Jakubowym”, to właśnie adresowana do młodzieży i ilustrowana przez Joannę Concejo książka była chętniej wypożyczana, niż dzieła Lee Childa, Jo Nesbø czy Johna Grishama. W Sopocie dominowała „Czerwień” Małgorzaty Oliwii Sobczak, we Wronkach „Najmilszy prezent” Agnieszki Krawczyk, a w Choszcznie Magdalena Witkiewicz i jej „Po prostu bądź”.

Nazwisko gdańszczanki przewija się zresztą przez przesłane nam zestawienia, gdyż chętnie po jej książki sięgano również w Łodzi. W Oleśnie na szczycie listy czytanych książek znajduje się antologia opowiadań „Miłość z widokiem na Śnieżkę”. Wśród autorów znajdziemy oczywiście Magdalenę Witkiewicz, a także Agnieszkę Olejnik (po jej książki sięgano również we Wronkach), Dorotę Milli i męskiego rodzynka w tym gronie, Tomasza Kieresa.

Książka Olgi Tokarczuk pojawia się na liście najczęściej wypożyczanych książek w jeszcze jednej placówce. W Miejskiej Bibliotece Publicznej w Zakopanem po nagrodzoną międzynarodowym Bookerem „Prowadź swój pług przez kości umarłych” sięgano częściej niż po „Ekspozycję” Remigiusza Mroza i „Pod mocnym aniołem” Jerzego Pilcha. Co znamienne, w stolicy Tatr z bibliotecznych półek równie często, co proza uznanych światowych i polskich autorów, znikają książki dotyczącego samego Zakopanego i gór. W pierwszej dziesiątce wypożyczanych pod Gubałówką książek znalazły się „Halina. Dziś już nie ma takich kobiet” Anny Kamińskiej o himalaistce Halinie Krüger-Syrokomskiej, „Giełda milionerów”, czyli zakopiańska powieść kryminalna Mariusza Koperskiego i „«Wolne miasto». Zakopane 1956-1970” Jerzego Kochanowskiego. Dodajmy, że akcja „Ekspozycji” Remigiusza Mroza również ma miejsce w Tatrach.

Jak wynika z danych, które otrzymaliśmy z serwisu Mak+, również czytelnicy zrzeszeni w ponad tysiącu bibliotek korzystających z tworzonej przez Instytut Książki aplikacji najchętniej sięgają po książki polskich autorek. Najpopularniejszymi książkami wypożyczanymi przez dorosłych są powieści wspomnianej już Katarzyny Michalak („Kropla nadziei”, „Ścigany”, „Błękitne sny”), a także autorki „365 dni”, święcącej w ostatnim roku filmowe triumfy, Blanki Lipińskiej. Wyżej od nich są tylko książki dla dzieci, o których zaraz wspomnimy. Ale najpierw, zastanówmy się…

Autorki kontra autorzy

Z danych udostępnionych nam przez biblioteki wynika, że czytelnicy najczęściej wypożyczali książki pisane przez kobiety. A którzy pisarze byli najpopularniejsi?

Obecność Remigiusza Mroza w zestawieniu nie powinna być dla nikogo zaskoczeniem. W końcu autor takich kryminalnych serii jak „Chyłka”, „Komisarz Forst” i „W kręgach władzy” regularnie umieszcza kolejne swoja książki na listach bestsellerów, samemu będąc jednym z najlepiej rozpoznawalnych polskich pisarzy. Sukces serialu TVN „Chyłka”, stworzonego na motywach powieści Mroza, z pewnością w tym pomógł. Po książki urodzonego w Opolu autora chętnie sięgali korzystający z Biblioteki Raczyńskich (zwłaszcza po wydaną w 2018 roku „Nieodnalezioną” i „Behawiorystę”), a także w Oleśnie, gdzie tylko wspomniana już „Miłość z widokiem na Śnieżkę” była częściej wypożyczana niż jego „Głosy z zaświatów”, „Iluzjonista” i „Nieodgadniona”. W Zakopanem, Remigiusz Mróz w statystykach wypożyczeń ustępował tylko Oldze Tokarczuk.

Drugim autorem, który w 2020 roku stawał w szranki z pisarkami, był Wojciech Chmielarz. Czytany nie tylko w Łodzi, ale również w Choszcznie (gdzie „Żmijowisko” musiało uznać wyższość książki Magdaleny Witkiewicz) i na Bemowie. Tam sięgano po „Osiedle marzeń”, którego akcja dzieje się jednym z zamkniętych warszawskich osiedli. 

Literatura dziecięca? Tylko lektury

Niezbyt optymistycznie wyglądają statystyki wypożyczeń dotyczące literatury dziecięcej. Z udostępnionych nam przez biblioteki danych wynika, że dzieci chodzą do biblioteki niemal wyłącznie po lektury obowiązkowe. W Ustrzykach Dolnych najchętniej wypożyczaną pozycją dla dzieci była książka „O psie, który jeździł koleją”, w Galerii Książki w Oświęcimiu sięgano po „Szatana z siódmej klasy”. W poznańskiej bibliotece Raczyńskich palmę pierwszeństwa przejęła Justyna Bednarek i jej „Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek”. Pewnym promyczkiem nadziei są kolejne pozycje na liście, gdzie znajdziemy powieści J.K. Rowling (Ustrzyki Dolne) i chętnie wypożyczane w Poznaniu książki Martina Widmarka z cyklu „Biuro Detektywistyczne Lassego i Mai”.

W bibliotekach należących do systemu Mak+ pozycje omawiane na lekcjach stanowią nawet pierwszą dziesiątkę wypożyczeń – książki C.S. Lewisa, Rafała Kosika i René Gościnnego przebiły nawet wspomniane wyżej Michalak i Blankę Lipińską.

Potarte pozostaje pytanie, czy biblioteki szkolne są tak słabo wyposażone, że nie są w stanie zapewnić lektur dla wszystkich uczniów, którzy muszą się posiłkować placówkami zewnętrznymi, czy też dzieci w szkolnym nie sięgają po inne ksiażki, niż lektury szkolne.

Kryminały w kryminale

Swój osobny ranking wypożyczanych książek stworzyła również biblioteka Aresztu Śledczego w Krakowie. Niekwestionowanym królem tej placówki został Remigiusz Mróz; jego książki z cyklu „Chyłka” zostały wypożyczone w ciągu roku aż 100 razy. Za nim uplasowali się inni twórcy kryminałów i thrillerów: Jakub Żulczyk, Marek Krajewski i Katarzyna Bonda. Należy pamiętać, że ze względu na specyfikę jednostki, jaką jest areszt śledczy, w bibliotece przy Montelupich w Krakowie następuje duża rotacja czytelników. Jednak, jak wynika z przytoczonych przez Służbę Więzienną statystyk, wszyscy wypożyczający gustują w historiach kryminalnych.

Za pomoc w przygotowaniu artykułu dziękujemy: Insytutowi Książki, BIbliotece Raczyńskich, Bibliotece Miejskiej w Łodzi, Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Ustrzykach Dolnych, Bibliotece Publicznej w Dzielnicy Bemowo, Miejskiej Bibliotece Publicznej w Choszcznie, Miejskiej Bibliotece Publicznej w Oświęcimiu, Miejskiej Bibliotece Publicznej w Sopocie, Miejskiej Bibliotece Publicznej Zakopane i Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy Wronki.

[aj]