Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Tokarczuk wpadła we własne sidła, tak odbieram „Empuzjon”. Sięgając po motywy z „Czarodziejskiej góry” nie mogła uniknąć porównania z pierwowzorem, a na tle powieści Manna, niestety „Empuzjon” wypada cieniutko, oj cieniutko. W „Czarodziejskiej górze” wszystko zachowywało odpowiedni balans: fabuła, bohaterowie oraz „wstawki filozoficzne”, bardzo wiarygodnie wplecione w usta postaci i jednocześnie – choć często dotyczące kwestii oczywistych – to przedstawione interesująco i rozłożone wręcz na czynniki pierwsze, co pozwalało zachować świeżość spojrzenia. W „Empuzjonie” fabuła kuleje i nie chodzi mi bynajmniej o to, że nie ma „akcji”. W takiej powieści wcale nie musi ona być. Miałam natomiast poczucie, że wręcz przeciwnie – za dużo się dzieje, za chaotycznie, za szybko – co zupełnie nie licowało z ogólnym przekazem, jaki próbowała wtłoczyć w głowy czytelników autorka, jakoby w Gorbersdorf panuje senna atmosfera. Bohaterowie, w tym Mieczysław Wojnicz, niezbyt interesujący, zbyt mało ucharakteryzowani, nie budzący sympatii, po prostu sztuczni. Wskutek dosyć pobieżnego zaprezentowania postaci, dopiero pod koniec powieści zaczęłam rozróżniać kim jest pan August, a kim pan Lukas, a kim Frommer. No i „wstawki filozoficzne”, coś na co liczyłam, będąc przekonaną, że „Empuzjon” będzie dyskusją z „Czarodziejską górą”, może uaktualnieniem tego niemieckiego dzieła, o które się wręcz aż prosi. I niby ta dyskusja jest, ale to jak rozmowa filozofa z fanatykiem. Tokarczuk wkłada w usta swoich bohaterów komunały, ich dysputy poprowadzone są w sposób nienaturalny, pojawiają się znikąd i tak samo nagle ustają. W dyskusje włącza się nawet gospodarz Opitz, zdawałoby się prosty chłop. Wszystko to brzmi sztucznie, i jakby „na siłę”, jakby przedmiot rozmów bohaterów w ogóle autorki nie interesował. Nie wiem, czy wynika to z niedostatków pisarki („Empuzjon” to pierwsza jej powieść jaką czytam),czy miał to być wyraz ironii, z jaką traktuje swoich męskich bohaterów, którzy każdą nieporadną dyskusję nad nalewką ostatecznie zawsze sprowadzają do tematu kobiet. I to, w gruncie rzeczy, jest znamienne, że Tokarczuk drwi z mizoginów, tych przemądrzałych mężczyzn, zapełniających całe literackie przestrzenie, w tym sanatorium w Davos, a jednocześnie sama w „Empuzjonie” fiksuje się na temacie toksycznej męskości, nie wychodząc poza ten wąski horyzont. Gdyby chociaż autorka próbowała zastanowić się nad tym zjawiskiem i jego przyczynami, jego wpływem i na kobiety i mężczyzn (w tym również tych binarnych, których jest przecież zdecydowana większość) zamiast wtłaczać do głowy czytelnikowi, że męskość w tradycyjnym wydaniu jest wyłącznie destrukcyjna, pomyślałabym, że Tokarczuk chce jednak podjąć tę dyskusję i nadać jakieś świeże spojrzenie kwestii, która aktualnie nurtuje nasze pokolenie. Zamiast powieści zadającej pytania i zmuszającej do myślenia, dostałam zestaw poprawnych odpowiedzi, typowy przykład netfliksacji kultury. Żeby nie było, książkę doczytałam do końca, były momenty, które czytałam z zainteresowaniem. Plus za klimat, scenerię, momentami interesujące opisy, jakby kadry, wyrwane ze scenariusza filmu. Dosyć ciekawe zestawienie motywów: sanatorium, gdzieś na odludziu, w tle ciemny, tajemniczy las i góry, kosmopolityczne, zamknięte środowisko i wątki kryminału i horroru. Myślę, że osoby, które nie miały styczności z „Czarodziejską górą” mogą odebrać powieść bardziej przychylnie. Ja niestety oczekiwałam zdecydowanie czegoś więcej, zwłaszcza po noblistce.