Książki biograficzne i autobiograficzne to bardzo popularny gatunek literacki. Należące do tego gatunku pozycje na jednej ze swoich półek ma aż 255062 użytkowników serwisu lubimyczytać.pl; wśród najchętniej czytanych książek znajdują się głośne „My, dzieci z dworca ZOO” (liczba czytelników w naszym serwisie: 45788, liczba ocen: 27921), czyli pamiętnik nastoletniej narkomanki. Jak wykazywaliśmy w styczniu 2019 roku, biografie należą również do najchętniej wyszukiwanych w naszym serwisie książek w okresie świątecznym. Bohaterami książek biograficznych są nie tylko wybitne jednostki, zasłużone dla historii świata, ale również osoby z pierwszych stron drukowanych współcześnie gazet.

Czym powinna się charakteryzować dobra książka biograficzna? Jak pokazują to te pozycje, które znalazły się w naszym zestawieniu, podejść jest wiele. Może być napisana z humorem, jak ta Grzesiuka, czy Davida Attenborough, ale równie dobrze może być pisana jak najbardziej na poważnie, o czym świadczy świetna biografia Ireny Sendlerowej „W ukryciu” Anny Krystyny Bikont. Ważne, co pokazuje Artur Domosławski w opowiadającym o Zygmuncie Baumanie „Wygnańcu”, by książka biograficzna nie bała się poruszać kontrowersyjnych, nie do końca przychylnych bohaterowi wątków, a równocześnie – była dziełem kompletnym, poprzedzonym godzinami spędzonymi w bibliotekach i na rozmowach z bliskimi omawianych bohaterów, tak jak portretując Kieślowskiego, zrobiła to Katarzyna Surmiak-Domańska.

Ale najważniejsze, by czytało się ją jak dobrą powieść, bo książki biograficzne to idealna lektura wakacyjna – czy to na plażę, czy jako krotka przerwa w górskich wędrówkach.

Bardzo popularne są wspomnienia polityków. W tym, tych byłych, ale wciąż należących do czołówki osobistości, których głos ma wpływ na cały świat. Takich, jak 44. prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama.

Obama i Attenborough, czyli wielcy objaśniają świat

Najnowszą książką autobiograficzną, w której Obama opowiada o swojej prezydenturze jest „Ziemia obiecana” ukazała się w polskim przekładzie w 2021 roku. Pisano już o niej wiele; dość powiedzieć, że książka byłego prezydenta stała się bestsellerem jeszcze przed premierą, a już po publikacji, nie schodziła z listy best-sellerów non-fiction „New York Times” przez 8 tygodni z rzędu. O rekordowej sprzedaży anglojęzycznej wersji pisaliśmy tutaj.

„Odziedziczone marzenia. Spadek po moim ojcu”, Barack Obama

Ale równie ważną książką była ta, która ukazała się jeszcze przed rozpoczęciem pierwszej kadencji przez pierwszego czarnoskórego prezydenta w historii USA. „Odziedziczone marzenia. Spadek po moim ojcu”, opublikowane zostały w 1995 roku – jeszcze przed rozpoczęciem przez niego drogi senatora. Obama był dopiero w przededniu swojej błyskotliwej kariery politycznej. Młody Barack Obama, syn białej Amerykanki i czarnego Kenijczyka, wychowany w latach sześćdziesiątych XX wieku w białej rodzinie i kulturowym tyglu Hawajów, postanowił się wybrać w podróż śladami ojca, którego nie zdążył poznać, aby poznać sedno jego afrykańskiej tożsamości. Z tej podróży powstała wzruszająca saga rodzinna, która opowiada o decydujących latach przyszłego prezydenta Stanów Zjednoczonych i laureata pokojowej Nagrody Nobla.

Książka Baracka Obamy została w naszym serwisie oceniona przez 147 uzytkowników. Śr. ocena to 6,7/10.

Warto zauważyć, że również małżonka Baracka Obamy wydała swoje wspomnienia. „Becoming” Michelle Obamy również osiągnęło sukces, czego dowodem są długie tygodnie na szczytach list sprzedażowych, a także nominacja – polskiego tłumaczenia – w plebiscycie Książka Roku 2019 serwisu lubimyczytać.pl.

„Życie na naszej planecie. Moja historia, wasza przyszłość”, David Attenborough

Chociaż sir David Attenborough nie jest politykiem i nie ma bezpośredniego wpływu na ustawodawstwo, to nie ulega wątpliwości, że jego programy telewizyjne i filmy ukształtowały myślenie o naturze wielu osób na całym świecie. Attenborough postanowił podsumować swoje życie – Brytyjczyk ma już 95 lat! – i zostawić przesłanie przyszłym pokoleniom jak żyć, aby nie zniszczyć świata. Nie zniszczyć do końca.

Bo książka sir Davida to nie jest zwykła autobiografia. Attenborough w trakcie swojego długiego życia widział, jak postępują zmiany klimatyczne, jak gwaltowna działalność człowieka – związana z rozwojem przemysłu, wojnami i wydobyciem paliw kopalnych, niszczy planetę. Postępująca zagłada bioróżnorodności planety jest prawdziwą tragedią naszych czasów, a jej dowody są wszędzie. Możemy to zmienić, jeśli zaczniemy działać teraz. David Attenborough jest właściwą osobą, która może wskazać nam drogę.

Książka „Życie na naszej planecie. Moja historia, wasza przyszłość” została w serwisie lubimyczytać.pl oceniona przez 188 osób. Śr. ocena to aż 8.4/10

Artyści i artysta wśród biznesmenów

„Poniedziałkowe dzieci”, Patti Smith

Pozostając w kręgu autorów anglojęzycznych pora napisać o Patti Smith. Amerykańska wokalistka, autorka tekstów i poetka swoją twórczością zdecydowanie wykracza poza muzykę. Jest jedną z ikon kontrkultury, a także aktywistką społeczną. Pomimo swojego wieku chętnie udziela się publicznie.

Wydana w polskim przekładzie w 2012 roku książka „Poniedziałkowe dzieci” opowiadają o wyjątkowej relacji, łączącej Smith i genialnego fotografa mody Roberta Mapplethorpe'a. Połączeni niewinnością i entuzjazmem, przemierzali Nowy Jork, od Coney Island po Czterdziestą Drugą Ulicę, aż dotarli do słynnego okrągłego stołu w lokalu Kansas City, w którym brylował krąg Andy'ego Warhola. W 1969 roku para zamieszkała w hotelu Chelsea i weszła do środowiska ludzi okrytych – dobrą i złą – sławą, wpływowych artystów z barwnej alternatywnej cyganerii. Były to czasy wzmożonej świadomości, gdy światy poezji, rock and rolla, sztuki i seksualności zderzały się i wybuchały z całą mocą. W tym środowisku dwoje dzieciaków zawarło pakt, że będą się o siebie troszczyć. Pełni animuszu, romantyczni, oddani tworzeniu, gnani wspólnymi marzeniami i pragnieniami, inspirowali się nawzajem i wspierali w chudych latach.

„Poniedziałkowe dzieci” zaczynają się jako historia miłosna, a kończą jako elegia. To także hołd złożony Nowemu Jorkowi na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, jego bogaczom i biedakom, sprzedajnej miłości i demonom. To portret dwojga młodych początkujących artystów w przededniu sławy.

Książka „Poniedziałkowe dzieci” Patti Smith ma w serwisie lubimyczytać.pl aż 4453 czytelników. Średnia wystawionych ocen to 7,8/10.

„Sztuka zwycięstwa. Wspomnienia twórcy NIKE”, Phil Knight

Również bardzo wielu, bo aż 2590 czytelników, ma autobiograficzna książka Phila Knighta, twórcy potęgi firmy sportowej Nike. To za jego czasów władania firmą, Nike podpisało kontrakty z dwoma rozpoznawalnymi na calym świecie sportowcami: z golfistą Tigerem Woodsem, a przede wszystkim, z Michalem Jordanem. Knight uwierzył w talent, jak również w możliwości rozwoju firmy dzięki sławnemu koszykarzowi, oferując mu najwyższy wówczas kontrakt (gdy Jordan wchodził do NBA, był to rok 1984), wiążący nowicjusza z firmą aż na 5 lat. Ogromne pieniądze wpompowane w Jordana (strategia marketingowa firmy opierała się na koszykarzu Chicago Bulls) opłaciła się. Nike zostało wielką korporacją, a Phil Knight jednym z najbardziej wpływowych magnatów świata biznesu.

Książka Phila Knighta to opowieść o tym, jak młody człowiek zaraz po studiach, za garść wyciągniętych z kieszeni spodni dolarów spełnia swój „American Dream”. Może być wspaniałą inspiracją dla przyszłych pokoleń młodych biznesmenów.

Książka Phila Knighta została w naszym serwisie oceniona średnio na 8.0/10.

„Leonardo da Vinci”, Walter Isaacson

Jeśli książka Phila Knighta może być inspiracją dla przyszłych biznesmenów, to biografię Leonardo da Vinci powinni przeczytać wszyscy zainteresowani humanistyką i innymi, kreatywnymi sferami życia.

Genialny malarz, konstruktor, architekt i wynalazca. Artysta, będący jednym z symboli europejskiej kultury renesansu. Bez jego wiedzy, bez portretu Mona Lisy, bez kolejnych rysowanych w pracowni przez Leonardo da Vinci projektów, Europa i Świat nie byłyby w tym samym miejscu, gdzie są teraz.

W swojej imponującej rozmiarem pracy (aż 800 stron!) były szef CNN Walter Isaacson opowiada o pasjonującym życiu Da Vinciego. Odwołując się do liczących tysiące stron notatek Leonarda, a także odkryć związanych z życiem i dorobkiem włoskiego geniusza, Walter Isaacson snuje opowieść, w której po mistrzowsku splata wątki twórczości artystycznej Leonarda z jego dokonaniami naukowymi.

Życiorys Leonarda – nieślubnego dziecka, homoseksualisty, mańkuta i wegetarianina, mającego problemy z koncentracją i ocierającego się czasem o herezję – to także najlepszy dowód na to, że społeczny outsider nie musi stać na z góry straconej pozycji. Historia jego życia uświadamia nam, jak ważne jest, by podsycać zarówno w nas samych, jak i w naszych dzieciach nie tylko głód wiedzy, ale także gotowość do poddawania nabywanej wiedzy w wątpliwość. Zawsze warto być kreatywnym i, wzorem utalentowanych outsiderów i buntowników z każdej epoki, mieć odwagę myśleć inaczej.

Książka „Leonardo da Vinci” została oceniona przez 1146 użytkowników serwisu lubimyczytać.pl. Śr. ocena: 8,0/10.

Walter Isaacson jest specjalistą od książek biograficznych. Spod jego pióra wyszły również inne wysoko oceniane pozycje, na czele ze „Stevem Jobsem”, poświęconym założycielowi firmy Apple. W naszym serwisie ta książka ma blisko 11 tys. czytelników!

Życiorysy niełatwe

„Przeżyć. Moja tragedia na Nanga Parbat”, Élisabeth Revol

Łącznikiem pomiędzy biografiami zagranicznymi a tymi, których bohaterami i bohaterkami są mieszkańcy Polski, może być książka autorstwa Élisabeth Revol. Francuska himalaistka znana jest w Polsce jako partnerka wspinaczkowa tragicznie zmarłego podczas zdobywania szczytu Nanga Parbat Tomasza „Czapkinsa” Mackiewicza. W relacjonowaną praktycznie na żywo za pośrednictwem mediów społecznościowych akcję ratunkową zaangażowana była dwójka polskich himalaistów: Denis Urubko i Adam Bielecki.

„Przeżyć. Moja tragedia na Nanga Parbat” to powrót do tych tragicznych chwil. Revol ze szczegółami wspomina przebieg tych tragicznych wydarzeń. Szczera do bólu Francuzka konfrontuje się z własną traumą i emocjami, by swoimi słowami opowiedzieć tę intymną historię, która wydarzyła się na oczach milionów internautów.

Książka francuskiej himalaistki ma w naszym serwisie wystawionych 926 ocen. Ich średnia to 7,1/10

„Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana”, Artur Domosławski

Bezkompromisowa jest książka Artura Domosławskiego. „Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana” to próba zmierzenia się z legendą polskiego socjologa. Polskiego, a jednocześnie w Polsce zapomnianego; od kiedy w 1968 roku, w następstwie postępującej nagonki antysemickiej Bauman wyemigrował z kraju (najpierw do Izraela, a następnie do Wielkiej Brytanii), związki autora „Płynnej nowoczesności” z Polską znacznie się rozluźniły.

Nie wolno również zapominać o dwoistości życia Baumana, będącej odbiciem dwoistości współczesnej Polski. Dla jednych jest urodzonym w Poznaniu światowej sławy filozofem i postmodernistą, twórcą pojęcia płynnej rzeczy­wistości, a przede wszystkim autorem wielu książek, nad którymi do dzisiaj to­czą się zacięte debaty moralne, kulturowe, an­tropologiczne i polityczne. Dla innych Bauman to przede wszystkim zacięty komunista, agent-informator Informacji Wojskowej, a także oficer Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W swojej książce Domosławski scala tych dwóch Baumanów w jedną postać, twierdząc, że bez jednego nie byłoby drugiego.

Biografia wybitnego polskiego socjologa „Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana” została oceniona w naszym serwisie średnio na 8,1/10.

Artur Domosławski jest również autorem głośnej biografii Ryszarda Kapuścińskiego. „Kapuściński non-fiction” ma serwisie lubimyczytać.pl aż 3600 czytelników.

„Sendlerowa. W ukryciu”, Anna Krystyna Bikont

Zmarła w 2008 roku Irena Sendlerowa była polską działaczką społeczną i charytatywną. W trakcie II wojny światowej zaangażowała się w akcję ratowania żydowskich dzieci z getta, również pracując w strukturach „Żegoty”. Szacuje się, że wraz ze współpracowniczkami udało jej się ocalić setki żydowskich dzieci. W 1965 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował ją tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.

Po wojnie, w zniszczonej Warszawie organizowała od podstaw system domów opieki dla osób starszych i sierocińców.

W 2001 roku przyjechała do Polski grupa amerykańskich uczennic, które napisały sztukę o Polce ratującej w czasie wojny żydowskie dzieci. Z dnia na dzień po latach zapomnienia Irena Sendlerowa stała się bohaterką mediów i symbolem wszystkich tych, którzy mieli odwagę sprzeciwić się złu.

Książka Anny Krystyny Bikont to opowieść o niezwykłej Polsce, jej współpracowniczkach i uratowanych przez nie setkach dzieci. Irena Sendlerowa, kobieta, która niewątpliwie robiła rzeczy wielkie, zasługujące na podziw, i to w najtrudniejszych czasach, wyłania się w tej książce powoli spośród grona ludzi, których złączył wspólny los – ratujących i ratowanych. Tych, którzy udzielali schronienia, i tych, którzy schronienia szukali.

Książka o życiu Ireny Sendlerowej zebrała w naszym serwisie 513 ocen; ich średnia to 7,5/10. Została również nominowana w plebiscycie Książka Roku 2017 serwisu lubimyczytać.pl.

„Boso, ale w ostrogach”, Stanisław Grzesiuk

Jedna z trzech autobiograficznych książek sławnego warszawskiego barda. Tak jak „Pięć lat kacetu” opisuje pobyt Grzesiuk w niemieckich obozach koncentracyjnych, tak „Boso, ale w ostrogach” poświęcone jest przedwojennej Warszawie, a  przede wszystkim do jego ukochanego Czerniakowa.

Stanisław Grzesiuk z właściwym sobie humorem i swadą portretuje przedmieścia stolicy z ich obyczajami, tradycją i swoistym kodeksem honorowym, sięgając przy tym po słownictwo i specyficzną gwarę warszawskiej ulicy.

Z pierwszym wydaniem książki wiąże się historia – „Boso, ale w ostrogach” najpierw było wstrzymywane przez cenzurę, a zaraz po pierwszej publikacji w 1959 została wykupiona z księgarnianych półek przez czytelników. Po latach tekst porównano z rękopisem i przywrócono fragmenty usunięte przez cenzurę oraz wydawcę przy pierwszej publikacji. Najnowsze wydanie, to z 2018 roku, jest wydaniem oryginalnym – bez skreśleń dokonanych przez cenzorów.

Książka Grzesiuka ma wystawionych w naszym serwisie aż 4790 ocen. Ich średnia to 7,9/10. 

„Kieślowski. Zbliżenie”, Katarzyna Surmiak-Domańska

Zmarły w 1996 roku Krzysztof Kieślowski należy do panteonu najważniejszych polskich reżyserów filmowych. Za ostatnią część swojej głośnej trylogii „Trzy kolory”, czyli za „Czerwonego”, był dwukrotnie nominowany do Oscara: za reżyserię i najlepszy scenariusz oryginalny. Jego obrazy zdobywały nagrody w Cannes, Wenecji i podczas niemieckiego Berlinale.

Z historią życia Krzysztofa Kieślowskiego, jego twórczością i jego legendą mierzy się reporterka Katarzyna Surmiak-Domańska.

Książka Surmiak-Domańskiej otrzymała Nagrodę Newsweeka im. Teresy Torańskiej, jak również została finalistą plebiscytu Książka Roku 2018 serwisu lubimyczytać.pl. W naszym serwisie „Kieślowskiego” oceniło 353 internautów. Ich średnia ocena to 8,1/10.

W zestawieniu książek biograficznych, które należy przeczytać, umieściłem 10 pozycji. Natomiast pełna lista biografii i autobiografii, znajdujących się w naszym serwisie, jst dostępna w katalogu znajdującym się pod tym linkiem. A jakie biografie należą do Waszych ulubionych? Koniecznie napiszcie w komentarzu! 

[aj]