Ziemowit Szczerek

🔰"Białoruś to kraj prosty w obsłudze. Dopóki idziesz ścieżką przewidzianą dla obywatela, wszystko jest w porządku. Poruszasz się po Białorusi jak po grze komputerowej. Chodzisz po czystych chodnikach, między wymalowanymi ścianami, jeździsz po dobrze utrzymanych drogach. Nie zarabiasz może kokosów i musisz kombinować na boku, ale jesteś bezpieczny. Bardzo bezpieczny. Ale jeśli zejdziesz z tej ścieżki, to nie chroni cię prawo – prawo niezależne od władzy – więc możesz być pewny, że znajdziesz się w chaosie, w którym istnieje tylko władca i jego drużyna: służba ochrony prezydenta, MSW i KGB. A oni mogą zrobić z tobą wszystko, co zechcą”. /Ziemowit Szczerek/ Reportaże w „Ojczyźnie dobrej jakości”, właściwie wszystkie, traktują właśnie o tej ścieżce – o tym, kto ją wyznacza i co można zyskać, pilnując własnych kroków, a także: co można stracić, gdy człowiek zdecyduje się pójść swoją drogą. Ewentualnie o tym, czy da się po prostu uciec od konieczności dokonywania tego wyboru. Ten zbiór reportaży miał pokazać Białoruś inną niż tą, którą znamy z mediów, a więc inną niż “kraj Alaksandra Łukaszenki". Podejście apolityczne nie poskutkowało jednak pominięciem tematów problemowych, większość opublikowanych reportaży dotyka zagadnień trudnych. Jest więc reportaż o masowych grobach ofiar Stalina w Kuropatach i stojącej na ich terenie restauracji, o ostrej polityce antynarkotykowej w wyniku której do więzienia na dziesiątki lat trafiają za posiadanie kilku gramów narkotyków np. 14- letnie dzieci, oraz o przesiedleniach po II wojnie światowej, czyli o losie tzw. bieżeńców. Obok reportaży o tematach podniosłych nie brakuje również tekstów podejmujących inne, ważne, ale nie tak spektakularne zagadnienia. W zbiorze wyróżnia się tekst o “mężczyźnie dobrej jakości” i poszukiwaniach mężów poza granicami kraju przez samotne Białorusinki. Sam tytuł reportażu stanowi zapewne nawiązanie do “Rosjanina ze znakiem jakości”, a więc określenia Białorusinów przez Łukaszenkę. Na uwagę zasługują z pewnością te teksty, które dotykają tematów mniej znanych. Wśród nich reportaż o podwójnej tragedii wypędzonych z Polski Białorusinów. Z jednej strony tracili domy w dawnej ojczyźnie, z drugiej strony trafiali do sowieckiego piekła kołchozów od razu z łatką przybyszów z “pańskiej Polski”. Jest to tekst ważny, bo stanowi też wstęp do historii o odkrywaniu przez Białorusinów swoich korzeni, podchodzeniu do historii nie tylko przez pryzmat “wielkiej historii” ZSRR, ale tej małej historii jej mieszkańców. Dodatkowo stanowi pozytywną zapowiedź tego, że Białorusini jednak interesują się swoją historią i chcą, tak po ludzku, wiedzieć kim są, skąd się wzięli i czego doświadczali ich ojcowie i dziadowie. Poziom reportaży jest różny, przeważają jednak dobre teksty, ukazujące codzienność zwykłych Białorusinów żyjących w kraju zdominowanym przez Rosję i wystawionych na humory despotycznego szefa szefów, czyli Łukaszenki. W ich historiach pobrzmiewa często rezygnacja, czasem bunt i niezgoda ma niesprawiedliwość oraz wszechwładność autokraty i służących mu sił porządkowych. Ale mamy tu też obraz tego kraju widziany oczami żyjących w nim obcokrajowców z Ameryki Południowej, Afryki czy Włoch.