Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Mierząc się z kolejnymi pozycjami profesora Mikołejki, odczuwam nieodmiennie i bojaźń, i drżenie. Oto stanięcie oko w oko z prawdziwym erudytą naszych czasów! To jak wzięcie w dłoń nowo odkrytego apokryfu biblijnego – przynajmniej ja tak mam. Dlaczego więc na LC jedynie pięciu czytelników tej pozycji i ani jednego słowa opinii (co to jest w ogóle? warto to czytać?)?! Czy nie moglibyśmy naszemu bodaj najlepszemu tropicielowi toposów, mitów i tropów kulturowych poświęcić choć ułamek tej atencji, jaką obdarzylibyśmy to samo dzieło, gdyby miast nazwiska Mikołejki wypisano na nim „Umberto Eco”? Niestrudzony jest Mikołejko w tropieniu śladów i przemian naszej kultury. Z prawdziwą wirtuozerią przetwarza drobne anegdotyczne zdarzenia (jak to z wodą święconą w wiadrze na zakrystii remontowanego gotyckiego kościoła) w moraliety, filozoficzne przypowieści i robi nam z nich wykład podążając przez czas i przestrzeń. Zachwyciło mnie unaocznienie rozdźwięku nie tylko między chrześcijaństwem Wschodu i Zachodu, ale i samej przemiany zachodniego katolicyzmu, gdzie odchodzi się od tematów bólu, drżenia i lęków, jakie niesie gniewne oblicze tej religii na korzyść jej oblicza afirmacyjnego, radosnego, hipisowskiego i nieco anarchizującego może. Profesor Mikołejko krąży zatem po obrzeżach kultury, owych prowincjach ciemności i przywraca do naszej świadomości owe jej przejawy, które tak skutecznie z niej rugujemy; przywraca owo „tremendum”, owe bojaźliwe drżenie. Religijności naszej – tym z nas, którzy wciąż jeszcze religijni pozostawać potrafimy – przywraca zachwianą proporcję: do aspektów chwalebnych, afirmacyjnych czy ekstatycznych odkopuje i przydaje również i te bolesne, i te grozą podszyte. Jak naszym przodkom, którzy nie żyli wszak w świecie jeno powszechnej szczęśliwości, a na co dzień doświadczali i jego grozy, i niszczycielskich sił… Gdyby wnikliwie analizować wszelkie tropy, już wytropione i podane nam przez autora – lektura trwałaby wieczność. Tym nie mniej nie mogłem odmówić sobie przyjemności pozaglądania choć do niektórych obrazów wzmiankowanych w tej książce i zmierzyć moją wizualną wrażliwość z wrażliwością filozofa. Co ciekawe, tych tropów kulturowych szuka autor nie jedynie w nobliwych dziełach wieków minionych, ale – gdy ma na to ochotę – kolejne eseje poświęca sztuce zupełnie nam współczesnej, a żeni w tych poszukiwaniach oczywistych krewnych, jak sagę Georga R. R. Martina z „pieśnią o Rolandzie”, dziełami Tolkiena, Pratchetta i Pullmana, doszukuje się jej związków bardziej wyrafinowanych (Bram Stoker, Goethe, Shakespeare),by w końcu poszukać w niej urzeczywistnienia renesansu mitologizmu i „inwazji symbolizmu” głoszonego przez samego M. Eliadego. I wreszcie – lektura niniejszej książki skłania mnie do zainteresowania się poezją tak tu często cytowanego Józefa Czechowicza i robiącą na mnie takie wrażenie (to nie strach, to jakieś „drżenie”, jakaś metafizyczna bojaźń spływa na mnie podczas ich lektury)…