Książkowy świat nieustannie tętni życiem. I świetnie, niech tętni i ani myśli przestawać. Bycie z nim na bieżąco to jednak niemałe wyzwanie. Nowości jest wiele, ciekawych debiutów niewiele mniej, bo co i rusz ktoś wpada na szalony pomysł, by spróbować wyżyć z pisania, a klasyki pojawiają się w coraz doskonalszych przekładach.

Do tego nagrody literackie. Tu mamy prawdziwy urodzaj.

We wszystkim połapać się niełatwo – i od tego macie nas. Szukacie książkowych inspiracji albo brak wam pomysłu na urodzinowy prezent? A może zapomnieliście sprawdzić, kto w tym roku zgarnął Nagrodę Goncourtów? Pełne zestawienie książek i autorów wyróżnionych w najbardziej prestiżowych plebiscytach w 2022 roku znajdziecie poniżej.

Literacka Nagroda Nobla: Annie Ernaux

6 października poznaliśmy nazwisko laureatki tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Decyzją Akademii Szwedzkiej wyróżniono Annie Ernaux. Tak nazwisko pochodzącej z Francji 82-letniej pisarki trafiło na usta całego literackiego świata.

Ernaux, autorkę ponad 20 książek, doceniono za „odwagę i chirurgiczną precyzję, z jaką odkrywa korzenie, wyobcowania i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci”. Na polskim rynku jak dotąd ukazały się trzy pozycje z dorobku noblistki: mikropowieść „Miejsce” (Państwowy Instytut Wydawniczy) oraz wydane przez Wydawnictwo Czarne autobiograficzne książki „Lata” i „Bliscy”.

Laureatka tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie literatury urodziła się 1 września 1940 roku w Lillebonne. Wychowywała się w robotniczej dzielnicy Yvetot, co nie pozostało bez wpływu na jej twórczość. Pisarka znana jest jako autorka autobiograficznych powieści, w których ważne miejsce zajmują motywy feministyczne.

Nagroda Bookera: Shehan Karunatilaka, „The Seven Moons of Maali Almeida”

Nagrodę Bookera za beletrystykę zdobyła powieść „The Seven Moons of Maali Almeida” (w wolnym tłumaczeniu: „Siedem księżyców Maaliego Almeidy”) autorstwa lankijskiego pisarza Shehana Karunatilaki. Jury najbardziej prestiżowej nagrody literackiej w Wielkiej Brytanii doceniło autora za „ambicję skali i przezabawną śmiałość jego technik narracyjnych”.

Druga powieść Karunatilaki ukazała się ponad dziesięć lat po jego debiucie, „Chinaman”, wydanym w 2011 roku. Nagrodzona Bookerem powieść „The Seven Moons of Maali Almeida” opowiada historię tytułowego fotografa, Maaliego Almeidy, który w 1990 roku budzi się martwy. Nie ma pojęcia, kto go zabił. Maali ma siedem księżyców, aby skontaktować się z ludźmi, których najbardziej kocha, i zaprowadzić ich do ukrytej skrzynki ze zdjęciami przedstawiającymi okrucieństwa wojny domowej, które wstrząsną Sri Lanką.

Zdaniem jury przewodzonego przez Neila MacGregora książka Karunatilaki „pulsuje energią, obrazami i wyobraźnią, a jej tłem są surrealistyczne wizje wojen domowych na Sri Lance”. MacGregor dodał, że opowieść „zabiera czytelników w podróż zarówno straszną, jak i śmieszną. Poza życie i śmierć. Do czarnego serca świata. Tam, o dziwo, znajdujemy czułość, śmiech, lojalność i miłość”.

Man Booker International Prize (Międzynarodowa Nagroda Bookera): Geetanjali Shree, „Tomb of Sand”

W 2022 roku Międzynarodową Nagrodą Bookera nagrodzono indyjską pisarkę Geetanjali Shree, którą wyróżniono za książkę „Tomb of Sand” (Grobowiec z piasku) w przekładzie Daisy Rockwell. Po raz pierwszy w historii nagrodę tę zdobyła powieść przetłumaczona z hindi. „Tomb of Sand” pokonał między innymi „Księgi Jakubowe” Olgi Tokarczuk, jedną z sześciu pozycji na finałowej liście.

„Tomb of Sand” opowiada o 80-letniej kobiecie, która po śmierci męża popada w głęboką depresję. Ostatecznie uczy się jednak, jak na nowo czerpać radość z życia. Bohaterka jedzie do Pakistanu, aby skonfrontować się z traumą swoich nastoletnich doświadczeń związanych z podziałem dawnej brytyjskiej kolonii na Indie i Pakistan.

Nagrodzona powieść to, jak podkreślili członkowie jury, „zajmujący protest przeciwko destrukcyjnemu wpływowi granic, czy to między religiami, krajami, czy płciami”. To również historia ponownej analizy, co znaczy bycie matką, córką, kobietą czy feministką.

Nagroda Literacka Nike: Jerzy Jarniewicz, „Mondo cane”

Nagroda Literacka Nike za najlepszą książkę minionego roku trafiła w ręce Jerzego Jarniewicza. Autora doceniono za tomik poetycki „Mondo cane” (Biuro Literackie).

Nagrodzony statuetką projektu Gustawa Zemły oraz główną nagrodą w wysokości 100 tysięcy złotych tom Jarniewicza to książka wyreżyserowana przez autora zgodnie z regułami gatunku kina mondo cane. Autor rejestruje prawdziwe śmierci znajomych, zerwania, odejścia – i bezlitośnie przygląda się własnym reakcjom. I choć podmiot liryczny „Mondo cane” wydaje się pełen goryczy, nadal ma nadzieję.

W laudacji przewodzący kapitule prof. Przemysław Czapliński mówił:

Paszporty „Polityki”: Łukasz Barys, „Kości, które nosisz w kieszeni”

Paszport „Polityki” w kategorii Literatura otrzymał Łukasz Barys, autor debiutanckiej powieści „Kości, które nosisz w kieszeni” (Wydawnictwo Cyranka). Młodego pisarza wyróżniono za „znakomitą literacko opowieść o sojuszu żywych ze zmarłymi, o biedzie i niesprawiedliwości, a także o Pabianicach od strony kości”.

Bohaterka książki Barysa zmaga się z rodziną, historią i codziennością pełną norm i zasad, do których nie sposób się dostosować. Autor prowadzi czytelnika przez cmentarze, szkoły i dzielnice prowincjonalnego miasta, ukazując dorastanie w sposób baśniowy, ale dojmująco prawdziwy.

Urodzony w 1997 roku Barys miał już na koncie debiut poetycki – książkę „Wysokie słońce” (2020 r.), za którą otrzymał nagrodę na festiwalu Złoty Środek Poezji.

Nagroda im. Ryszarda Kapuścińskiego: Ander Izagirre, „Potosí. Góra, która zjada ludzi”

W tym roku do plebiscytu o „reporterskiego Nobla”, jak zwykło się mówić o nagrodzie, zgłoszono 143 książki, z czego 104 zostały napisane po polsku. 39 pozostałych to tłumaczenia z dziewięciu języków obcych.

Podczas tegorocznej gali wręczenia nagrody, która odbyła się w warszawskim Teatrze Studio, wyróżniono Andera Izagirrego za książkę „Potosí. Góra, która zjada ludzi” (Filtry) w przekładzie Jerzego Wołk-Łaniewskiego. Hiszpan otrzymał 100 tysięcy złotych, tłumacz zaś – 20 tysięcy złotych.

Reportaż Izagirrego opowiada o nastolatce pracującej w kopalni srebra mieszczącej się w tytułowej górze Potosí w Boliwii, która w XVI wieku w dużej mierze finansowała imperium hiszpańskie. Przedstawiając historię czternastoletniej dziewczyny, autor przybliża czytelnikowi zjawisko niekończącego się wyzysku boliwijskiej ludności przez firmy zajmujące się wydobyciem cennych surowców.

Nagroda Literacka Europy Środkowej Angelus: Edward Pasewicz, „Pulverkopf”

Angelus, nagroda przyznawana za najlepszą powieść w Europie Środkowej, po raz drugi w historii trafiła do autora z Polski. Decyzją jury najlepszą książką prozatorską ubiegłego roku została „Pulverkopf” (Wielka Litera) Edwarda Pasewicza.

Książka Pasewicza to doskonale skonstruowana powieść. Można w niej znaleźć mnóstwo nawiązań do niemieckiej muzyki klasycznej, liryczny język i poukrywane przez autora niespodzianki, które czekają na wytrawnych czytelników.

Mamy rok 1993. Międzyrzecz. Nastoletni Patryk Werhunt znajduje pływające w Obrze zwłoki jednego z sąsiadów. Traumatyczne wydarzenie staje się pretekstem do snucia rozległej opowieści o splątanych losach: Polaków, Żydów, Niemców, Sowietów oraz ich potomków.

Nagroda Pulitzera: Joshua Cohen, „The Netanyahus: An Account of a Minor and Ultimately Even Negligible Episode in the History of a Very Famous Family”, Andrea Elliott, „Invisible Child: Poverty, Survival & Hope in an American City”; Diane Seuss, „frank: sonnets”

W kategorii dziennikarstwo w służbie publicznej Kapituła Nagrody Pulitzera przyznała najbardziej prestiżową nagrodę dziennikarską w Stanach Zjednoczonych dziennikowi „The Washington Post” – za „przekonująco opowiedziane i obrazowo przedstawione sprawozdanie z ataku na Waszyngton 6 stycznia 2021 roku”. A kto królował w kategoriach literackich?

Pulitzer w kategorii beletrystyka przypadł Joshui Cohenowi za „The Netanyahus: An Account of a Minor and Ultimately Even Negligible Episode in the History of a Very Famous Family” – komiczną powieść opartą na prawdziwej historii ojca byłego premiera Izraela, Benjamina Netanjahu, szukającego pracy w środowisku akademickim. Akcja „Netanyahus” rozgrywa się w latach 1959–60 i skupia się na żydowskim historyku z uniwersytetu, którego poproszono o pomoc w podjęciu decyzji: czy zatrudnić uczonego z Izraela. Książka została doceniona za mieszankę dowcipu i intelektualnej debaty na temat syjonizmu i tożsamości żydowskiej. Szansę na nagrodę mieli również Francisco Goldman („Monkey Boy”) i Gayl Jones („Palmares”).

W kategorii literatura faktu zwyciężyła Andrea Elliott z książką „Invisible Child: Poverty, Survival & Hope in an American City”, zbudowaną wokół serii śledczej jej autorstwa opublikowanej na łamach „New York Timesa”, opowiadającej o bezdomnej czarnoskórej dziewczynie z Brooklynu.

Pozycją nagrodzoną w kategorii poezja została „frank: sonnets” Diane Seuss. Utwory składające się na zbiór częściowo czerpią z korzeni autorki w wiejskim stanie Michigan. Zawierają też jej zaciekłą i liryczną refleksję na temat płci i klas społecznych, a także nadużywania substancji odurzających.

Nagroda Goncourtów: Brigitte Giraud, „Vivre vite”

Nagroda Goncourtów, przyznawana od 1903 roku, to jedna z najbardziej prestiżowych nagród literackich na świecie. W tym roku wyróżniono ją Brigitte Giraud. Pisarkę doceniono za powieść „Vivre vite” (tytuł można przetłumaczyć jako „Żyć szybko”).

W „Vivre vite” autorka opisuje swoje życie krótko przed, a także po śmierci męża, który zginął w wypadku motocyklowym w 1999 roku. To tragiczne wydarzenie przekreśliło plany małżeństwa, które właśnie wkraczało w nowy etap życia. Claude miał 41 lat i postanowił poświęcić się muzyce, 36-letnia Brigitte pracowała zaś jako księgarka i pisała. Małżonkowie, rodzice małego syna, kupili dom na obrzeżach miasta, wierząc, że zapewni im spokojne schronienie. 22 czerwca 1999 roku Claude jechał po syna do szkoły, gdy uległ śmiertelnemu wypadkowi. Brigitte wprowadziła się do nowego miejsca już jako samodzielna matka, młoda wdowa, a między podpisaniem kolejnych dokumentów związanych z nieruchomością i przeprowadzką organizowała również pogrzeb męża.

Nagroda Literacka im. Witolda Gombrowicza: Barbara Woźniak, „Niejedno”

Statuetka przedstawiająca lornetkę, symbol Gombrowiczowskiej uważności wobec życia, a także nagroda pieniężna w wysokości 40 tysięcy złotych powędrowały do Barbary Woźniak, autorki książki „Niejedno” (Wydawnictwo Drzazgi). W swojej powieści pisarka przedstawia historię Szymona Kowalskiego – wykładowcy akademickiego, który przeprowadza się do rodzinnego miasta, by otoczyć opieką chorującego na alzheimera ojca. Młody mężczyzna na zlecenie swojej przełożonej przygotowuje również fakultet poświęcony medycynie III Rzeszy. Choroba ojca powoduje, że mężczyzna już za jego życia zaczyna przeżywać rodzaj żałoby, a naukowe wyzwania stawiają przed Szymonem wiele pytań o człowieka czy raczej: pacjenta we współczesnej medycynie.

Członkini kapituły, Zofia Król, odczytując laudację, zauważyła:

Nagroda Conrada: Paulina Siegień, „Miasto Bajka. Wiele historii Kaliningradu”

Nagrodę Conrada przyznano po raz ósmy. Wyróżnienie trafia w ręce autora lub autorki najlepszego debiutu prozatorskiego minionego roku. Laureatką za najlepszy debiut prozatorski została Paulina Siegień. Autorkę mieszkającą w Czechach Orlańskich na Podlasiu doceniono za reportaż „Miasto Bajka. Wiele historii Kaliningradu”.

Siegień z wykształcenia jest etnografką, rosjoznawczynią i filolożką rosyjską, a z zawodu dziennikarką i tłumaczką. Kilkanaście lat temu trafiła do Kaliningradu, który nieoczekiwanie stał się częścią jej życia. Przez lata pisała korespondencje z obwodu kaliningradzkiego dla „Gazety Wyborczej”.

To właśnie Kaliningrad jest głównym bohaterem „Miasta Bajki”, które ukazało się nakładem Wydawnictwa Czarne. Kaliningrad – półmilionowe, na wskroś europejskie miasto, leżące zaledwie pięćdziesiąt kilometrów od północnej granicy Polski – bywał też pruskim Königsbergiem i Królewcem.

Autorka opowiada o połączeniu przedwojennego Königsberga z powojennym Kaliningradem w jedno fantazmatyczne miasto niczym z bajki. Miasto, w którym pamięć nie chce przeminąć, to, co współczesne, odbija się w tym, co dawne, a duch przeszłości nie znika.

Nagroda Literacka m.st. Warszawy: Andrzej Stasiuk, „Przewóz”

W kategorii proza Nagrodą Literacką m.st. Warszawy 2022 wyróżniono Andrzeja Stasiuka, autora książki „Przewóz” (Wydawnictwo Czarne). W laudacji podkreślono, że powieść urzekła jurorów „intensywnością swojego niespokojnego nurtu”.

Warszawski twórca odebrał tę nagrodę po raz drugi. Poprzednio laur przyniosła mu wydana pozycja „Wschód”.

Nagrodę przyznano również w kategoriach: poezja, literatura dziecięca, książka o tematyce warszawskiej oraz komiks i powieść graficzna. Doceniono w nich odpowiednio: Tomasza Bąka za tom „O, tu jestem” (Wydawnictwo WBPiCAK), Katarzynę Jackowską-Enemuo (tekst) i Mariannę Sztymę (ilustracje) za „Tkaczkę Chmur” (Albus), Błażeja Brzostka za „Wstecz. Historia Warszawy do początku” (Muzeum Warszawy), a także Wandę Hagedorn i Olę Szmidę za „Twarz, brzuch, głowa” (Kultura Gniewu).

W 15. edycji nagrody tytułem warszawskiego twórcy uhonorowano Piotra Sommera – poetę, eseistę i tłumacza współczesnej poezji anglosaskiej, a także redaktora naczelnego miesięcznika „Literatura na Świecie”

Nagroda Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla: Magdalena Salik, „Płomień”

Nagroda im. Janusza Zajdla, przyznawana od 1984 roku, trafiła w ręce Magdaleny Salik, wyróżnionej za powieść „Płomień” (Powergraph).

Książka opowiada o misji, do której szykuje się ludzkość: w pobliżu Ziemi odkryto… Nową Ziemię, pokrytą lodem. Osobą odpowiedzialną za przeprowadzenie misji „Płomień” jest astrofizyk i inżynier technologii kosmicznych. Wraz z nim w przygotowaniu projektu bierze udział psycholożka moralności, której zadaniem jest zadbanie o moralne aspekty kosmicznej wyprawy. Dwoje ekspertów stanie więc nie tylko przed wyzwaniem ważnym dla całej ludzkości, ale i koniecznością poradzenia sobie z własnymi uczuciami. W swojej powieści autorka prezentuje trzy odrębne historie, niektóre wątki pojawiają się nagle, wydaje się, że nie mają nic wspólnego z poprzednimi, a jednak w końcu prowadzą do zaskakującego zakończenia.

W kategorii opowiadanie wyróżniono Michała Cholewę za „Ucieczkę”.

Nagroda Literacka Gdynia: Krzysztof Bartnicki, „Myśliwice, Myśliwice”; Justyna Kulikowska, „gift. z Podlasia”; Agnieszka Gajewska, „Stanisław Lem. Wypędzony z wysokiego zamku. Biografia”

Gdyńskie nagrody literackie przyznano już po raz siedemnasty. W kategorii proza zwyciężył Krzysztof Bartnicki, wyróżniony za powieść „Myśliwice, Myśliwice” (Instytut Mikołowski). Członkowie kapituły podkreślali, że jest to nie tylko opowieść o upadku pewnego miasta, ale i uniwersalna parabola rozkładu i trwania. Lekturę utworu, w którym mieszają się języki, gwary i czasy, określono jako „trip niemalże narkotyczny”.

Członkini kapituły Dorota Kozicka dodała:

W kategorii poezja nagrodzono Justynę Kulikowską, przedstawicielkę młodego pokolenia poetek, która powróciła z tomem „gift. z Podlasia” (Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu). Jerzy Jarniewicz, przewodniczący kapituły Nagrody Literackiej GDYNIA, uzasadniając wybór jury, powiedział:

Za esej wyróżniono zaś Agnieszkę Gajewską, która stworzyła biografię słynnego polskiego twórcy, nazywaną „kompletną i bezkompromisową”. Autorkę doceniono za książkę „Stanisław Lem. Wypędzony z wysokiego zamku. Biografia” (Wydawnictwo Literackie). Adam Lipszyc, członek kapituły, który wręczał nagrodę Agnieszce Gajewskiej, powiedział:

W Gdyni doceniono też Macieja Świerkockiego, autora przekładu „Ulissesa” Jamesa Joyce’a (Officyna), który podjął się próby stworzenia nowej wersji dublińskiej epopei sprzed wieku, uznawanej za „najtrudniejszą książkę do lektury i do przetłumaczenia”, i zrobił to w taki sposób, że postanowiono wyróżnić go Nagrodą Literacką Gdynia.

Nagroda Wielkiego Kalibru: Grzegorz Dziedzic, „Żadnych bogów, żadnych panów”

Grzegorz Dziedzic, którego wyróżniono za powieść „Żadnych bogów, żadnych panów” (Papierowy Księżyc), został laureatem Nagrody Wielkiego Kalibru 2022. Poza statuetką otrzymał ufundowaną przez prezydenta Wrocławia Jacka Sutryka nagrodę finansową w wysokości 25 tysięcy złotych.

„Żadnych bogów, żadnych panów” to czarny kryminał historyczny odsłaniający zapomniane i wyparte przez Polonię oraz praktycznie nieznane w Polsce fragmenty historii polskiej diaspory w Chicago – mieście ciężkiej pracy, korupcji i zbrodni. Historii, która była taka, jak ta książka – brutalna, surowa i bezlitosna. Utrzymany w stylu retro kryminał otwiera cykl „Trylogia chicagowska”.

Wrocławska Nagroda Poetycka „Silesius”: Krzysztof Siwczyk, „Krematoria I. Krematoria II”

W kategorii Książka roku jury Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” nagrodziło tom „Krematoria I. Krematoria II” (Austeria) Krzysztofa Siwczyka. To szesnasty tom poetycki w dorobku autora. W zebranych w nich wierszach poeta porusza temat choroby, śmierci, przemijania, niemocy, która dotyka słabnące ciało. Narrator rzadko ujawnia w „Krematoriach” swoją obecność. Treści celowo kierowane są nie wprost do adresata, przypominają raczej swoją formą komunikaty, fragmenty wypowiedzi, wyrywki. Wiersze pełne są mrocznej, smutnej atmosfery, w której trudno odróżnić jawę od snu (koszmaru).

W kategorii Debiut roku zwycięzcą (statuetka i czek na 20 tys. zł) okazała się Marta Stachniałek za tom „Polski wrap” (Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu). Silesiusa za całokształt twórczości otrzymał z kolei Marcin Sendecki.

Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida: Jakub Małecki, „Święto ognia”

Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida, ustanowiona w 2011 roku, przyznawana jest corocznie artystom i artystkom tworzącym na Mazowszu. W kategorii literatura wyróżniono Jakuba Małeckiego za powieść „Święto ognia” (SQN).

Jak wyjaśnił członek Kapituły Literackiej Krzysztof Mrowcewicz, laureata doceniono za „wrażliwość, wyobraźnię i czułość”.

Poznańska Nagroda Literacka: Stanisław Rosiek

Laureatem tegorocznej Nagrody im. Adama Mickiewicza został profesor Stanisław Rosiek. Nagroda w wysokości 60 tys. zł, która w tym roku przypadła w udziale uznanemu historykowi literatury, eseiście i wydawcy, przyznawana jest za wybitne zasługi dla polskiej literatury i kultury.

– Nasz laureat jest twórcą, który bardzo trudno wpisuje się we wszelkie szufladki. Jest on bowiem eseistą, wydawcą i badaczem literatury zwłaszcza romantycznej. Jest badaczem także literatury nieoczywistej, która w dużym stopniu z romantycznym widzeniem świata przez emocje i plątaninę rozmaitych doznań jest bardzo silnie powiązana – powiedziała rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Bogumiła Kaniewska.

Poznaliśmy też zdobywcę Nagrody–Stypendium im. Stanisława Barańczaka. 40 tysięcy złotych, które przyznawane jest młodemu twórcy za znaczący, innowacyjny dorobek, trafiło do urodzonej w 1987 roku Urszuli Honek, autorki książki poetyckiej „Zimowanie” (Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu).

Nagroda Kościelskich: Bartosz Sadulski, „Rzeszot”

O przyznaniu nagrody zdecydowało na początku września jury Nagrody Kościelskich, zebrane w Ecublens w Szwajcarii. Laureatem uczyniono Bartosza Sadulskiego, autora książki „Rzeszot” (Książkowe Klimaty) – historii polskiego barona Münchhausena – Pana Podedwornego, pioniera przemysłu naftowego, który wywoływał rewolucje i powstania, przyjaźnił się ze Słowackim, z Dickensem i z Łukasiewiczem, a także wykopał pierwszy w dziejach szyb naftowy.

W uzasadnieniu jury podkreśliło, że książka Sadulskiego to „brawurowo napisana powieść o dziewiętnastym wieku”. Autor zaś „rozprawia się ze swadą zarówno z romantycznymi mitami, jak i ze stereotypami patrzenia na historię, daje popis erudycji, a zarazem bawi się wraz z czytelnikiem słowami, obrazami, porywającymi scenami”.

Nagroda im. Ferdynanda Wspaniałego: Piotr Socha, Monika Utnik-Strugała, „Brud. Cuchnąca historia higieny”

20 listopada poznaliśmy laureatów Nagrody im. Ferdynanda Wspaniałego za najlepszą książkę dziecięcą roku. Jury zdecydowało się nagrodzić książkę „Brud. Cuchnąca historia higieny” autorstwa Piotra Sochy i Moniki Utnik-Strugały (Wydawnictwo Dwie Siostry).

To pierwszy przypadek w historii Nagrody Ferdynanda, gdy główną nagrodę zdobyła pozycja o charakterze popularno-naukowym, skonstruowana, jak podkreślono, by nieść kaganek oświaty.

W laudacji dodano:

Last but not least – przypominamy wyniki Plebiscytu Książka Roku 2021 lubimyczytać.pl. Plebiscytu, którym już za kilka tygodni rozpoczniemy też sezon nagród za rok 2022.