Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Co składa się na wielką książkę biograficzną uczonego czy wynalazcy? Moim zdaniem są to następujące trzy elementy: twórczość bohatera biografii, jego/jej czasy i życie osobiste. Dobre biografie Alberta Einsteina czy Steve’a Jobsa są superciekawe, ponieważ łączą wszystkie te elementy. Skupmy się przez moment na Einsteinie: ogólna teoria względności pozostaje wielkim dokonaniem naukowym; tło historyczne jego życia było aż zanadto ciekawe (dwie wojny, faszyzm, Żyd-włóczęga, podpis pod listem do Roosevelta w sprawie bomby atomowej, powstanie państwa Izrael); w życiu osobistym mamy dramat pierwszego małżeństwa i schizofrenię młodszego syna, kochanki będące sowieckimi agentkami, specjalne relacje z siostrą, spotkania i rozmowy z Oppenheimerem i Gödlem. Jest o czym pisać! Życie osobiste Paula Barana było…nudne. Spędził całe swoje życie z jedną żoną, w zasadzie nie angażował się politycznie, żył życiem inżyniera i wynalazcy. Z tego powodu nie miałbym pretensji do autora, Wojciecha Orlińskiego, że nie „wykreował” nam, czytelnikom, nadzwyczaj ciekawego (prywatnie) człowieka. Za to rzetelnie i ciekawie opisał długą drogę swojego bohatera ze wsi Sidra na Podlasiu do RAND Corporation w Kalifornii. Przywołuję ten znany think tank nie bez powodu, bowiem tam właśnie Paul Baran dokonał swojego największego odkrycia w postaci koncepcji rozproszonej sieci do przesyłania informacji w formie pakietów. Po wejściu na stronę serwisu internetowego RAND Corporation wystarczy wpisać „Paul Baran”, aby uzyskać dostęp do pełnej treści wszystkich 13 „working papers” Barana opisujących szczegółowo tę koncepcję. Jest oczywiste, że RAND jest nieustannie dumny z osiągnięć swojego byłego pracownika. Z kolei w kolekcji Charles Babbage Institute na Uniwersytecie Minnesota można przeczytać długi wywiad udzielony temu instytutowi przez Barana w ramach programu historii mówionej. Nawiasem mówiąc, jeśli chodzi o zebranie materiałów źródłowych o życiu i dokonaniach „inżyniera Paula Barana”, Orliński wykonał gigantyczną pracę. Osobiście przeczytałem książkę z wielkim zainteresowaniem. Nie sposób nie zaciekawić się losem polskiego Żyda, który przybywa do USA jako dziecko i przechodzi do historii jako „ojciec założyciel” internetu (choć trzeba uważać z takimi określeniami, historia internetu jest bowiem bogata i ma swoje meandry). Niewiele osób nad Wisłą słyszało o Paulu Baranie przed ukazaniem się tej książki. Trzeba docenić zarówno sam pomysł Orlińskiego, aby napisać biografię Barana, jak i sposób, w jaki to zrobił. Oczywiście byłoby fantastycznie, gdyby po zakończeniu pracy w RAND Baran stworzył wielką firmę technologiczną i przeszedł do historii jako genialny przedsiębiorca. Tak się nie stało. Założył kilka firm, zarobił w nich trochę pieniędzy, nie musiał martwić się o płacenie rachunków. Jest pamiętany „tylko” jako znakomity inżynier, który miał swój moment „eureka” i przeszedł do historii high-tech. To niemało jak na żydowskiego chłopca ze wsi Sidra na Podlasiu.