Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Być obywatelem pięciu ojczyzn, a nie zmienić praktycznie nigdy swojego adresu zamieszkania. Być świadkiem dwóch wojen światowych. Zostać zesłanym do trzech różnych obozów koncentracyjnych. A jednocześnie być świadkiem, jak całe życie upada w gruzach, traci się najbliższych, traci się nawet własną tożsamość…
Taki obraz mógł mieć miejsce tylko w pierwszej połowie XX wieku, kumulując się w okresie II Wojny Światowej. Obecnie podobne przygody są dla nas bardzo trudne do wyobrażenia. Żyjemy przecież we względnie spokojnych krajach, spokojnych miastach lub miasteczkach, gdzie sprawy całego świata nie bardzo nas muszą obchodzić, nie bardzo nas dotykają, względnie nie burzą naszego spokoju.
Tak samo jednak wyglądało życie Izaaka Jakuba Blumenfelda, zanim wybuchła I Wojna Światowa, zanim został powołany do służby wojskowej, do służby dla swojej ojczyzny – Austro-Węgier. Po zakończeniu wojny, w której, na szczęście, Izaakowi nie dane było walczyć na polu bitwy, nasz bohater wraca do rodzinnego miasteczka już jako obywatel Polski. Tereny na przestrzeni zaledwie kilkunastu i kilkudziesięciu lat przechodzą w ręce wielu krajów, a tożsamość Blumenfelda nieustannie się zmienia – zmienia się na papierze, gdyż w głębi swojego jestestwa Izaak wciąż pozostaje Żydem.
Dzieje Izaaka Jakuba Blumenfelda pozostawiam bez szczegółowego opisu, dla tych, którzy zechcą przeczytać o jego wstrząsających losach. Do mnie, z kart książki nieustannie przychodziło wszechogarniające poczucie współczucia i refleksji na temat sensu życia w obliczu tak wielu nakładających się na siebie tragedii. A jednak trudno przyznać, że Izaak Jakub Blumenfeld jest postacią tragiczną. Nasz bohater ma wielki dystans zarówno do samego siebie, jak i do otaczającego go świata. Z powieści przenika pełnia humoru, dzięki wielu żydowskim żartom, które Izaak dopasowując do każdej sytuacji, wyciąga jak magik królika z kapelusza. Z wielką pokorą, jakiej myślę każdy musiał się nauczyć w okresie II Wojny Światowej, aby przeżyć, Izaak przyjmuje swoje losy. Pomimo utraty bliskich, pomimo wielu załamań, pozostaje w nim pewnego rodzaju miłość do życia i posłuszeństwo dla losu, który został mu wyznaczony. Choć wciąż mamy w głowie ów żydowski żart – gdyby Bóg miał okna, wszystkie byłyby wybite.
„Pięcioksiąg Izaaka” to także książka pobudzająca do głębokiej refleksji filozoficznej. Rozmowy Izaaka ze swoim wieloletnim przyjacielem rabinem, z którym to krewniakiem wciąż krzyżują się losy naszego bohatera, to niezwykle mądre przemyślenia dotyczące religii, egzystencji człowieka i wielu innych intelektualnych zagadnień. Pod koniec powieści nieustannie pytałam siebie właśnie o ów sens życia. Lecz mimo wielu mądrych słów z „Pięcioksięgu Izaaka”, wciąż nie znalazłam odpowiedzi, wciąż nie mogę zrozumieć. Jaki jest sens doświadczania człowieka tak wielkimi tragediami, pozbawiania go radości, zmuszania do pokory i przyjmowania swojego losu bez odrobiny pocieszenia? Jedynym wyjaśnieniem jest być może myśl, że o ów sens wcale nie powinnyśmy pytać Boga. Być może wcale nie On doświadcza nas. Być może to tylko my sami tworzymy dla siebie nawzajem tak bezsensowny i jakże smutny świat.

Monika Samitowska-Adamczyk

Być obywatelem pięciu ojczyzn, a nie zmienić praktycznie nigdy swojego adresu zamieszkania. Być świadkiem dwóch wojen światowych. Zostać zesłanym do trzech różnych obozów koncentracyjnych. A jednocześnie być świadkiem, jak całe życie upada w gruzach, traci się najbliższych, traci się nawet własną tożsamość…
Taki obraz mógł mieć miejsce tylko w pierwszej połowie XX wieku,...