Opowieść o tym, jak Amerykanie okradli Indian oraz o tym jak Indianie walczą o sprawiedliwość. Temat bardzo ciekawy, jednak sposób narracji autora nie do końca mi pasuje, miejscami nudny i usypiający.

Opowieść o tym, jak Amerykanie okradli Indian oraz o tym jak Indianie walczą o sprawiedliwość. Temat bardzo ciekawy, jednak sposób narracji autora nie do końca mi pasuje, miejscami nudny i usypiający.

Polecam wszystkim ktorych interesuje otaczajacy ich swiat i rozszerzanie wiedzy :)

Polecam wszystkim ktorych interesuje otaczajacy ich swiat i rozszerzanie wiedzy :)

Książka nie jest zła, jednak spodziewałem się czegoś lepszego. O wiele ciekawiej czyta się o losach indian w XIX w.

Książka nie jest zła, jednak spodziewałem się czegoś lepszego. O wiele ciekawiej czyta się o losach indian w XIX w.

nie tylko dla zainteresowanych tematem - ok

nie tylko dla zainteresowanych tematem - ok

Ciekawa, bolesna i warta przeczytania książka. Myślę, że w Polsce mało kto ma o Indianach inne wyobrażenie niż zabawy dziecięce i westerny. A jednak ich historia jest bardzo realna i pełna krzywdy. O której mało kto wie i mało kto się przejmuje.
Dlatego polecam, mimo że jest chaotyczna i opowiada zaledwie o wycinku tej historii, skupiając się na plemieniu Lakotów i konkretnie dwóch przywódcach z różnych okresów historii. Bardziej haczyk niż opus magnum, ale może to i dobrze.

Ciekawa, bolesna i warta przeczytania książka. Myślę, że w Polsce mało kto ma o Indianach inne wyobrażenie niż zabawy dziecięce i westerny. A jednak ich historia jest bardzo realna i pełna krzywdy. O której mało kto wie i mało kto się przejmuje.
Dlatego polecam, mimo że jest chaotyczna i opowiada zaledwie o wycinku tej historii, skupiając się na plemieniu Lakotów i...

(2018)

Reporterska książka o smutnym losie północnoamerykańskich Indian, opowiedziana poprzez historię Russella Meansa (1939-2012),lakockiego awanturnika i aktywisty.

„Russell Means [...] to był [...] jeden z najważniejszych przywódców takiej rebelii Indian północnoamerykańskich, z czasów drugiej połowy XX wieku. Lata 60., końcówka lat 60., 70. [...]. [...] był [...] jednym z trzech najważniejszych [...] postaci tego ruchu. [...] to nie jest taka klasyczna biografia [...]. To jest trochę opowieść o tym człowieku, przez którą staram się przyjrzeć relacji, właśnie, Indian w USA z rządem amerykańskim i [...] z resztą społeczeństwa amerykańskiego na przestrzeni dziejów. Poczynając od Kolumba i na współczesności rezerwatów kończąc. A przez to spojrzenie również próbuje powiedzieć coś szerszego o Stanach jako takich [...]” (nagranie ze spotkania autorskiego z 29.06.2021, https://www.youtube.com/watch?v=kEaM8W-cxzA).

Pod koniec XV wieku na terenie dzisiejszych Stanów i Kanady żyje 7-18 milionów Indian (str. 127). Z powodu nieznanych wcześniej chorób, zawłaszczania terenów łowieckich, niesprzyjających warunków, głodu i walk z osadnikami, kawalerią, międzyplemiennych waśni rozwiązywanych przy użyciu świeżo pozyskanej broni palnej – liczba rdzennych Amerykanów będzie drastycznie spadać. Dzieła zniszczenia dopełnią uzależnienia, depresja i dyskryminacja. Dziś**, „Milion spośród dwuipółmilionowej populacji amerykańskich Indian mieszka w 326 rezerwatach” (str. 25). Całkowita populacja USA to przeszło 330 milionów, Indianie stanowią 0,7 % społeczeństwa (str. 281).

Są nieliczni, a ich głos słabo słyszalny. Obecnie nie ma już możliwości by żyli jak przed wiekami, świat za którym tęsknią nie istnieje, i nie ma już do niego powrotu. Ogromne przestrzenie dzielą szerokie autostrady, prowadzące do miast i miasteczek, wielkich farm, obszarów przemysłowych, odwiertów i kopalni; nie ma już wielotysięcznych stad bizonów, nie wszystkie rzeki są czyste, a każdy skrawek ziemi ma właściciela lub należy do państwa. Wszystko reguluje prawo, federalne i stanowe. Zachodnie Stany wciąż oferują dzikie, niezamieszkałe obszary, ale i tam obowiązują podatki, prawa własności i władza szeryfa.

Indianie nie czują się częścią amerykańskiego społeczeństwa. W przeciwieństwie do emigrantów, na ogół nie dążą do integracji***, a jeżeli ta zachodzi, to niejako wbrew woli: wobec konieczności funkcjonowania pośród anglojęzycznej większości, w wyniku zerwania więzów rodzinnych lub na skutek dawnej polityki, której ofiarą padali masowo najmłodsi (poddawani dodatkowo religijnej indoktrynacji). Potomkowie pierwszych na kontynencie deklarują tęsknotę za życiem w zgodzie z naturą, na łonie dzikiej, nieujarzmionej przyrody, pośród gór i prerii. Tęsknią za wyobrażoną, wyidealizowaną przeszłością. Pielęgnują pamięć o krzywdach, i przekonanie o tym, że w Stanach zawsze będą obywatelami drugiej kategorii. Wielu żyje w rozdarciu, między tym co oferuje współczesność, zdobyczami cywilizacji a własnym, niekiedy zapomnianym dziedzictwem. Brną w uzależnienia i żyją z dnia na dzień.

„Powrócę jako piorun” jest zbyt krótka by w pełni realizować założenia autora (1977),ale jako wprowadzenie do problematyki stosunków indiańsko-amerykańskich jest pozycją co najmniej dobrą. Z założenia obiektywną, choć nie bez sympatii dla Indian, i jak się zdaje rzetelną, powstającą w oparciu o wiele źródeł, rozmów, refleksji. Pod kątem warsztatowym napisana jest sprawnie, w oparciu o typowo reporterskie chwyty i standardy, miejscami jakby brakło przecinków, ale kiedy czyta się to na głos, brzmi dobrze. Są pewne wpadki, ale niewielkie. Jak na książkowy debiut to pozycja przemyślana, sensownie skomponowana i atrakcyjna. (Czyta się bardzo lekko).

_________________
* „[...] w Amerykach przed czasami Kolumba żyło około 60,5 miliona ludzi. Po stu latach populacja ta zmniejszyła się o 90 proc. Oznacza to, że ponad 50 milionów rdzennych mieszkańców obu Ameryk zginęło w wyniku wojen i chorób takich jak ospa, odra i grypa. Liczba ofiar stanowiła około 10 proc. populacji ludzi na całej ziemi” (https://dzienniknaukowy.pl/czlowiek/kolonizacja-ameryki-przez-europejczykow-mogla-przyczynic-sie-do-ochlodzenia-klimatu).
** +/- lata 2016-2018. Autor podróżował po Midweście w roku 2016.
*** Nie jest to do końca prawdą, bo jednak Czikasawowie, Czoktawowie, Czirokezi, Krikowie, Seminole ze Wschodniego Wybrzeża postanowili żyć po białemu i tworzyli tzw. Pięć Cywilizowanych Narodów: „Plemiona nazwano »cywilizowanymi«, ponieważ – dążąc do pokojowej koegzystencji ze swoimi białymi sąsiadami z Południowego Wschodu – przejęły one wiele europejskich zwyczajów i norm, w tym sposoby gospodarowania (rolnictwo, hodowla, rzemiosło, handel),sprawowania rządów i sądów, szkoły i druk (w tym własne pismo, opracowane przez Sekwoję, religię i obyczaje). Adaptacja ta była tak skuteczna, iż gospodarka indiańskich sąsiadów stała się uciążliwą konkurencją dla rosnącej liczby białych mieszkańców południowego wschodu USA, coraz intensywniej poszukujących nowych terenów pod osadnictwo i rynków zbytu dla swoich produktów.
Amerykańska ustawa o przesiedleniu Indian z 1830 roku zmusiła te plemiona (mimo sprzeciwu Sądu Najwyższego USA) do porzucenia prosperujących osiedli we wschodnich stanach USA i przesiedlenia się na tereny na zachód od rzeki Missisipi, na tzw. Terytorium Indiańskie (obecnie stan Oklahoma). Najbardziej znanym i tragicznym epizodem tego przesiedlenia był tzw. »Szlak Łez Czirokezów«, ciężki marsz niemal całego plemienia z Georgii na Zachód, podczas którego zmarło około 4 tys. (czyli blisko 1/4) jego uczestników” (https://pl.wikipedia.org/wiki/Pi%C4%99%C4%87_Cywilizowanych_Narod%C3%B3w). O tym w książce nie ma ani słowa, ale podtytuł zastrzega, że autor ogranicza się do Dzikiego Zachodu, więc nie można mieć pretensji. Należy jednak zaznaczyć, że w historii USA nie brakowało Metysów, i jednak część krwi indiańskiej została przekazana dalej. Przykładowo, Elvis Presley miał częściowo indiańskie pochodzenie (po prababce) [inny przykład John Ross: https://en.wikipedia.org/wiki/John_Ross_(Cherokee_chief)].

•

„Powrócę jako piorun” – fragment dedykacji Russa Meansa, skreślony kiedy był już chory na raka (str. 294).

•

Indianie nie byli „szlachetnymi dzikusami” wolnymi od przemocy i waśni międzyplemiennych. Nie stronili od przemocy. Ich życie było brutalne, a nierzadko bardzo krótkie. Głupie zapalenie wyrostka robaczkowego mogło zakończyć się śmiercią.

Miliony biedaków z Europy Południowej i Wschodniej, w tym Żydów i Polaków, przybyło do Stanów w XIX stuleciu, zwykle nie znając nawet języka, praktycznie z niczym. I dali radę. O ile pierwsza generacja imigrantów miała problemy z adaptacją, i żyła po staremu, w swoich kwartałach, o tyle ich dzieci w pełni identyfikowały się z zastaną rzeczywistością. Minęło prawie dwa i pół wieku od podpisania deklaracji niepodległości (1776 r.),a Indianie nadal wegetują, na własne życzenie*. Rozleniwiają ich zapomogi, specjalny status i brak sensownej wizji przyszłości. Nie wierzą w państwo, które do tej pory głównie ich rolowało, a swego czasu chciało ich po prostu ukatrupić lub wymazać (co prawie się udało). Oczywiście świadectwa dyskryminacji są faktem, ale to wygodna wymówka. Kiedyś to był realny problem, ale dzisiaj bycie Indianinem nie jest barierą uniemożliwiającą awans społeczny, a już na pewno nie w dużym mieście, gdzie funkcjonują ludzie wywodzący się z całego świata, odmiennych kultur i wyznań. Biorąc pod uwagę powiązanie z lokalną historią, takie pochodzenie może być wręcz atutem. Oczywiście problem jest szeroki, i nie sposób ująć go w kilku, kilkunastu zdaniach, ale jeśli ktoś jest pragmatyczny, umie ocenić sytuację i wie czego chce, powinien sobie poradzić.

Nazwy wielu stanów i miejscowości pochodzą od lokalnych plemion. Podobnie z rzekami i jeziorami, niektóre zaczerpnięto wprost z indiańskich narzeczy (Mississippi). Indianie są w logach drużyn sportowych (Clevlenads Indians, Washington Redskins),firm (Indian Motorcycle) i popkulturze (Winnetou, Oumpah-Pah/Umpa-Pa). Także typy niektórych maszyn wojskowych, np. dobrze znanego śmigłowca apache (AH-64 Apache) czy comanche (RAH-66 Comanche) zapożyczono od tubylczych plemion. Jest też cywliny jeep cherokee. Biali Amerykanie nie nienawidzą Indian. Ich odczucia nie są jednoznaczne, ale nigdy takie nie były. Wielu fascynuje kultura rdzennych mieszkańców, jest w tym i podziw, i respekt. Do dziś pisze się o nich książki, nagrywa filmy, rejestruje się utwory oparte o tradycyjne instrumentarium oraz techniki śpiewu. Mieszkańcy szeroko rozumianego Zachodu, spoza Ameryki, także w Polsce – rekonstruują tamtejszą kulturę, szyją ubrania, tańczą, palą fajki i stawiają tipi.
Ludzie odpowiedzialni za najjaskrawsze konfrontacje od dawna nie żyją. Ich już nie ma. Nie ma pionierów, nie ma wojowników. Skalpujących, i skalpowanych. Strzelających, i postrzeliwanych. Kluczem do rozwiązania problemu jest edukacja, świadomość procesów historycznych i perspektyw jakie oferuje to i kolejne stulecia. Obsesyjne patrzenie wstecz nie ma sensu.

_________________
* Ktoś powie że oni nie znali innego życia, że nikt go sobie nie życzył – jednak nie znali również whiskey, cukru, koni ani dobrodziejstw europejskiej farmakologii, a mimo to przyjęli je z entuzjazmem.

•

Maciej Jarkowiec "Powrócę jako piorun" [2018]
https://www.youtube.com/watch?v=hwhGLe5O_LE

Maciej Jarkowiec - W co wierzy Ameryka? [początek nagrania, 2021]
https://www.youtube.com/watch?v=kEaM8W-cxzA

1491. Ameryka przed Kolumbem [1491: New Revelations of the Americas] (2005) – Charles C. Mann

•

UWAGI MERYTORYCZNE (wyd. z 2018):
Str. 26/299 – „Pine Ridge wyłonił się z Wielkiego Rezerwatu Siuksów [...] który powstał w 1868 roku mocą traktatu z Laramie. [...] zajmował całą zachodnią część dzisiejszej Dakoty Południowej z Górami Czarnymi, wschodnie Wyoming i północną Nebraskę” – opis nie zgadza się z dołączoną do tekstu mapką, prawie identyczną z tą z Wikipedii (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/75/Siouxreservationmap.png). Wedle obu, rezerwat zajmował południowo-zachodnią część ówczesnego Terytorium Dakota i skrawek północnej Nebraski. BEZ WSCHODNICH ZIEM WYOMING – granica idzie po styku dwóch terytoriów lub tuż przy granicy (w zależności od mapki z której korzystamy).

Str. 26 – żyli po staremu... hodując bydło? Bydło pojawiło się tam wraz z białymi (podobnie jak konie); str. 39 – krokodyli (aligatorów); str. 59 – francuska Luizjana obejmowała prawie całą Dakota Południową, bez północno-wschodniego rogu, w przeliczaniu procentowym byłoby to zapewne jakieś 97-98% powierzchni, dlatego mowa o tym, że stanowiła fragment dzisiejszego stanu – mija się z faktami; str. 92 – w Dakocie Południowej znajduje się tylko część rezerwatu Standing Rock; str. 135 – w XIII stuleciu nie było jeszcze Rumunii; str. 145 i dalej – określenie holokaust (gr. ὁλόκαυστος [holokaustos] – „całopalenie, ofiara całopalna”) nie bardzo pasuje do tragedii północnoamerykańskich Indian; str. 216 – „ciężkie od płaczu wierzby” w naturalnym krajobrazie, nie w parku? – wierzba płacząca nie występuje w naturze; str. 260 – autor wspomina o raperach z Południa, wśród nich wymienia Puff Daddy’ego z NYC.

UWAGI TECHNICZNE:
Str. 65 – drugie „centów” do skasowania; str. 102 – dwudziestu lat pięciu (dwudziestu pięciu lat); str. 210 – po drzwiach przydałby się przecinek; str. 213 – piorun i błyskawica to jedno i to samo (może chodziło o grzmot?); str. 215 – dób (doby); str. 226 – „Kilka następnych […]” – zdanie koszmarek do przekonstruowania; str. 236 – zebrać?; str. 268 – całych (całym) x2; str. 297 – kupują (kupuje); str. 141 – warto wspomnieć, że w oryginalnej wersji Pocahontas wódz Powhatan mówi głosem Russella Meansa (autor pisze o tym dopiero pod koniec książki, na str. 273).

(2018)

Reporterska książka o smutnym losie północnoamerykańskich Indian, opowiedziana poprzez historię Russella Meansa (1939-2012),lakockiego awanturnika i aktywisty.

„Russell Means [...] to był [...] jeden z najważniejszych przywódców takiej rebelii Indian północnoamerykańskich, z czasów drugiej połowy XX wieku. Lata 60., końcówka lat 60., 70. [...]. [...] był [...]...

Złodzieje najeżdżają na dom , grabią i wyrzucają z niego właścicieli. Powodowani nieograniczoną zachłannością prześladują ich przez dziesięciolecia budując swój dobrobyt. W ogólnie przyjętej narracji nazywamy ich europejskimi osadnikami, a to co zbudowali Stanami Zjednoczonymi- rzekomo synonim prawa i demokracji. Pasjonująco opowiedziana historia Zagłady Indian Ameryki Pn.

Złodzieje najeżdżają na dom , grabią i wyrzucają z niego właścicieli. Powodowani nieograniczoną zachłannością prześladują ich przez dziesięciolecia budując swój dobrobyt. W ogólnie przyjętej narracji nazywamy ich europejskimi osadnikami, a to co zbudowali Stanami Zjednoczonymi- rzekomo synonim prawa i demokracji. Pasjonująco opowiedziana historia Zagłady Indian Ameryki Pn.

Książka dobra, dobrze napisana. Ukazuje hipokryzję rządu amerykańskiego w stosunku do indian, tak jak by to było w tym drugim kraju Rosji. Polecam tutaj "Lustro o północy" dużo podobnych wątków i historii.

Książka dobra, dobrze napisana. Ukazuje hipokryzję rządu amerykańskiego w stosunku do indian, tak jak by to było w tym drugim kraju Rosji. Polecam tutaj "Lustro o północy" dużo podobnych wątków i historii.

Jest to moja pierwsza książka związana z rdzenną ludnością Ameryki. Autor w bardzo przystępny dla czytelnika sposób przybliża historię kolonizacji amerykańskiego kontynentu, przy okazji przedstawia to jak kultura indiańska przetrwała wieki i jak wygląda życie w rezerwacie. Dodatkowo można z tej pozycji dużo dowiedzieć o: rasistowskiej polityce, górze Rushmore, rebelii Indian przeciwko białym oraz skutkach chrześcijańskiej indoktrynacji dzikiego ludu.
Zdecydowanie polecam.

Jest to moja pierwsza książka związana z rdzenną ludnością Ameryki. Autor w bardzo przystępny dla czytelnika sposób przybliża historię kolonizacji amerykańskiego kontynentu, przy okazji przedstawia to jak kultura indiańska przetrwała wieki i jak wygląda życie w rezerwacie. Dodatkowo można z tej pozycji dużo dowiedzieć o: rasistowskiej polityce, górze Rushmore, rebelii...

Świetna publikacja, przedstawiająca mniej znany, a chyba najistotniejszy element Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej: jako cywilizacji ufundowanej na holokauście Indian. Po tej książce zmniejszyła się moja (i tak niewielka) sympatia dla tego kraju. Napisana wyśmienitym stylem, który przypominał mi prozę Andrzeja Stasiuka. Bardzo ważna pozycja o Stanach. O książce dowiedziałem się z audycji w radiowej Dwójce, latem 2018. Autor opowiadał w niej o wizerunku Indian w prozie Sata-Okha. W książce tego brak, ale i tak jest doskonałą pozycją.

Świetna publikacja, przedstawiająca mniej znany, a chyba najistotniejszy element Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej: jako cywilizacji ufundowanej na holokauście Indian. Po tej książce zmniejszyła się moja (i tak niewielka) sympatia dla tego kraju. Napisana wyśmienitym stylem, który przypominał mi prozę Andrzeja Stasiuka. Bardzo ważna pozycja o Stanach. O książce...