Po lekturach „Jaśnie Pana” i „Cienia Eunucha” wyrobiłem sobie o autorze opinię pisarza rozrywkowego. Przyznaję się bez bicia, że dwóch najpoważniejszych jego książek do tej pory nie miałem okazji przeczytać, leżą i czekają na swoją kolej. Dlaczego nazywam Cabre w swoim prywatnym języku literackim pisarzem rozrywkowym? Ano dlatego, że jego dzieła nie mieszczą się w definicji pojęcia „literatura artystyczna”. Jego książki czyta się fantastycznie, co przejawia się nie tylko wyjątkowo intrygującą treścią, lecz także ciekawym i płynnym językiem. Problemem jest tylko to, że nic ponad ten spontaniczny zachwyt proza Cabre mi nie daje, a tego oczekuję od literatury wyższych lotów. A jak jest w przypadku „Agonii dźwięków”?
Cabre „Agonię…” napisał w 1984 roku, trochę wody w Drwęcy upłynęło zanim powieść dotarła na polski rynek wydawniczy. Książka traktuje o bracie Junoyu, który trafia do zapomnianego, warownego klasztoru La Rápita w charakterze spowiednika. Został tam zesłany za karę, za jego miłość do muzyki, która kłóciła się z zakonną skromnością. Autor w swojej książce opisuje najbardziej surowy zakon na świecie - Zakon Cysterski Ściślejszej Obserwancji w Całkowitym Ubóstwie. Rapiteńskie mniszki nie mają sobie równych w umartwianiu się, a ich życie uwarunkowane jest spisanym w Zwyczajniku regułom, które normują nie tylko pory odbywanych obrządków religijnych, ale także sposób poruszania się, żywienia oraz zasady utrzymywania higieny osobistej. Nakazy te znajdują się na początku każdego rozdziału i doskonale uzupełniających całą powieść.
Po takim opisie można by się spodziewać analogii z „Pustynią Tatarów” Dino Buzzatiego, ale nic bardziej mylnego. Bo oczywiście brat Junoy czuje samotność, nie dochodzą do niego informacje z zewnątrz, świat o nim zapomniał, ale nie ta samotność interesuje Cabre. „Agonia dźwięków” aż buzuje od akcji. Autor przenosi nas w różne przestrzenie czasowe i lokalizacyjne. Czytelnik nie zagrzeje na dłużej miejsca w jednym wątku. Gdy już wygodnie mościmy się w celi siostry Margaridy, rozdział jest kończony, a my przerzucani jesteśmy do sali rozpraw. Bo też akcja wcale nie kończy się na pobycie ojca Junoya w La Rapicie. Wnosi on sprzeciw do traktowania dwóch nowicjuszek, co kończy się procesem, a wreszcie ucieczką i popadnięciem w społeczne odtrącenie. Można więc powiedzieć, że „Agonia dźwięków” to powieść o samotności i poszukiwaniu własnej drogi ku zbawieniu. Można, ale moim zdaniem niekoniecznie trzeba. Cabre dba o to, aby czytelnik nie czuł bólu samotności, jaki faktycznie odczuwał bohater powieści. Z premedytacją nie rozbudowuje powieści do gigantycznych rozmiarów, nie powtarza codziennych czynności, nie ukazuje beznadziei całodniowego oczekiwania na coś, co nigdy się nie wydarzy. Drugi motyw jest zdecydowanie lepiej nakreślony. Pojawia się nawet postać Diabła, który kusi zakonnika, nakłania go do oddania duszy. Rozpraw nad wewnętrznymi dylematami bohatera jest tu zdecydowanie więcej, ale nadal mam wrażenie, że ich skala nie jest na tyle duża, abym mógł powieść uznać, za sztukę kontemplacji.
Czym więc w mojej opinii jest „Agonia dźwięków”? To przede wszystkim powieść o poszukiwaniu swojej drogi. Mam jednak nieodparte wrażenie, że treść schodzi tu mimo wszystko na dalszy plan. Cechą charakterystyczną książki jest polifonia. Każdy rozdział to głos innej osoby. Raz słyszymy Biskupa, innym razem siostrę przełożoną, wreszcie głównego bohatera czy zamieszanego we wszystko krewnego siostry nowicjuszki. Każdy ma swój profil mówienia. Jedni posługują się językiem prostym, inni swoje zdania wydłużają w nieskończoność. Cabre do treści wplata nam też zeznania, spowiedź i całą masę muzyki, która momentami wylewa się wręcz z kart powieści. Akcja szybko prze do przodu, czytelnik nie ma czasu na refleksję, bo po kilku stronach znowu jesteśmy w innym miejscu w centrum wydarzeń. Kataloński pisarz posiadł także niebywały dar portretowania postaci. Każdy jest specyficzny, pięknym słowem narysowany.
„Agonia dźwięków” to powieść rozrywkowa. Nie jest ani płytka, ani przesadnie głęboka, jej lektura da nam zdecydowanie więcej przyjemności, niż przyczyni się do wzrostu zmęczenia i rezygnacji. Czyta się ją błyskawicznie i z wypiekami na twarzy. Pod względem warsztatowym nie jest to na pewno majstersztyk, ale trzyma wysoki poziom. Ja prozę Cabre cenię bardzo wysoko, ponieważ pozwala mi odpocząć od trudnej rzeczywistości, potrafi zabrać mnie tam, gdzie sam nigdy bym się nie udał. Z przymrużeniem oka traktuję recenzje, mówiące że książka pozostanie w nas na długo po przeczytaniu. To nieprawda, to nie jest poziom „Czarodziejskiej góry”, nie oszukujmy się. „Agonia dźwięków” to ekstraklasa książek rozrywkowych, powieść która łączy w sobie najlepsze cechy sztuki i powieści przyjaznej dla czytelnika. To taki literacki odpowiednik wczesnego Woodego Allena, który poruszał tematy ważne w przyjemny i niestandardowy sposób. Ta powieść nie odmieni mojego życia, nie zakłuje mnie, nie zmodyfikuje mojego stosunku do religii. Mimo to polecam ją, bo to literatura wiecznie żywa, pięknie wydana i przede wszystkim miła moim oczom.

Po lekturach „Jaśnie Pana” i „Cienia Eunucha” wyrobiłem sobie o autorze opinię pisarza rozrywkowego. Przyznaję się bez bicia, że dwóch najpoważniejszych jego książek do tej pory nie miałem okazji przeczytać, leżą i czekają na swoją kolej. Dlaczego nazywam Cabre w swoim prywatnym języku literackim pisarzem rozrywkowym? Ano dlatego, że jego dzieła nie mieszczą się w definicji...