Lato sprzyja działaniu, a gdy nie mam czasu na czytanie, z jakiegoś powodu wolę wybierać krótsze lektury. „»Godzina czytania jest godziną skradzioną z raju«, głosi aforyzm, który przypisuje się Thomasowi Wartonowi, a skoro tu jesteście, pewnie podzielacie jego zdanie. O wspomnianą godzinę jednak coraz trudniej”, pisałem w tekście, w którym polecałem 10 przepięknych książek poniżej 200 stron, które można przeczytać jednym tchem.

Jesień przeciwnie. Noce są dłuższe, cienie wydłużają się szybciej, koc sam naciąga się na nogi. I nawet jeśli – jak dziś – dzień jest piękny, a z książką chciałoby się raczej posiedzieć w parku, spadające liście wiążą się u mnie z chęcią wsiąknięcia w lekturę, z powolnym czytaniem, z braniem pięknego zdania do ust, niby Hrabal, i ssaniem go jak cukierek.

Nie przejmujmy się więc liczbą stron. Smakujmy. Nadrabiajmy zaległości.

Książki na jesień

Warłam Szałamow, „Opowiadania kołymskie”

Jedna z najbardziej wstrząsających relacji z radzieckich obozów pracy. Warłam Szałamow, rosyjski prozaik i poeta, w sowieckich łagrach spędził kilkanaście lat. Ostatecznie opuścił je w 1956 roku. „To, co widziałem, tego człowiek nie powinien widzieć, nie powinien o tym wiedzieć”, mówił. Dwadzieścia lat później ukazał się jednak zbiór „Opowiadań kołymskich”.

Dzieło Szałamowa uznaje się za literacką wersję słynnego „Archipelagu GUŁag” Sołżenicyna. „Natomiast w sferze przeżyć, emocji, uczuć, myśli i refleksji nad ludzką nędzą to Szałamow jest tym, który beznamiętnie prowadzi nas przez piekło zgotowane przez człowieka drugiemu człowiekowi w naszych czasach”, pisze Juliusz Baczyński we wstępie do wydanych przez Rebis „Opowiadań…”.

Szałamow prowadzi nas przez 742-stronicowe piekło zgotowane ludziom przez ludzi.

Joyce Carol Oates, „Blondynka”

Widzieliście film Netflixa? Pewnie tak. A książkę, na podstawie której go zrealizowano, znacie?

„Blondynka” Joyce Carol Oates to monumentalna powieść przedstawiająca wewnętrzne życie Normy Jeane Baker, odważna, bezkompromisowa, poetycka historia jednej z największych amerykańskich gwiazd XX wieku, bogini ekranu, która w prywatnym życiu nieustannie pragnęła akceptacji i miłości. To opowieść o nieszczęśliwej, idealizowanej celebrytce i jednocześnie zagubionej, szukającej piękna kobiecie.

„»Blondynka« to po części powieść gotycka, po części kalejdoskopowa powieść idei, po części luksusowe, choć posępne czytadło. W zasadzie nie ma w niej fragmentu, który nie przykuwałby uwagi czytelnika. To wybitne osiągnięcie, gdyż bezpośrednie, zmysłowe oddziaływanie postaci Monroe na publiczność jest fenomenem czysto filmowym, niemal niemożliwym do oddania za pomocą introspekcyjnych i spekulatywnych środków literackich”, pisał o niej „The New York Times”.

W naszym serwisie oceniono ją niemal 800 razy. „Ja wiem, że jest to fabularyzowana biografia słynnej Blondynki, ale ta historia dosłownie mną zawładnęła. Przez prawie 800 stron poznajemy życie aktorki, od wczesnych lat dzieciństwa Normy Jeane (którą zawsze skrycie wolała być) po wielką gwiazdę Marilyn Monroe, kobietę, która miała być w branży filmowej niczym produkt opakowany w błyszczący papierek”, pisze o niej Agnieszka Ostrowska, która przyznała książce wysokie osiem gwiazdek.

Książki powyżej 800 stron

Hermann Hesse, „Gra szklanych paciorków”

Ostatnia powieść niemieckiego mistrza, uznawana za jego opus magnum. Hesse rozpoczął pracę nad książką w 1932 roku. Skończył ją 10 lat później. W 1943 roku „Gra szklanych paciorków” ukazała się w Szwajcarii, po tym, jak publikację powieści odrzucono w nazistowskich Niemczech.

Akcja rozgrywa się w bliżej nieokreślonej przyszłości (choć sam Hesse sugerował, że rozpoczyna się około XXV wieku). Kastalia, dom ascetycznego zakonu intelektualistów, prowincja zarezerwowana dla czysto intelektualnej egzystencji, gdzie technologia czy życie ekonomiczne są ograniczone do minimum, to w istocie kraina ducha, którą Hesse przeciwstawia rozpadającemu się światu. Noblista nawiązuje tym samym do ówczesnej sytuacji politycznej w Niemczech, kraju ogarniętego hitlerowskim reżimem.

Thomas Mann, „Czarodziejska góra”

Kolejne opus magnum – tym razem innego niemieckiego mistrza. Niby oczywista oczywistość. Czas na czytanie najsłynniejszej książki w dorobku Thomasa Manna, jednej z najważniejszych książek XX wieku, jest jednak wyjątkowo dobry. W lipcu tego roku dzieło na nowo zyskało popularność, czego dowodem było wyprzedanie dostępnego nakładu książki.

Wszystko za sprawą premiery „Empuzjonu” Olgi Tokarczuk, w którym noblistka  składa hołd jednej z najważniejszych dla siebie książek. Światy stworzone przez Tokarczuk i Manna łączy wiele. Obie opowieści toczą się przed pierwszą wojną światową, w sanatorium chorób płucnych, a w centrum akcji znajdziemy młodych inżynierów. W „Empuzjonie”, podobnie jak w przypadku „Czarodziejskiej góry”, rozmiłowani w politycznych dyskusjach pacjenci toczą swoje spory. W tle tymczasem, niemal niedostrzegalnie, narasta groza.

Noblistka nie odtwarza jednak powieści niemieckiego mistrza. Polemizuje z nim. Z subtelnością oraz znaną z jej twórczości erudycją – którą podkreślał choćby komitet noblowski, chwaląc Tokarczuk za pokazanie „najwyższej zdolności powieści do reprezentowania spraw przekraczających niemal ludzkie zrozumienie” – analizuje pustkę świata bez kobiet.

W „Czarodziejskiej górze” dwudziestotrzyletni Hans Castorp jedzie do Szwajcarii, by odwiedzić kuzyna, który przebywa na leczeniu w sanatorium „Berghof”, położonym wysoko w górach. „Berghof” to jednak nie tylko sanatorium – zamknięty świat chorych. To zarazem symbol chorej Europy, obraz jej duchowego kryzysu w przededniu wybuchu Wielkiej Wojny.

Hanya Yanagihara, „Małe życie”

A może coś z literatury współczesnej?

Najsłynniejsza książka Yanagihary to światowy bestseller z roku 2015. Opowieść o czterech przyjaciołach, JB, Malcolmie, Jude i Willemie, których przyjaźń staje przed prawdziwą próbą, gdy na jaw wychodzi okrutna prawda. I tym piątym – Nowym Jorku. „Małe życie” to bowiem również opowieść o metropolii i towarzyszących jej skomplikowanych relacjach.

Powieść amerykańskiej pisarki odniosła sukces na całym świecie. Książkę nominowano do Nagrody Bookera i National Book Award. W naszym serwisie oceniono ją ponad 12 tysięcy razy. „Ciężko opisać słowami tę książkę. Żaden bohater literacki nie wzbudził we mnie tylu emocji, tyle żalu, smutku i sympatii do siebie. Polecam przeczytać i być świadomym, jak okropne rzeczy działy i dzieją się na świecie. Wiele nauczyła mnie ta powieść”, pisze Karinka, która przyznała jej 10 gwiazdek.

Książki powyżej 1000 stron

Marion Zimmer Bradley, „Mgły Avalonu”

Skoro wsiąkanie w opowieść, to fantastyka! A gdyby tak pójść nieco dalej niż Tolkien czy G.R.R. Martin i przysiąść do sagi arturiańskiej? W dodatku podanej w wyjątkowy sposób?

„Mgły Avalonu” to legenda Króla Artura opowiedziana z perspektywy kobiet, które dzierżyły władzę zza tronu. Isaac Asimov nazwał ją najlepszą wersją sagi, jaką kiedykolwiek czytał, a czytelnicy piszą o jednej z najwybitniejszych powieści fantasy w historii.

Dodatkowa zachęta wydaje się zbędna, ale dla pewności dodam, że legendy arturiańskie stanowią swoisty klucz do właściwego odczytania sagi o Wiedźminie. No i ten rozmach: blisko 1200 stron na trwającą w najlepsze jesień.

Haruki Murakami, „1Q84”

Złożona z trzech tomów opowieść Harukiego Murakamiego swym tytułem nawiązuje do „Roku 1984” George’a Orwella (w języku japońskim cyfrę 9 wymawia się tak jak po angielsku literę Q). Poza tytułem odwołań do powieści Orwella znajdziemy jednak więcej.

Podobnie jak w „Kafce nad morzem”, Murakami opowiada jednocześnie kilka historii. Tym razem miesza ze sobą losy kobiety i mężczyzny: rozdziały o numerach nieparzystych opowiadają o Aomame, te o parzystych – Tengo. Wszystko wskazuje na to, że po dwudziestu latach bohaterowie, którzy poznali się w dzieciństwie, spotkają się ponownie.

„1Q84” opisuje też działalność religijnych sekt, fanatycznych i niebezpiecznych. Wątek ten przywodzi na myśl zamach terrorystyczny, do którego w 1995 roku doszło w tokijskim metrze. Sekta Ōmu („Najwyższa prawda”) rozpyliła w podziemiach trujący sarin. Wydarzenia te Murakami opisał także w reporterskiej książce „Podziemie. Największy zamach w Tokio”.

W „1Q84” japoński pisarz analizuje przemoc i okrucieństwo wobec kobiet. Jak zawsze w mistrzowski sposób zaciera granice między rzeczywistością a literaturą, buduje równoległe światy i wprowadza fantastyczne postaci.

Jacek Dukaj, „Lód”

Literacki majstersztyk Jacka Dukaja.  Książka XX-lecia rankingu tygodnika „Polityka”.

Akcja powieści rozgrywa się w alternatywnej rzeczywistości, w której I wojna światowa nigdy nie wybuchła. W 1908 roku w środkowej Syberii spadł meteoryt, w wyniku którego zapanowały ogromne mrozy. Finalnie objęły one Europę.

Mamy rok 1924. Królestwo Polskie, skute lodem, pozostaje pod władzą cara. „Lód” to opowieść o Historji, czyli o tym, co nie istnieje. Ponad 1050-stronicowa książka z gatunku historii alternatywnych. Science fiction, którego częścią jest historiozofia. Jak to u Dukaja – pobudzające intelekt i wyobraźnię.

W naszym serwisie oceniono książkę ponad 3,5 tysiąca razy. To najpopularniejsza pozycja w dorobku Dukaja w lubimyczytać.pl. „Książka trudna, potrzeba chwili spokoju, aby w nią wsiąknąć. Nie potrafiłem jej czytać »dorywczo«, poświęcony czas się jednak zwraca – najlepsza książka, jaką do tej pory dane mi było przeczytać. Fantastycznie stworzony świat, narracja jak u Dostojewskiego, pogranicze realizmu i przyśnienia”, pisze tomi, który przyznał książce 10 gwiazdek.

Sprawdźcie, co m o g ł o  b y ć. I wraz z bohaterami wyruszcie w niezwykłą podróż ekspresem transsyberyjskim.

Pamiętajcie, że na każdą z książek wymienionych w zestawieniu możecie założyć alert cenowy LC!

Starałem się wybrać pozycje nie do końca oczywiste. Jakie dodalibyście do listy i po które sięgniecie tej jesieni? Może po 24 tomy „Komedii ludzkiej” Balzaka? Może zmierzycie się z Joyce'em i ponadczasowym „Ulissesem”?  „Wojną i pokojem”? Czterema tysiącami stron cyklu „W poszukiwaniu straconego czasu”? Dajcie znać w komentarzach.

Artykuł  po raz pierwszy ukazał się w 2022 roku.