Znowu wojna. To znaczy znowu w literaturze. To znamienne, że motyw II wojny światowej jest dla literatury wciąż tak wielką inspiracją. Ale to dobrze. Książek, które będą krzewić pamięć o wojennych doświadczeniach nigdy nie za dużo. A wydany wreszcie w Polsce „Słowik” Kristin Hannah, bestseller „New York Timesa”, książka roku Amazona i Goodreads, to akurat jedna z tych „wojennych” książek, które zapadają w pamięć na długo, chwytają za serce i aż się proszą o filmową ekranizację.

Bohaterkami „Słowika” są dwie siostry, które różni niemal wszystko, a zwłaszcza charakter i styl życia. Starsza, Vianne, to stateczna matka i żona, dla której najważniejsza jest rodzina. Dziesięć lat młodsza od niej, 19-letnia Isabelle jest z kolei buntowniczką, która nie przestrzega żadnych zasad i nigdzie nie potrafi zagrzać miejsca. Gdy w 1940 roku Francja zostaje zajęta przez Niemcy, Vianne pragnie jedynie przetrwać wojnę, podczas gdy nieustraszona Isabelle chce w niej brać czynny udział. To odmienne podejście zaostrzy i tak już niełatwe relacje między siostrami. Jak się później okaże obydwie będą walczyć – każda na swój sposób. Vianne zostanie zmuszona przyjąć pod swój dach niemieckiego kapitana, natomiast Isabelle dołączy do ruchu oporu. Jedna na co dzień będzie się zmagać z głodem, zimnem, okrucieństwem Niemców, druga, działając w słusznej sprawie, będzie co chwilę ryzykować własnym życiem. Ale celem obydwu będzie uratować innych.

„Słowik” jest powieścią fikcyjną, ale opartą na prawdziwych wydarzeniach z życia Andrei de Jongh, belgijskiej bojowniczki ruchu oporu, która pomagała w stworzeniu jednej z pierwszych dróg, którą alianci uciekali z okupowanej przez hitlerowców Francji. Tak naprawdę jednak inspirację dla Kristin Hannah, jak sama przyznała w jednym z wywiadów, stanowiły przede wszystkim wojenne opowieści kobiet. Zbyt długo przemilczane, zbyt słabo znane, niesłusznie pomijane. Ta książka to powieść o wojnie kobiet. Jak wyglądała z ich perspektywy? Czego doświadczały kobiety, które, jak Vianne, czekały w domach na powrót swoich zmobilizowanych mężów, nie rzadko mieszkając pod jednym dachem z wrogiem? A jak heroiczne decyzje musiały podejmować te, które decydowały się na aktywną walkę z okupantem? Wciąż za mało się o tym mówi, skupiając uwagę społeczeństwa na tym, co działo się na froncie, na bitwach i powstaniach, wielkich wygranych i porażkach. Kristin Hannah kieruje jednak nasz wzrok w innym kierunku. Na zwykłe rodziny i ich domy. Przedstawia czysto ludzki aspekt wojny, codzienne sytuacje, w których kobiety musiały się odnajdywać. To nie tylko radzenie sobie z biedą czy zimnem, ale tez poniżanie przez Niemców i gwałty. To także trudne wybory, jak ten przed którym staje Vianne – donieść na przyjaciółkę Żydówkę czy narazić się gestapo i nie podawać jej nazwiska? I ryzyko, wieczne ryzyko, jak wtedy kiedy Vianne decyduje się ratować żydowskie dzieci. I strach, gdy trzeba kogoś zabić. I smutek, gdy zginie ktoś bliski. W „Słowiku” znajdziemy dosłownie wszystkie odcienie wojny. Akcenty rozłożone są idealnie równo między wojenną historię Vianne i Isabelle, tytułowego Słowika, dziewczyny, która dokonała bohaterskich czynów, uratowała dziesiątki ludzkich żyć, bo nie była w stanie pozostać bierna wobec działań Niemców. Ładunek emocjonalny, który ma w sobie „Słowik” jest ogromny, także dlatego, że w całej tej historii (w całej tej wojnie, chciałoby się powiedzieć) jest jeszcze miejsce na miłość. Miłość, którą wojna też w jakiś sposób poddaje próbie, weryfikuje. Mamy tu więc i miłość siostrzaną, niezwykle trudną, i jeszcze bardziej skomplikowaną miłość ojca do córek i nawzajem. Jest motyw zakazanego uczucia i pierwszego zakochania. A na końcu poleją się łzy, gwarantuję. A one świadczą o tym, że to co robi Kristin Hannah ze swoimi czytelnikami jest wyjątkowe. Towarzyszące lekturze uczucia niewątpliwie sprawiają, że długo nie da się o tej książce zapomnieć.

Wojna to nie jest z pewnością lekki temat, ale po raz kolejny (a nie zdarza się to wcale tak często) otrzymujemy książkę, która porusza go w sposób przystępny, wciąga czytelnika i nie pozwala mu się oderwać od lektury. Nic dziwnego, że „Słowikiem” zainteresowali się już producenci filmowi. To opowieść, która idealnie nadaje się na wielki ekran – emocjonalna, wielowątkowa, z dobrze napisanymi bohaterami, a do tego dziejąca się w tak strasznym i zarazem interesującym momencie historii. I – co nie jest wcale takie oczywiste – pozwalająca poczuć bardzo wyraźnie grozę i niebezpieczeństwo wojny.

Malwina Sławińska