Piętno kainowe

Czym jest zło? Czy ludzie rodzą się obarczeni tą skazą? Jakże często życie dobitnie pokazuje nam, że zło ma dziwną siłę przyciągania. Wydawać by się mogło, że ludzkość nie może istnieć bez zła. Natura zła tak bardzo zafascynowała szwedzkiego pisarza, Para Lagerkvista, ze poświęcił jej cały cykl powieściowy. Powieść, a raczej nowelka „Kat” jest pełna symboliki. Jej forma i treść sprawiają, że nie jest zbyt łatwa w odbiorze. Mimo, iż nowelka nie jest w pełni spójna, kieruje uwagę czytelnika na mroczne elementy duszy człowieka.

Pisarz przenosi czytelnika w odległe, mroczne czasy średniowiecza, snując opowieść o człowieku zajmującym się dość specyficzną profesją. Kat - z jednej strony wywołujący wśród pospólstwa lęk i zabobony, z drugiej cieszący się powszechnym poważaniem. Te skrajne uczucia wynikały z przekonania, że ktoś taki może rzucić na człowieka klątwę, po której umiera się pod katowskim toporem. Druga część tekstu bliższa jest czasom współczesnym. Bohater pozostaje ten sam, zmieniają się realia. Akcja rozgrywa się tuż przed II wojną światową, kiedy ideologia faszystowska zyskuje coraz większą popularność.

Zaczynając od początku. Właściwe byłoby stwierdzenie, że w przypadku „Kata” mamy do czynienia z króciutką nowelką/opowiadaniem niż powieścią. Można użyć słów, iż jest to krótka rozprawa filozoficzna, oparta na dwóch przykładach z dwóch różnych okresów historycznych. Początkowo można odnieść wrażenie, że mamy do czynienia ze zderzeniem dwóch światów, na pozór całkowicie różnych, ale w istocie będących na tym samym poziomie moralnym.

Pär Lagerkvist ukazuje ludzi zafascynowanych wojną. Takich, którzy w przelewaniu krwi widzą marsz ludzkości ku lepszemu jutru. Dla których wojna ma jakąś nadzwyczajną moc. Autor zdaje się być zdania, że ci co skazują innych na śmierć w majestacie prawa są nie mniejszymi zbrodniarzami niż ci, którzy napadają z nożem w ciemnym zaułku. Ludzka natura jest niereformowalna, człowiek zawsze znajdzie pretekst do rozlewu krwi. Autor wyraźnie ujawnia dosyć brutalną prawdę. Otóż my, ludzie, jesteśmy źli z natury, zawsze byliśmy i zawsze będziemy mimo pozorów cywilizacji. Zło nie może istnieć bez człowieka, a człowiek bez zła.

Najbardziej nurtującą postacią jest tytułowy kat. Milcząco uczestniczy w rozmowach innych. Można powiedzieć, że jest obserwatorem toczących się wydarzeń. Dopiero pod sam koniec powieści wygłasza pełny alegorii oraz nawiązań biblijnych monolog. Zresztą autor wprawnie wsnuwa wątki biblijne, nadając im nie co innego znaczenia. Kim właściwie jest tytułowy kat? Narzędziem ludzkiego okrucieństwa, pogardzanym, a jednocześnie traktowanym z lękliwym szacunkiem, kimś kto widzi więcej. Wprawdzie może symbolizować nienawiść do ludzi, „zachłanność” krwi, lecz osobiście dostrzegam w nim coś jeszcze. Zwłaszcza jego monolog dotyczący kwestii biblijnych nasunął mi spostrzeżenie, że być może kat uosabia w sobie ludzkie sumienie, z którym człowiek wbrew sobie często walczy. Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden symbolizm zawarty w książce. Nasz kat nosi na czole szczególne piętno, autor łatwo daje do zrozumienia, że chodzi o piętno kainowe. Jednakże, czy te piętno nie jest po prostu dziedzictwem grzechu, które przekazujemy z pokolenia na pokolenie. Czyż nie każdy z nas nosi w sobie owe piętno?

Podsumowując, lektura mimo swej małej objętości niosąca ogrom przemyśleń. Być może autor tworzy dosyć pesymistyczne wizje ludzkiej natury, ale czy się z tym zgadzamy, czy nie, książkę warto przeczytać.

Piętno kainowe

Czym jest zło? Czy ludzie rodzą się obarczeni tą skazą? Jakże często życie dobitnie pokazuje nam, że zło ma dziwną siłę przyciągania. Wydawać by się mogło, że ludzkość nie może istnieć bez zła. Natura zła tak bardzo zafascynowała szwedzkiego pisarza, Para Lagerkvista, ze poświęcił jej cały cykl powieściowy. Powieść, a raczej nowelka „Kat” jest pełna...