Jesteśmy społecznością, która kocha książki

"- Co ty tu jeszcze robisz!"

Kundera pomiędzy opowieść o prywatnych dziejach życia obojga bohaterów wplata erudycyjną, eseistyczną opowieść o genezie pojęcia nostalgia (czyli tęsknota za krajem rodzinnym) oraz o innych emigranckich powrotach: poczynając od Odysa, przez Hallgrímsona, na Schönbergu kończąc. Losy Ireny i Josefa służą mu jako egzemplifikacja - uzasadnienie na przykładach. Wykorzystuje je dla przedstawienia młodzieńczych naiwności, jakie naznaczyły ich Itakę, oraz naświetlenia przyczyn ich wahań w wieku dojrzałym. Analizuje plusy i minusy - zarówno emigracji jak i powrotów. Podziwiam jego umiejętność notowania drobnych obserwacji, zwłaszcza tego, co się dzieje między ludźmi. Osobliwie do ujawniania wstydliwych chwil i głupich myśli, które ludzie najchętniej zapominają i ukrywają. On ro wyciąga. A służy mu ku temu w tej powieści młodzieńczy dziennik Josefa. Znamy przecież jego predylekcję do tego zabiegu już z wczesnych opowiadań czy powieści, jak Śmieszne miłości czy Żart.

Cała recenzja na stronie: https://nakanapie.pl/recenzje/opowiesc-jako-prawdziwa-itaka-niewiedza

"- Co ty tu jeszcze robisz!"

Kundera pomiędzy opowieść o prywatnych dziejach życia obojga bohaterów wplata erudycyjną, eseistyczną opowieść o genezie pojęcia nostalgia (czyli tęsknota za krajem rodzinnym) oraz o innych emigranckich powrotach: poczynając od Odysa, przez Hallgrímsona, na Schönbergu kończąc. Losy Ireny i Josefa służą mu jako egzemplifikacja - uzasadnienie na...

"....Niesłychane!"

Morderca do wynajęcia (1957, tłum. Jan Kott)
(...)Szczytem komizmu a jednocześnie okazją do satyry na współczesne dramaturgowi prądy intelektualne jest spotkanie Bérengera z mordercą. Zamiast go obezwładnić - Bérenger jest roślejszy i ma broń - zaczyna wchodzić w jego położenie, próbować zrozumieć dlaczego morduje, wczuwa się, wymyślając wszelkiego rodzaju usprawiedliwienia.

Cała recenzja na stronie: https://nakanapie.pl/recenzje/tak-jest-ladniej-ciemniej-teatr-tom-2-nowy-lokator-morderca-nie-do-wynajecia-nosorozec

"....Niesłychane!"

Morderca do wynajęcia (1957, tłum. Jan Kott)
(...)Szczytem komizmu a jednocześnie okazją do satyry na współczesne dramaturgowi prądy intelektualne jest spotkanie Bérengera z mordercą. Zamiast go obezwładnić - Bérenger jest roślejszy i ma broń - zaczyna wchodzić w jego położenie, próbować zrozumieć dlaczego morduje, wczuwa się, wymyślając wszelkiego...

"Popatrz, już dziewiąta. Na kolację była zupa, ryba, kartofle ze słoniną, angielska sałata. Dzieci napiły się angielskiej wody. Dobrą mieliśmy dzisiaj kolację. Wszystko dlatego, że mieszkamy niedaleko Londynu i nazywamy się Smith."

PAN MARTIN: Edward is a clerck; hist sister Nancy is a typist, and his brother William a shop assistant. (s. 54)

Łysa śpiewaczka. Antysztuka (1949) tł. Jerzy Lisowski
Ionesco wpadł na pomysł napisania Łysej śpiewaczki ucząc się języka angielskiego z angielskiego - a jakże! - podręcznika. Dialogi podręcznikowe jak widać wyprzedzały i inspirowały literaturę absurdu. Ale zagęszczony w tej sztuce absurd nie jest wymyślony. Bo nie tylko Anglicy i Francuzi prowadzą grzecznościowe, nijakie rozmowy o pogodzie i o tym co zjedli. Rozmowy nieistotne, w których każdy z biorących udział nie słucha, co mówi jego partner. Wszyscy tak rozmawiamy, a antysztuka Ionesco tylko to mocniej eksponuje. Nie tylko tematy tych rozmów są nieistotne. Wszystko jest nieważne, zdawkowe, bez głębi, zastanowienia, prawdziwego kontaktu z drugim człowiekiem. (...)
Pełny tekst recenzji na stronie: https://nakanapie.pl/recenzje/ciekawa-historie-prawie-niewiarygodne-lysa-spiewaczka-lekcja-krzesla

"Popatrz, już dziewiąta. Na kolację była zupa, ryba, kartofle ze słoniną, angielska sałata. Dzieci napiły się angielskiej wody. Dobrą mieliśmy dzisiaj kolację. Wszystko dlatego, że mieszkamy niedaleko Londynu i nazywamy się Smith."

PAN MARTIN: Edward is a clerck; hist sister Nancy is a typist, and his brother William a shop assistant. (s. 54)

Łysa śpiewaczka. Antysztuka...

"Morrel nie posiadał się ze szczęścia."

W miarę pisania Dumas komplikował intrygę, zdarzało się coraz więcej cudownych zbieżności, jakby mu rzeczywiście deus wyjmował postaci i wydarzenia ex machina - czyli ni stąd, ni z owąd. Jednak bardziej mnie zbrzydziło ani to, ani dość natrętne moralizowanie, które - kto wie? - może niektórym czytelnikom może się przydać, lecz ów omnipotentny Monte Christo (pewnie postać skrojona na miarę Napoleona, którego autor jest aż nadto widomie wiernym admiratorem): przewyższający wszystkich duchem, umysłem, bogactwem, znajomością życia i języków - po prostu rycerz bez skazy. Ewidentnie Dumas dał mu rolę Boga czy też anioła sprawiedliwości (co wyartykułował wprost ustami bohatera w poprzedniej części), stawiając go ponad ludzkim prawem i moralnością: ma wiele paszportów, żadnemu władcy nie podlega, jest bajecznie bogaty, trzyma niewolników w kraju, w którym niewolnictwa nie ma, sądzi w imieniu Boga, nie płaci podatków, "uczciwi" rabusie się go słuchają jak niewolnicy, za to swym wrogom - złoczyńcom i karierowiczom, rodzajowi mafii sądowo-polityczno-wojskowej - łaskawie pomaga wzajemnie się wyrżnąć i wytruć. On - demiurg - walczy przeciwko Naturze, która jest bogiem i przeciw światu (czyli ludziom), który jest diabłem. (s.42) Jednak ów książę niezłomny zachowuje oczywiście umiar i bojaźń Bożą, tym różniąc się właśnie od przeciwników. Ale dziwna to szlachetność: wzdycha od lat do jednej ukochanej, a zarazem utrzymuje 3 haremy (w Kairze, Smyrnie i Konstantynopolu) - i nikogo to nie razi. Besserwisserstwo hrabiego, przy jednoczesnej romantycznej ślepocie (ach, jak on nie wierzy, że Hayde go pokocha!) staje się okropnie romansowe: muszą się piętrzyć dramatyczne pożegnania i uczuciowe kulminacje. Jak w hollywoodzkiej produkcji. Więcej intryg, mniej realiów - cóż, szkoda. Mdleje się tu też na potęgę (kobiety) oraz rzuca romantycznie i bezsilnie na krzesła (modni młodzieńcy, jak Albert). Śmieszne, ale mnie mało bawi. A jednak Dumas ma jednoznaczne zdanie o modnej w romantyzmie melancholii: ta ożywia tylko serca pospolite, nadając im rzekomą oryginalność, lecz serca wyjątkowe (jak Dantésa) - zabija (s.332).
Ponadto autor się chyba nieco pogubił w czasie akcji: najpierw Mercedes latami czekała na powrót Edmunda, a teraz się okazuje, że mamy rok 1839 (Mercedes ma 39 lat, mieli się żenić 24 lata wcześniej...miała wyjść za niego jako 15-latka?), więc po 2 latach od jego uwięzienia miała już dziecko z Fernandem...To zaledwie rok, nie lata. Opiekun Benedetta zapomina, że wychowanek morderstwem nie kończy swą karierę przestępczą, lecz od niego właśnie zaczynał, w dodatku popełniając zabijając swą przybraną matkę, a żonę swego opiekuna. Nawet stwierdzenie, że przez kraty oddalone od siebie o 3 stopy (97,5cm) nie da się sobie podać ręki brzmi dziwnie niedokładnie. No, albo taki wyczyn: być zbójem od młodych lat, przejść przez galery, a mimo to przechować przez 25 lat przedartą chusteczkę z haftowanego batystu, gdy się nią czyściło buty - no, brawo! To była jakość materiału - ça ne revient pas.

Jedna z najdowcipniejszych moim zdaniem kwestii pada, gdy niedoszły morderca w rozmowie z księdzem-przebierańcem ze zdziwieniem woła:
- To ksiądz wierzy w Boga?
Zdaje się, że takich wielce zdziwionych, iż w dzisiejszych czasach wciąż jeszcze istnieją jacyś chrześcijanie, mamy dzisiaj na pęczki.

Z ciekawostek nt. Francji w XIX w.: ustawowo dyliżanse nie mogły się na drodze wyprzedzać; żeby wyjechać dyliżansem pocztowym - choćby tylko do innego francuskiego miasta - należało mieć ze sobą paszport; gdy ktoś przyszedł do opery przed podniesieniem kurtyny - znaczyło to, że przyszedł za wcześnie...

Interesująca diagnoza hrabiego, dlaczego służący (więc i urzędnik?) kradnie: bo ma żonę, dzieci, ambicje i spodziewa się, że go zwolnią. Dlatego najlepszy służący jest taki, co nie ma rodziny, ale jest pewny, że się go nie usunie - nie musi być wtedy nawet dokładnie kontrolowany, bo sam będzie się starał utrzymać tak dobre miejsce pracy. Ale nieco mnie dziwi upodobanie autora-bonapartysty, czyli republikanina, dla herbów - jego bohater sam je sobie wymyśla: złota góra z czerwonym krzyżem na błękitnym polu to herb Monte Christo.

Na koniec ciekawe mi się wydaje porównanie romantycznego bohatera Dumasa do postaci Konrada Wallenroda czy Gustawa/Konrada Mickiewicza. Bo podobnej natury jest przemiana naiwnego i dobrego Edmunda Dantésa w poszukującego zemsty hrabiego Monte Christo: jeden musiał umrzeć, by narodził się drugi...

"Morrel nie posiadał się ze szczęścia."

W miarę pisania Dumas komplikował intrygę, zdarzało się coraz więcej cudownych zbieżności, jakby mu rzeczywiście deus wyjmował postaci i wydarzenia ex machina - czyli ni stąd, ni z owąd. Jednak bardziej mnie zbrzydziło ani to, ani dość natrętne moralizowanie, które - kto wie? - może niektórym czytelnikom może się przydać, lecz ów...