"Na krawędzi rozumu" będzie się dobrze prezentować na półce pomiędzy "Procesem" Kafki a "Szkicami piórkiem" Bobkowskiego. Nie odstaje od tych dzieł literacko i nieuchronnie się z nimi kojarzy.
W przypadku "Procesu" punktem stycznym będzie nieco zbliżona fabuła, czyli bezimienny bohater niesłusznie trafiający do więzienia. U Krležy pakuje się on wprawdzie w tarapaty z pełną świadomością, a sama powieść nie jest groteską, ale autor wystarczająco często operuje absurdalnym humorem, by uzasadnić takie porównanie.
"Szkice piórkiem" przypominają się natomiast za sprawą trzeźwości i niezawisłości myśli narratora, choć wytwory namysłu bohatera Krležy są mniej uporządkowane (ale nie mniej głębokie).
Bohaterów ma wszelako książka kilku. Kolejnym jest bowiem bunt. Bunt przeciw hipokryzji, oportunizmowi, filisterstwu, małości ludzkiej, sytemu, zadowolonemu z siebie mieszczaństwu, przeciw pomieszaniu pojęć i postawieniu systemu wartości na głowie. Przeciw systemowej, usankcjonowanej społecznie ślepocie.
Krleža stawia raczej na efektywność niż na efektowność - patrząc na objętość jego powieści trudno uwierzyć, jaką mnogość spraw i myśli zdołał w niej pomieścić. Pisze przede wszystkim wprost, trafiają się jednak od czasu do czasu fajerwerki, fragmenty, gdzie bawi się konwencjami, płynnie przechodzi od narracji przejrzystej do bełkotliwej, każąc się zastanawiać, czy jego bohater aby faktycznie nie strada zmysłów.
Ostatecznie zaś bohaterką "Na krawędzi rozumu" jest, jakkolwiek banalnie by to brzmiało, Europa, a konkretnie pewna jej wersja, znajdująca się w apogeum kryzysu i powoli się kończąca (powieść wydano w roku 1938).
Stanowczo rekomenduję tę momentami zabawną, a jednak jednoznacznie smutną książkę, ten wysmakowany i szczegółowy pomnik uargumentowanej mizantropii.

"Na krawędzi rozumu" będzie się dobrze prezentować na półce pomiędzy "Procesem" Kafki a "Szkicami piórkiem" Bobkowskiego. Nie odstaje od tych dzieł literacko i nieuchronnie się z nimi kojarzy.
W przypadku "Procesu" punktem stycznym będzie nieco zbliżona fabuła, czyli bezimienny bohater niesłusznie trafiający do więzienia. U Krležy pakuje się on wprawdzie w tarapaty z pełną...