Danilo Kiš

Cyt.: „(…) nie wystarczy mieć jaja, aby pisać.” Danilo Kiš, „Grobowiec dla Borysa Dawidowicza. Siedem rozdziałów wspólnej historii” Jak kłamać prawdziwie. Danilo Kiš, nieżyjący już od lat, jeden z wielkich pisarzy nieistniejącej już Jugosławii. Zawsze uważał się za pisarza jugosłowiańskiego. Syn węgierskiego Żyda i Czarnogórki. Ojciec zmarł w czasie wojny, wywieziony do obozu w Oświęcimiu. I ten fakt wydaje się odcisnął niezatarte piętno w całej późniejszej twórczości autora. Próba rozliczenia i rzetelnego opisania totalitaryzmów, burzliwej historii europejskiej XX wieku a zwłaszcza zagmatwanej historii Europy Środkowej i Bałkanów, tego tygla narodów i jednego z najbardziej zapalnego punktu regionu – o tym starał się pisać Danilo Kiš. „Grobowiec dla Borysa Dawidowicza. Siedem rozdziałów wspólnej historii” to całkowicie fikcyjna powieść, próbująca wyjaśnić zasadę działania mechanizmu komunistycznego aparatu władzy. Fikcyjne życiorysy rewolucjonistów ukazujące pokolenie żarliwych ideowców, którzy zostali unicestwieni przez system. System, który z takim zapamiętaniem próbowali budować. Jeden z rozdziałów, poświęcony Inkwizycji, pokazuje jedynie, iż historia zatacza koło. Rewolucja pożerająca własne dzieci. Tak naprawdę takie rzeczy dzieją się cały czas. One już były, są i będą. Proza zaprezentowana w „Grobowcu …” jest urzekająca. Ktoś, kto nie wie, że historie prezentowane przez autora są zmyślone, łatwo może się dać zwieść. Jest bardzo sugestywna, pełna przypisów, faktów, cytatów, poukładana precyzyjnie niczym w encyklopedii. Im bardziej Danilo Kiš zmyśla, tym historie wydają się bardziej prawdopodobne. Choć zmyśla nie do końca, bo pojawiają się tu i postacie autentyczne, jak choćby Osip Mandelsztam, Eugenia Ginzburg czy Edouard Herriot. Całą tą historię krytycy uznali za doskonały pastisz literatury wspomnieniowej. Genialna proza, w której Danilo Kiš prowadzi literacką zabawę z czytelnikiem. Powieść wydana w 1976 roku przysporzyła jednak autorowi wielu problemów i stała się pretekstem nagonki jaka rozpętała się wobec niego w Jugosławii. Przede wszystkim zarzucano mu plagiat. „Grobowiec ..” przypomina „Powszechną historię nikczemności” Jorge Luisa Borgesa, ale przecież Borges tak naprawdę jest punktem odniesienia dla całej rzeszy pisarzy. Co ciekawe, jednym z pisarzy, który był inspiratorem tej nagonki, jak podaje tłumaczka Danuta Cirlić-Straszyńska był inny znakomity pisarz Miodrag Bulatović, /autor m.in. „Bohatera na ośle”/ a u źródeł ataków na pisarza, nazywanego zresztą jugosłowiańskim Borgesem była zwykła zazdrość. Zmyślenie i prawda. Ta mieszanka zmyśleń i prawdy tworzy świetną, bardzo precyzyjną a zarazem porywającą prozę. Polecam.