Pod kocem, z ciepłą herbatą

„Spokojne przechodzenie jesieni w zimę wcale nie jest przykrym okresem. Zabezpiecza się wtedy różne rzeczy, gromadzi się i chowa jak największą ilość zapasów. Przyjemnie jest zebrać wszystko, co się ma, tuż przy sobie, możliwie najbliżej, zmagazynować swoje ciepło i myśli i skryć w głębokiej dziurze, w samiutkim środku, tam gdzie bezpiecznie, gdzie można bronić tego, co ważne i cenne, i swoje własne. A potem niech sobie sztormy, ziąb i ciemności przychodzą, kiedy chcą”, pisała Tove Jansson w „Dolinie Muminków w listopadzie”. Jesień to pora wręcz stworzona do tego, by zagnieździć się w domu samotnie lub wraz z najbliższymi (obecnie nawet nie mamy innego wyboru) i stworzyć własny, może i standardowy, ale jednak pełen ciepła jesienny obrazek: otulić się kocem, zaparzyć kubek ulubionej herbaty, zapalić aromatyczną świecę i wziąć do ręki wciągającą książkę.

A że miesiące poprzedzające zimę sprzyjają melancholii, wcale nie równoznacznej ze smutkiem, warto wybrać lektury, które i wciągają, i skłaniają do refleksji, zadumy, zastanowienia się nad (własną) śmiertelnością. Jednym z takich dzieł jest nagrodzone Pulitzerem „Światło, którego nie widać” Anthony’ego Doerra, opowieść o wojnie widzianej (choć może w przypadku jednej z bohaterek nie jest to dobre określenie) z dwóch stron barykady, przedstawiającej losy Francuzki Marie-Laure oraz Wernera – Niemca. Choć zagrożenie czai się w tle, krwawych opisów walk tu nie ma, są za to losy dwójki ludzi, których wojna naznaczyła, są zmagania z tym, by życie – mimo doznanych tragedii – uczynić nadal pełnym, choćby chwilowych, małych szczęść. Plotki głoszą, że większość osób po przeczytaniu pierwszych stron przepada w tej książce!

Zmagania z rzeczywistością

Znacznie mniej znana jest z kolei autobiografia „Do ostatnich dni” Julie Yip-Williams, kobiety, która zmarła na raka w wieku 42 lat, zostawiając męża i dwie małe córeczki. Yip-Williams urodziła się w Wietnamie z tak dużą wadą wzroku, że niemal nic nie widziała. Rodzice, za namową jej babci, udali się do lokalnego znachora, by zabił dziewczynkę, bo i tak jej życie byłoby zbyt ciężkie – po co ma się męczyć? Ten jednak odmówił, a rodzina po latach wyemigrowała do Stanów. Jak zaznacza w swojej autobiografii Julie, mama i tata inwestowali w jej wykształcenie – gdy była małą dziewczynką – znacznie mniej niż w naukę jej siostry i brata. Kobieta miała jednak tak wielką siłę woli, że samodzielnie wyruszyła w podróż po wszystkich kontynentach, uczyła się tak dużo, że przyjęto ją na Harvard, gdzie skończyła prawo. Założyła też rodzinę i gdy wydawało się, że najgorsze w życiu już za nią, zachorowała na raka okrężnicy w IV stadium. Yip-Williams nie ubolewa nad sobą, nie roztkliwia się, jest bardzo konkretną i zorganizowaną osobą, której tylko czasem zdarzają się chwile niedowierzania… Na przykład wtedy, gdy tłumaczy swoim dzieciom, że „mamusia umrze”. „Do ostatnich dni” to historia kobiety, która wygrała walkę z rakiem na poziomie emocjonalnym: wciąga, wzrusza, budzi podziw dla „tej biednej dziewczynki, która sobie w życiu nie poradzi”. Choć to książka o raku, a tych jest wiele, na pewno nie można nazwać jej banalną.

Podobnie jak „Listy nieobecności”, czyli debiutu Michała Pawła Urbaniaka. Osią tej opowieści jest śmierć Artura, męża Zuzanny, a wydarzenia, które wokół niej się rozgrywają, choć niektóre dzieją się „przed”, inne „po”, nie są przedstawione w sposób linearny. Choć to powieść pełna dramatów, rodzinnych uwikłań, związkowych dylematów, prób zmierzenia się z przeszłością, czytelnik raczej nie czuje się nimi przytłoczony, przede wszystkim dzięki lekkiemu stylowi autora, umiejętnie poprowadzonej narracji, która sprawia, że czytanie książki nie męczy, a czytelnik nie myśli: „przetrwam jeszcze 10 stron i zobaczymy, czy tego nie porzucę”. I choć chce się brnąć w lekturę dalej i dalej, bohaterowie są niemało irytujący, aż ma się ochotę odbyć z nimi poważną rozmowę. Zamiast tego można się cieszyć nawiązaniami do innych dzieł, liczbą cytatów do spisania i zapamiętania!

Jesień to też idealna pora roku, by poczytać o morderczych postaciach i kryminalnych historiach. W końcu siedzimy w domu pod tym ciepłym kocem, a tylko na zewnątrz jest ciemno i niebezpiecznie. Gorzej jednak, gdy po takiej lekturze przyjdzie nam wyjść ciemność, aby wynieść śmieci albo iść po sól do sklepu. Można mieć wtedy wrażenie, że morderca czai się tuż za plecami…

Poczuć na plecach oddech mordercy

„Ciemna rzeka” to pierwszy kryminał Arnaldura Indriðasona, w którym prowadzącym śledztwo nie jest Erlendur Sveinsson, po którym chwilowo ślad zaginął, lecz jego dawna współpracownica Elinborg. Jak zwykle u tego autora jest mgliście, mrocznie i tajemniczo. Akcja dzieje się w wolnym tempie i zaczyna od morderstwa trzydziestolatka. Obok jego ubranych w damską koszulkę zwłok znaleziono fiolkę po rohypnolu, czyli tzw. pigułce gwałtu. W toku śledztwa okazuje się, że ofiara nie była tak niewinna, jak mogłoby się wydawać. Mimo że akcja „Ciemnej rzeki” nie przeskakuje w szybkim tempie z jednego miejsca na drugie, trzyma w napięciu, porusza ważny problem społeczny, pokazuje rozdźwięk między tym, co nazwalibyśmy sprawiedliwością społeczną a wyrokami ogłaszanymi przez sądy.

A skoro o kryminałach mowa, nie można nie wspomnieć nazwiska ich królowej, czyli Agathy Christie. Choć niemało z jej utworów dzieje się zimą, jak „Morderstwo w Boże Narodzenie” czy zbiór opowiadań „Zbrodnie zimową porą”, to każdy moment w roku jest dobry, by Christie czytać. A „I nie było już nikogo” przedwcześnie zmrozi krew w żyłach niejednego czytelnika. To niby kryminał, ale i thriller, gęsia skórka utrzymuje się na ciele w trakcie lektury niemal od samego jej początku. Oto mamy dziesięć osób, które otrzymują tajemnicze zaproszenie na pobyt w domu na wyspie. Choć niektórzy się wahają, w końcu stwierdzają, że każdy na ich miejscu by z niego skorzystał. Choć „I nie było już nikogo” to klasyk i pewnie większość fanów Christie czytała tę książkę nie raz, jeśli ktoś nie miał do tej pory styczności z twórczością angielskiej pisarki lub akurat tej powieści nie czytał – zdecydowanie warto!

Strachy i namiętności

Jeśli jednak macie ochotę na „rasowy” thriller przeczytajcie „Inkuba” Artura Urbanowicza. Większość osób, która zdecydowała się sięgnąć po tę książkę, zdecydowanie ją poleca, co można zobaczyć w różnych recenzjach, także na lubimyczytac.pl. Choć to powieść pełna demonów, czarownic, zjawisk nadprzyrodzonych – dziwnych i pojawiających się nie wiadomo skąd świateł, nawiedzonych domów i budzących niepokój dźwięków – jest nie tylko strasznie, ale ciekawie i intrygująco. Warto po „Inkuba” sięgnąć nawet jeśli na co dzień thrillerów się nie czyta. Jego treść można analizować wielokrotnie, do czego zachęca sam autor – by po każdym jej przeczytaniu odkrywać coraz to nowsze smaczki. To książka pełna niepokojącej atmosfery. Na tyle, że w trakcie lub tuż po jej lekturze można bać się iść w nocy do toalety czy po szklankę wody do kuchni.

„Inkubowi” nie brakuje tzw. klimatu, podobnie jak książkom angielskich XIX-wiecznych pisarek, choć to klimat trochę inny. Do czytania w zimne jesienne dni świetnie sprawdzą się i „Małe kobietki”, i „Dziwne losy Jane Eyre”, i „Duma i uprzedzenie” oraz oczywiście „Wichrowe Wzgórza”. Kto nie czytał, niech nadrobi – tak jak „Inkub” ma szansę spodobać się osobom nielubiącym thrillerów, tak „Wichrowe Wzgórza” Emily Brontë mogą zachwycić tych, którzy romanse mają w głębokim poważaniu. To (arcy)dzieło nie jest zwykłą opowieścią o miłości, czy raczej namiętności, ale posiada wyrazistych bohaterów (często trudnych do polubienia), których losy przypominają tragedię grecką – czego nie zrobią, będzie niedobrze. Jest tutaj również motyw odwiecznej walki dobra ze złem, a w tle tajemnicze i nastrojowe wrzosowiska północnej Anglii.

Gdy rzeczywistość to za mało

Pozostańmy nadal w XIX wieku, choć w jego obrazie wykreowanym przez pisarza współczesnego. „Lincoln w Bardo” ukazał się w 2019 roku i od razu po premierze zdobył uznanie krytyków. Nie tylko polskich – jego autor, George Saunders otrzymał za powieść Man Booker Prize. Choć powieścią ten utwór nazwać trudno, gdyż jego konstrukcja jest formą literackiego eksperymentu – fabułę rozpisano na wiele głosów, które należą m.in. do duchów. Autor podczas tworzenia dzieła korzystał i ze źródeł historycznych, i ze „źródeł” spreparowanych we własnej wyobraźni. „Lincoln w Bardo” został bowiem wykreowany wokół jednego wydarzenia – śmierci syna Abrahama Lincolna i ojcowskiej po niej rozpaczy. W buddyzmie „bardo” to strefa pomiędzy życiem i śmiercią, u Saundersa – miejsce, do którego trafiają umarli przekonani, że tak naprawdę żyją, a to, gdzie się znajdują, jest tylko jakimś stanem przejściowym, rodzajem choroby. „Lincoln w Bardo” to książka oryginalna, specyficzna, która albo zachwyca, albo wręcz przeciwnie – męczy. Słowa uznania należą się tłumaczowi Michałowi Kłobukowskiemu, za przeniesienie na język polski językowych eksperymentów Saundersa.

Przenosimy się już z wieku XIX w przyszłość, ale niedaleką – do pierwszej połowy wieku XX i do „Rebeki”, powieści Daphne du Maurier. Książka znalazła się na dwóch listach „100 najlepszych powieści kryminalnych wszech czasów”, stworzonych przez Stowarzyszenie Pisarzy Literatury Kryminalnej i Mystery Writers of America. „Rebeka” jest znacznie bardziej „mystery” niż kryminalna, opowiada o młodej i nieśmiałej dziewczynie, która wychodzi za mąż za bogatego i przystojnego mężczyznę. Nową mieszkankę ogromnej posiadłości przytłacza nie tylko jej rozmiar, ale i panująca w domu atmosfera. Z każdego kąta wychyla się duch Rebeki, poprzedniej żony właściciela Manderley, która (ponoć) zginęła na morzu. Za dawną panią szczególnie tęskni pracująca w posiadłości gospodyni i nie pozwala nowej mieszkance o tym zapomnieć. Młoda żona zaczyna się zastanawiać, czy jej mąż nadal tak naprawdę nie kocha swojej zmarłej partnerki i czy ona sama nie w Manderley niemile widziana… Co tak naprawdę tam się stało? Dlaczego Rebeka nie pozwala o sobie zapomnieć? Zagadka idealna do rozwiązania w jesienny wieczór.

Które z jesiennych powieści cenicie najbardziej? Co jesienią lubicie czytać szczególnie?