Książki o przyrodzie: daj się ponieść pięknu i sile natury podczas lektury!

Założysz swój „Dziki ogród” z Łukaszem Łuczajem?

Dwa lata temu miałam przyjemność porozmawiać z Łukaszem Łuczajem, gdy ukazywał się jego „Dziki ogród”. Autor jest, jak sam siebie określa, „miłośnikiem kwiatów i roślin” (o czym przekonacie się, czytając jego książkę), ale i ekspertem w tym temacie – profesorem nauk biologicznych, botanikiem, etnobotanikiem, ekologiem. Ale nie martwcie się, „Dziki ogród” (Wydawnictwo Nasza Księgarnia) to idealna propozycja nie dla ekspertów w przyrodniczych tematach, a dla ludzi, którzy tymi właśnie tematami są zainteresowani, chcą dowiedzieć się więcej i tę wiedzę zastosować w praktyce.

Jedną ze specjalizacji Łukasza Łuczaja jest też bowiem projektowanie ogrodów. I właśnie za sprawą „Dzikiego ogrodu” autor chciałby zarazić czytelników i czytelniczki swoją pasją. A konkretnie: tworzeniem dzikich ogrodów. Wbrew pozorom aby osiągnąć ten cel, wcale nie trzeba być wielkim posiadaczem ziemskim (ale jeśli się jest, to można i zasadzić las). Eksperymentować (ale z głową!) można także w swoim przydomowym ogrodzie. Inną z opcji jest zasianie miejskiej łąki. Jak to odpowiednio zrobić? Żeby jedne gatunki nie pożerały drugich i żeby rośliny, które chcielibyśmy, aby wyrosły na danym podłożu, rzeczywiście to zrobiły? No właśnie: na czym polega bioróżnorodność i jej kształtowanie w praktyce? Na te i wiele innych pytań odpowiada w swojej bogato ilustrowanej książce ekspert.

Jak napisała o tej książce użytkowniczka Echinacea:

W poszukiwaniu miejskiej przyrody z Michałem Książkiem

Kolejną wartą przeczytania publikacją o przyrodzie, tym razem miejskiej, jest „Atlas dziur i szczelin” Michała Książka (Wydawnictwo Znak Literanova). Być może słyszeliście już o tej publikacji, bo uzyskała w ostatnim czasie dwie ważne nominacje: do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego (znalazła się w jej finale) i do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy. W „Atlasie dziur i szczelin” autor opisuje, jak przyroda bierze w posiadanie tytułowe miejskie „dziury i szczeliny”, w których – zdawałoby się – nic nie mogłoby wyrosnąć i za których pomocą człowiek tę naturę okiełznał. A jednak pomiędzy szkłem i betonem rezydują sikorki, szpaki, wróble (i jeszcze wiele innych gatunków, o których pewnie nie słyszeliście, a które dzięki lekturze tej książki poznacie).

Użytkownicy i użytkowniczki Lubimyczytać zwracają uwagę, że książka bardziej niż reportaż przypomina zbiór impresji na temat tej fascynującej miejskiej przyrody. Urzeczonyksiążkami o swoich wrażeniach po lekturze pisze tak:

Pociągnij „Dwanaście srok za ogon” ze Stanisławem Łubieńskim

Trochę teraz nie na temat, ale uwielbiam kryminały Ann Cleeves. A Ann Cleeves uwielbia ptaki (jej mąż był ornitologiem), co widać w jej książkach, bo opowiadając czytelnikom o atmosferze np. Wysp Szetlandzkich, nierzadko opisuje też właśnie tamtejsze ptaki. Przyznam, że jeśli miałabym wskazać zawód, którego wykonywaniem nie byłabym zainteresowana ani przez chwilę, byłby to właśnie ornitolog, ale lektura „Dwunastu srok za ogon” (Wydawnictwo Czarne) sprawiła, że zrozumiałam, dlaczego ktoś może być zafascynowany obserwowaniem, fotografowaniem ptaków, ich różnorodnością.

Stanisław Łubieński, ornitolog amator, edukator przyrodniczy, opisuje w formie esejów, w bardzo ciekawy sposób, swoją pasję – od początków dzieciństwa przez wolontariat w różnych miejscach świata. Podaje też przeróżne ciekawostki związane m.in. z ptakami w popkulturze.

Jak napisał użytkownik Eleazar:

„Ukryty geniusz zwierząt”, czyli ranny orangutan sam siebie wyleczył

Piszę ten artykuł krótko po tym, jak świat obiegła informacja o orangutanie, który sam wyleczył sobie ranę, której doznał w 2022 roku, najprawdopodobniej po walce z innymi samcami. Zwierzę przez długi czas nakładało na skaleczenie samodzielnie przygotowaną pastę z soku i liści rośliny Fibraurea tinctoria. Cały proces trwał długo, co więcej, orangutany nie żerują na tej roślinie, więc wygląda na to, że małpa wykonywała te zabiegi celowo, świadomie. Po pięciu dniach rana z twarzy orangutana zniknęła.

O podobnych zwierzęcych osiągnięciach, o których rzadko zdajemy sobie sprawę, pisze Katharina Jakob w kolejnej polecanej przeze mnie książce o przyrodzie, „Ukrytym geniuszu zwierząt” (Wydawnictwo Prószyński i S-ka). Autorka, podając wiele fascynujących przykładów, dowodzi, że zwierzęta nie tylko myślą, ale i planują, znają różne języki, a nawet domyślają się, o czym myślą inni. Jakob nie pisze tu jedynie o małpach czy psach, o których w kontekście ich inteligencji mówi się dość często, ale także o ptakach (które bywają mądrzejsze od małp) czy ośmiornicach. I oczywiście pszczołach oraz waleniach.

Saga ostatniej pierwotnej puszczy w Europie pióra Simony Kossak

O Simonie Kossak jest – chciałoby się powiedzieć: w końcu! – w ostatnich latach głośno. Ukazują się m.in. poświęcone jej książki (jak „Simona. Opowieść o niezwyczajnym życiu Simony Kossak” Anny Kamińskiej), ale i kolejne wydania publikacji jej autorstwa. Jedną z nich jest „Saga Puszczy Białowieskiej” (Wydawnictwo Marginesy). I podobnie jak w sagach rodzinnych, w których śledzimy losy danych rodów przez całe pokolenia, tak i w książce Kossak poznajemy dzieje Puszczy Białowieskiej od czasów prehistorycznych po najnowsze. To książka nie tyle o przyrodzie, co tą przyrodą przesiąknięta, ale też i mogąca wzbudzać smutek – działalność człowieka doprowadziła do tego, że dziś „ostatnia pierwotna puszcza w Europie” jest jedynie cieniem (ale nadal zachwycającym) tego, czym była w dalekiej przeszłości.

Jak stwierdziła po lekturze „Sagi Puszczy Białowieskiej” użytkowniczka Weronika:

Człowiek, który rozumiał naturę – Alexander von Humboldt

Simona Kossak zdecydowanie była człowiekiem rozumiejącym naturę. Tak samo jak Alexander von Humboldt – mężczyzna, który – razem z bratem – patronuje najstarszemu uniwersytetowi w Berlinie i którego imieniem nazwano m.in. gatunek pingwina, prąd oceaniczny, wielką kałamarnicę, a nawet – morze na Księżycu. W każdej osobie po lekturze „Człowieka, który zrozumiał naturę” Andrei Wulf (Wydawnictwo Poznańskie), poświęconego właśnie Humboldtowi, ta jego niemała sława w przyrodniczym świecie nie będzie pewnie budziła zdziwienia.

Użytkowniczka Jelenka w swojej recenzji tej biografii nazwała jej bohatera „pierwszym ekologiem-influencerem”. Książkę o życiu tego przyrodnika, człowieka uważanego za jednego z twórców współczesnej geografii, czyta się bowiem jak powieść przygodową. Pruskie mury były dla Humboldta za ciasne, wyruszył więc w świat, od Ameryki Południowej przez Rosję po bliższą nam Francję. Wszędzie badał rośliny, mierzył m.in. góry i tereny. Już w 1800 roku przewidział zachodzenie zmian klimatycznych spowodowanych działalnością człowieka.

Jak napisał po lekturze książki użytkownik Jarek:

Powieść z naturą w jednej z głównych ról, czyli „Dostatek”

Książki o przyrodzie to nie tylko te – nomen omen – przyrodnicze czy przyrodnikom poświęcone. Natura odgrywa też niemałą rolę w wielu powieściach, o czym świadczą owiane wśród uczniów złą sławą „opisy przyrody w »Nad Niemnem«”. Z trochę innej strony – jako żywioł, który z jednej strony ludziom zagraża, ale też utrzymuje ich przy życiu, przedstawia naturę w „Dostatku” Michael Crummey (Wydawnictwo Wiatr od Morza). Autor urodzony na wyspie Nowa Fundlandia, właśnie tam umieścił akcję swojej powieści. Powieści pełnej nie tylko zachwycającego i surowego piękna tych terenów, ale i realizmu magicznego, opowiadającej o ludzkich pragnieniach, ale i uprzedzeniach, znojach, wierzeniach, zabobonach, miejscu, które nie jest najprzyjaźniejszym do życia. Na 360 stronach autor przedstawia czytelnikom 200 lat historii pewnej rodziny.

Użytkownik Sławek napisał o „Dostatku” tak:

„Co pełza i hasa po polach i lasach”, czyli o książkach trudno dostępnych

Nie będzie nowym odkryciem stwierdzenie, że przyroda cały czas się zmienia. Niektóre z dawniej opublikowanych książek tracą więc trochę na aktualności (a niektóre wcale nie), ale warto po nie sięgnąć choćby po to, by dowiedzieć się, jak to było kiedyś. I choć „Co pełza i hasa po polach i lasach” to zbiór wierszy Lecha Konopińskiego z 1985 roku skierowany do dzieci, to i tych „dorosłych” książek o przyrodzie jest niemało. Warto wśród nich wymienić publikacje Tytusa Karpowicza. Absolwent m.in. etnografii, filologii polskiej i inżynierii leśnej, napisał m.in. cykl „Księga puszczy” („Szlakiem czarnego zwierza”, „Bałabuszka. Złoty lis”, „Tytan, byk nad byki”). Dzięki lekturze tych książek poznajemy życie w puszczy we wszelkich jego odsłonach: spokojnej, radosnej, ale i zawsze podskórnie i często bezpośrednio niebezpiecznej.

Ustaw alert cenowy LC, by otrzymać powiadomienie, gdy „Księga puszczy” ukaże się w sprzedaży.

A jakie tytuły, z dowolnego gatunku literackiego, wy dodalibyście do zestawienia książek o przyrodzie? Dajcie znać w komentarzach!