Mitologiczne początki i symbole popkultury

Sztuka organizacji struktur dźwiękowych w czasie. Tak brzmi jedna ze słownikowych definicji muzyki. Bardziej atrakcyjna wydaje się jednak charakterystyka związana z mitami, gdzie była sztuką Muz. Zresztą według mitologii rzymskiej wynalazcą muzyki był Merkury, który ze skorupy żółwia skonstruował lirę. W Grecji takiej formie sztuki patronował oczywiście boski Apollo. Z kolei według przekazów biblijnych wynalazcą muzyki był mężczyzna o imieniu Jubal, potomek Kaina, jedyny muzyk wymieniany przed potopem.

Muzyka pozostaje przejawem ludzkiej kultury, a więc specyficznej, bo artystycznej działalności człowieka. Każdy rodzaj i gatunek jest definiowany w inny sposób. Najlepiej widać to za sprawą przedstawicieli różnych subkultur. Punki i metale, depesze i hip-hopowcy wyróżniają się określonym ubiorem, niekiedy makijażem czy slangiem – specyficznym słownictwem. Zresztą w muzyce niemal zawsze zapisana jest pewna historia, czego dowiadujemy się z muzycznych encyklopedii i opracowań.

Świetnie wyjaśniono to w książce „Zasłuchany mózg. Co się dzieje w głowie, gdy słuchasz muzyki”, w której Daniel J. Levitin, swego czasu muzyk rockowy, z wykształcenia neurobiolog, wykazuje związki i zależności pomiędzy muzyką a mózgiem człowieka. Bo świat dźwięków pozostaje fascynująco tajemniczy – to historia kultury, określonych nurtów w sztuce, społeczno-cywilizacyjnych przemian. Wystarczy wskazać w tym miejscu tylko kilka tytułów, choćby „Please kill me. Punkowa historia punka”, „Queen. Ilustrowana historia królowej rocka” czy „Kult. Biała księga, czyli wszystko o wszystkich piosenkach”, aby uświadomić sobie, że świat muzyki to opowieść o ikonach popkultury, symbolach naszych czasów.

Mistrzowie słowa i muzyki – głosy pokolenia

Bob Dylan, amerykański piosenkarz, kompozytor, autor tekstów, pisarz i poeta. Twórca uznany za jedną z najbardziej charyzmatycznych postaci muzyki popularnej, który w swoich utworach łączy zarówno amerykański folklor i country blues, jak i gospel, rock, jazz, swing. Prawdziwy tytan pracy, który w 2016 roku został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Dylan to człowiek orkiestra, który swoim życiem dzieli się na łamach książki „Moje kroniki” i o którym przeczytamy również także w zbiorach historii poezji, choćby w kompleksowym opracowaniu „Od Walta Whitmana do Boba Dylana. Antologia poezji amerykańskiej”. Czasami to, co najciekawsze, wybrzmiewa nie tylko w utworach muzycznych, lecz również w biografiach artystów.

Doskonale ilustruje to „Muzyka ciszy”, książka, która została poświęcona Andrei Bocellemu. Jedna z największych postaci scenicznych, wybitny tenor, charyzmatyczny śpiewak, multiinstrumentalista, który urodził się jako niedowidzący z jaskrą, aby w wieku 12 lat całkowicie stracić wzrok. Śpiewak opowiada o swoim życiu, wyrzeczeniach, trudnościach i wyzwaniach, ale także pasji, która łączy się z zawodową misją. Czasami związanej z walką – bo muzyka może być manifestem, ale też potężnym orężem. Słowa mają moc.

Niezwykle pasjonującą lekturą pozostaje książka „Artyści ’44. Gwiazdy w Powstaniu Warszawskim”. To przedstawienie prawdziwych losów gwiazd kina, teatru i estrady w powstaniu warszawskim. Byli żołnierzami i walczyli z bronią w ręku. Służyli, dając koncerty i organizując przedstawienia. Wielu po prostu próbowało przeżyć i ochronić bliskich. W książce poznamy powstańcze losy między innymi: Mieczysława Fogga, Stefana Kisielewskiego, Ireny Kwiatkowskiej, Andrzeja Łapickiego, Jeremiego Przybory czy Władysława Szpilmana, wybitnego pianisty, którego losy stały się podstawą kultowego filmu „Pianista” w reżyserii Romana Polańskiego.

Na polskiej scenie mieliśmy zresztą prawdziwych bardów, mistrzów słowa, których teksty zawierały ponadczasowe prawdy. Jednym z takich artystów był bez wątpienia Jacek Kaczmarski. Poeta, prozaik, twórca niezapomnianych „Murów”, „Naszej klasy” czy „Obławy”. Nazywany bardem „Solidarności”, pozostał muzykiem osobnym, artystą oryginalnym – człowiekiem niełatwym, lecz fascynującym, o czym dowiadujemy się z książek: „Jacek Kaczmarski. To moja droga” i „Jacek Kaczmarski w świecie tekstów”. Bo warstwa literacka zawsze była niezwykle istotna dla mistrza słowa.

Muzyka to jednak nie tylko historia, bo przecież współczesna scena należy do artystów z młodego pokolenia – nowej generacji. Idealnie obrazuje to książka „Billie Eilish. Droga do gwiazd”, będąca opowieścią o fenomenalnej artystce, która przed osiągnięciem osiemnastego roku życia miała na koncie kilka statuetek Grammy. Interesująca jest także pozycja zatytułowana po prostu „O sobie – Billie Eilish”, w której artystka daje wgląd w swoje życie – zarówno to na scenie, jak i poza nią. Wszystkie fotografie zostały starannie wybrane i opracowane przez samą Billie. Artystka postanowiła podzielić się najważniejszymi momentami ze swojego życia, a także autentycznymi przemyśleniami na temat szalonej podróży, którą odbyła do tej pory.

Pisarze, którzy zajmują się muzyką

Fascynujące są biografie muzyków, zapis społeczno-kulturowych przemian, ewolucja formy sztuki, jak również subkultur, które definiują estradowych twórców. Okazuje się jednak, że niekiedy również uznani pisarze – myśliciele, mistrzowie kreowania literackich światów i angażujących fabuł – starają się przekraczać granice sztuk, aby zamanifestować inny rodzaj własnej wrażliwości. Zaskakujące, a jednak prawdziwe, że niektórzy pisarze próbowali się w muzyce.

Choćby Jo Nesbø, bodaj najbardziej znany na całym świecie autor skandynawskich kryminałów, który na początku lat 90. był wokalistą, gitarzystą, a nawet kompozytorem w prowadzonym wraz z bratem pop-rockowym zespole Di Derre. W Polsce takim znaczącym przykładem łączenia sztuki słowa i dźwięków jest oczywiście Marcin Świetlicki – poeta, który założył słynny w pewnych kręgach zespół Świetliki, gdzie za sprawą melorecytacji artysta daje wyraz swojej wrażliwości. Okazuje się, że nawet król grozy, nie kto inny, jak wielki Stephen King, założył Rock Bottom Remainders, charytatywną kapelę rockową, w której autor „Lśnienia” dał się poznać jako gitarzysta i wokalista. Szalony projekt, niestandardowe teksty, zaskakujące połączenie.

Święto Muzyki, czyli literackie dźwięki

Muzyka nierozerwalnie łączy się z literaturą, podobnie jak dźwięki ze słowami. Taka forma sztuki towarzyszyła człowiekowi właściwie od zarania dziejów. Obecnie utożsamiana jest oczywiście z rozrywką, wielkimi wydarzeniami scenicznymi, ilustracją filmów, ale również poezją, która daje natchnienie. Wskazaliśmy Boba Dylana i Jacka Kaczmarskiego, Stephena Kinga oraz Jo Nesbø, ale to oczywiście niejedyni artyści, którzy łączyli literaturę z muzyką.

Kto waszym zdaniem zasługuje na pamięć i przywołanie? Które biografie artystów cenicie najbardziej? Koniecznie podzielcie się tym z nami w komentarzach!