Pisarze poruszający się w obrębie gatunku fantasy chętnie i często sięgają po elementy zaczerpnięte z powieści spod znaku płaszcza i szpady, co nie stanowi żadnego odkrycia czy tajemnicy. Intrygi, spiski, zasadzki, akcja wartka i pełna zwrotów, spektakularne walki, w tle obowiązkowo wątek romantyczny, a wszystko to zwieńczone widowiskowym starciem z arcywrogiem – doprawdy nietrudno o powieść fantasy realizującą dokładnie ten schemat, może jedynie ze zmienioną otoczką estetyczną. Jednak nie każdy autor porusza się w tej konwencji z taką gracją, jak czyni to Krzysztof Piskorski w swej najnowszej powieści zatytułowanej „Cienioryt”. Czerpiąc z powieści dumasowskiej nie tylko elementy konstrukcyjne, ale i otoczkę wizualną, pisarz ten jakimś cudem unika wpadnięcia w pułapkę nieznośnej wtórności, czyhającą na tych, co sięgają po eksploatowane już niejednokrotnie konwencje.

Dzieje Arahona Caranzy Marteneza Y’Grenaty Y’Barratory opowie nam tajemniczy narrator, który rzekomo widział wszystko na własne oczy, lecz wcale nie kwapi się do zdradzania swej tożsamości. Przynajmniej na razie. A jest to historia wielce pasjonująca, bo choć Arahon jest człekiem niskiego pochodzenia, choć fakt bycia mistrzem szermierskiej szkoły la destreza nie daje mu właściwie niczego poza kilkoma szemranymi zleceniami od czasu do czasu, garstką uczniów i swego rodzaju poczuciem spełnienia. Wydarzenia, które staną się jego udziałem można bez popadania w przesadę nazwać wiekopomnymi.

Wszystkiemu winien jest pewien ciekawski uczony holbravskiego pochodzenia, któremu przypadkiem na szklanej płytce tytułowego cieniorytu udało się uwiecznić coś, czego nikt zobaczyć nie powinien. Jak to się jednak ma do naszego prostego, acz nieprzeciętnie utalentowanego szermierza? O tym będziecie musieli przekonać się sami, zagłębiając się w sieć pozornie niepowiązanych ze sobą wydarzeń, krzyżujących się dróg i przedziwnych zbiegów okoliczności.

Intrygująca zagadka, możliwość jej zgłębienia i poznania rozwiązania, to nie wszystko, co „Cienioryt” ma do zaoferowania. Plastyczne opisy, zdradzające coraz większą sprawność autora we władaniu piórem, porywają wprost do żyjącego świata powieści, do Serivy kojarzącej się z siedemnastowieczną Hiszpanią, po której wąskich uliczkach przyjdzie wam spacerować w towarzystwie Y’Barratory, poznając sekrety urokliwego portowego miasta, ale i samego protagonisty. Choć wybory podejmowane przez Arahona mogą budzić wątpliwości czy wręcz sprzeciw, nie można ani jemu, ani innym bohaterom powieści odmówić wewnętrznej spójności. Podobnie jest zresztą z samym uniwersum – jego dziejami współczesnymi, ale i przywoływaną tu i ówdzie historią. Oraz, przede wszystkim, nietypową budową. Bo na upalnej Serivie się nie kończy, opromieniony słońcem świat ma w powieści swoje ciemne odbicie – cieprzestrzeń – a każdy zamieszkujący go człowiek posiada cienistego brata bliźniaka. Choć istoty światła wiedzą o krainie cienia stosunkowo niewiele (i odwrotnie), starają się go wykorzystać do swoich celów, szkoląc się w podróżowaniu po nim, badając go i budując wynalazki wykorzystujące cieńprzestrzeń. Nie jest to jednak ani proste, ani bezpieczne.

Obydwie przestrzenie są nierozerwalnie połączone, istnieją tak blisko, że stale na siebie wpływają, co odbija się na życiu mieszkańców, kształtuje ich zwyczaje i rzeczywistość wokoło. I właśnie ta dualistyczna koncepcja, bardzo świeża i umiejętnie przedstawiona, stanowi chyba główny i w największym stopniu decydujący o jej oryginalności atut powieści. Cieńprzestrzeń nie jest jedynie makietą mającą urozmaicić krajobraz. Piskorski pokusił się nawet o zarysowanie podstaw cieńfizyki, co zdradza naprawdę godne podziwu zaangażowanie autora w pieczołowite dopracowywanie koncepcji, na której oparł swoją powieść.

Kolejnym atutem książki jest jej wyważenie. Opis świata przedstawionego, wprowadzanie kolejnych bohaterów, zasadnicze wydarzenia, sceny akcji i pojedynków, dość niekonwencjonalny wątek romantyczny – elementy powieści przeplatają się w sposób naturalny i przemyślany, żaden nie wydaje się nadmiernie wyeksponowany, nie odbiera przestrzeni innym wątkom, co owocuje bardzo pełnym i poukładanym efektem końcowym.

Na tych, którym silne osadzenie „Cieniorytu” w konwencji płaszcza i szpady wydaje się obietnicą przewidywalnej i zupełnie liniowej opowieści czeka miłe zaskoczenie. W dodatku prawdopodobnie niejedno. Może zwroty akcji i czekające na czytelnika niespodzianki nie zmieniają książki o sto osiemdziesiąt stopni, nie przetasowują całkowicie punktów nacisku i nie wynoszą jej poza ramy obranego gatunku i ogólnie literatury rozrywkowej, z pewnością nadają kolorytu i nie pozostawiają miejsca na nudę. Mimo braku drugiego, trzeciego i dwudziestego dna, bez wątpienia warto „Cieniorytowi” poświęcić kilka jesiennych wieczorów.

Agata Rugor