Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Powalająca lektura Noblisty. Jestem wielkim zwolennikiem minimalizmu, nie tylko zresztą literackiego, oraz narracji pozbawionej tradycyjnej fabuły i dialogów. Dlatego musiała mi się spodobać ta nowelka o tym, co nieuniknione: że każdy z nas samotnie „wjedzie do lasu”, w wymiar niepodlegający poznaniu. W tym sensie rzecz kojarzy mi się z genialnym „Lincoln w bardo” George’a Saundersa, jak i równie poruszającym filmem „Czysta formalność” Giuseppe Tornatore z lat 90. I tam, i tu mamy stan zawieszenia – już nie jesteśmy „tu”, a jeszcze nie „tam”. I tak, jak w samym życiu dominują zagubienie, brak drogi, wątpliwość, niepogodzenie z tym, co trwa. Choć te miotanie się narratora po lesie to dość toporny obraz dezorientacji ludzkiej egzystencji („W jakim kierunku mam iść, tego nie wiem, a ponieważ tego nie wiem, to nie ma znaczenia, w jakim kierunku pójdę”). „Ostatnie chwile świata” – taki mógłby być podtytuł „Białości”, skoro każdy człowiek jest światem dla samego siebie. Gdy go braknie, świat się kończy – nie hukiem, lecz nicością. Przekonuje się o tym narrator – typowy współczesny everyman, długo niedopuszczający do świadomości, co się dzieje. Zapewne za bardzo jest materialistą, żeby godzić się na to, co bezmaterialne. Tym mocniejsze wrażenie wywiera np. spotkanie narratora z rodzicami, pozbawione tego, czego w tej sytuacji moglibyśmy się domyślać. Ważne, że Fosse nie narzuca czytającemu żadnego typowego religijnego obrazowania, posługuje się dalekimi od dosłowności metaforami (raz tylko mówi wprost: „jestem tym, kim jestem”). A już zwłaszcza końcowe słowa o nicości wiele znaczą w konfrontacji z wmawianą ludziom przez większość religii wiecznością, która rzekomo nas czeka. W dodatku – przeszczęśliwą i bynajmniej nie nudną, w co jeszcze trudniej uwierzyć… Książeczkę powinno się czytać „na raz”, co nietrudne, bo ma tylko 42 stronice Inna rzecz, że zadrukowane jednak zbyt małą czcionką, to chyba 6 pkt…? Znakomite redundancje - zupełnie jak u Thomasa Bernharda, co także pozytywnie do Autora mnie nastawia, a i jego język dość podobny do austriackiego Mistrza (tylko że u niego to i kilkaset stronic…). I te zdania, krótkie niczym błysk gromu….. „Patrzę przed siebie, prosto w czarną ciemność, nic nie widać, jedynie tę czarną ciemność”. „Jestem w środku lasu i w tym środku lasu jestem zupełnie sam. W lesie nie ma nikogo innego, tylko ja. I najpewniej nie wyjdę z tego lasu. I jestem tak zmęczony, i jest tak zimno”. „Czułem się pusty. No i ten niepokój. Czego się bałem. Dlaczego się bałem”. „Jak głupio można pytać. Jak głupio można myśleć”. „I dalej siedzę, patrząc przed siebie, jakbym w pewnym sensie w ogóle nic nie widział, tylko po prostu siedział”. „Teraz trzeba już coś robić, bo śnieg pada jak nie wiem”. „Znaleźć ludzi. Najszybciej jak się da. Znaleźć ludzi, którzy mogliby mi pomóc”. „Bo marznę. Tak, marznę naprawdę. Marznę tak, jak nie przypominam sobie, żebym kiedykolwiek marzł”. „Myślę sobie, że to się nie może dobrze skończyć”. „Wszystko we mnie jest jakby w ruchu, i to nie w jednym, ale w wielu ruchach, bez związku między jednym a drugim, poplątane ruchy, niezdarne, nierówne, szarpane”. „Zupełna cisza. I ta cisza jest tak cicha, że można jej dotknąć, więc się zatrzymuję. Stoję i wsłuchuję się w ciszę”. „I ta cisza jakby do mnie przemawia. Ale przecież cisza nie może mówić. Chociaż tak, na swój sposób może, ale czyj jest ten głos, który się wtedy słyszy, tak, czyj to głos”. „Słyszałem głos, cienki i delikatny, a mimo to jakby mający w sobie jakieś ciepło i głęboką pełnię, tak, w tym głosie było prawie coś, tak jakby coś, co można nazwać miłością”. „Tak, to musi być człowiek. Ale to nie może być człowiek. Niemożliwe, żeby to był człowiek, nie tutaj, nie teraz, w ciemności, wieczorem”. „Ale jest. Biały kontur. Świetlisty”. „Mówię: kim jesteś. Istota odpowiada: jestem tym, kim jestem – a ja myślę, że podobną odpowiedź już słyszałem, ale nie mogę sobie przypomnieć gdzie, albo może gdzieś czytałem”. ”Tak, to moja matka tam stoi. Nie ma co do tego wątpliwości. Bo to nie może być nikt inny. To ona, moja matka. A obok niej stoi mój ojciec”. „I nagle moja matka woła: gdzie jesteś? – a jej głos jest jednocześnie i całkiem blisko, i całkiem daleko, i to nie do pojęcia, że głos może być jednocześnie i całkiem blisko, i całkiem daleko, dlatego nie mogę iść w stronę tego głosu”. „Wszystko robi się ciemne, i już nie widzę ani matki, ani ojca. Zniknęli w ciemności, oboje całkowicie przesłoniła ciemność. I znów jestem sam w ciemności, tak jak przedtem”. „Bo to w ciszy można usłyszeć Boga. W każdym razie ktoś tak powiedział, ale przynajmniej ja nie słyszę żadnego głosu Boga, jedyne co słyszę, to nic. Nic nie słyszę, kiedy wsłuchuję się w nic, jeśli w ogóle nic można usłyszeć (…) nic nie słyszę, tak, nic, nic w ogóle, a już na pewno nie słyszę głosu Boga, bez względu na to, jak miałby brzmieć”. „Odpocząć. Tylko odpocząć. Nie myśleć o niczym szczególnym, tylko odpoczywać. Tylko odpoczywać. Tylko być. I patrzeć”. „I nagle jestem w środku światła tak mocnego, że to nie jest światło, i nie, to nie może być światło, tylko pustka, nicość (…) nicość, którą my teraz oddychamy”. PS I tylko to zaskoczenie dość licznymi opiniami krytycznie skoncentrowanymi na najprostszym odczytaniu czegoś, co tym razem nie jest kolejnym produktem książkopodobnym, w pełni zasługującym na takie właśnie podejście.