Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Dziś osiemdziesięciolatek, nestor literatury słowackiej, żyjący klasyk wręcz, ale czy czytany? Czy tylko nazwisko żywe jest w świadomości Słowaków, czy jego poezja także? To drugie trudno sobie wyobrazić, bo to nie jest twórczość trafiająca do każdego. Przeciwnie, wydaje się wyjątkowo hermetyczna i niedostępna przeciętnej wrażliwości czytelniczej, takiej jak moja chociażby. Największe wyzwanie spośród wszystkich ośmiu tomów wydanych z okazji festiwalu Europejski Poeta Wolności 2010. Tym bardziej, że nagrodzony został wtedy Arłou, poeta z przeciwnego bieguna, piszący otwartym tekstem, prosto i jasno.
Štrpka, wg notki w książce, tworzy poezję flow - tak, to prawda. Mamy tu strumienie, lawiny, wodospady słów zalewające czytelnika, przytłaczające i dławiące. To bardzo sugestywne obrazy.
"O, istoto płynąca w myśli bez myśli
z piskiem srebrzystym radości: tekst
się rozpuszcza i akwarystyczny taniec
trwa."
Rzeczywistość ukazywana jest jako nagromadzenie faktów, przedmiotów, idei, czasem także przeżyć i wrażeń, z którym to nagromadzeniem człowiek nie potrafi sobie dać rady. Żyjemy MIMO tego, nie dzięki temu. Cywilizacja próbuje nas zabić.
"Na szczyt (bez bramy i bez
sklepienia) wchodzi tylko
nasz całkowicie spełniony złocisty strach."

Początek Trzeciej elegii mówi wprost o zagubieniu człowieka w gęstwinie stworzonych przez siebie symboli. Dziecko rozumie świat uwikłany w kulturę, a dorosły już nie. Sami siebie wywiedliśmy w pole...
Zdarzają się autorowi wycieczki, w sferę uczuć (Czwarta elegia), gdzie dużo o przeplataniu się miłości i samotności, bo także i tu wymowa wiersza jest eliotowska, ponura i bez większych nadziei na promyk radości. Zdarzają się wycieczki dosłowne, jak ta do Genui w Siódmej elegii, pełnej, o dziwo, jakby entuzjazmu, jakiejś swoistej pogody ducha.
Przekładu dokonał, wierzę, że wiernego duchowi tej poezji, Zbigniew Machej, także poeta, poeta bardzo zbliżonej wrażliwości i podobnie traktujący język wiersza.
Poezja flow ma w sobie zawziętą wyrazistość, sugestywność czasem wręcz agresywność, ona czytelnika dopada i bierze w jasyr, nie uwodzi. Zdecydowanie świetnie się nadaje do przedstawienia takiej jak ta wizji świata. Jednak czytanie tej książki było mozolne, bez przyjemności ani bez tej świadomości przygody, której się doświadcza obcując z trudnym, ale trafiającym do nas tekstem. Niestety. Mimo to przytoczę na koniec jeszcze najpiękniejsze może (subiektywnie oczywiście) zdanie z jednego z wierszy, poruszające, odciążające, a może nawet niosące nadzieję:
"Nic nie waży przeźroczysta dłoń powietrza
na twoim ramieniu."

Dziś osiemdziesięciolatek, nestor literatury słowackiej, żyjący klasyk wręcz, ale czy czytany? Czy tylko nazwisko żywe jest w świadomości Słowaków, czy jego poezja także? To drugie trudno sobie wyobrazić, bo to nie jest twórczość trafiająca do każdego. Przeciwnie, wydaje się wyjątkowo hermetyczna i niedostępna przeciętnej wrażliwości czytelniczej, takiej jak moja chociażby....

Wiersze o codzienności. O tym wszystkim, co wciąż jest wokół nas i o co się potykamy, a mimo to widzimy to tylko kątem oka. Autor patrzy na to wprost. Według niego jesteśmy zasypani codziennością, i możemy zadawać pytanie, czy to jest temat dla poezji? Czy to zbyt zwykłe, żeby stać się budulcem wiersza?
"Miotły i motyki
stały się nagle tak osamotnione,
że aż wołają o dotyk.
A co dopiero łopata do odgarniania śniegu..."

Część tekstów (może większość w tym zbiorze) zdaje się być bardzo hermetyczna, nawiązująca do pytań filozoficznych, zahaczająca o tę terminologię. Łatwo się tego nie czyta. Autor, wiedząc o tym, zaopatrzył czytelników w "Instrukcję obsługi" swojej poezji:
"Uważaj na odstępy między wersami.
Powiększ, wyczytaj, co jest między literami."
Ten wiersz to i autoironia, i faktycznie rodzaj porady co do sposobu odbioru tych tekstów.
Np. jak w "Czas i pieniądz", gdzie nie znaczenia są bohaterami, lecz język sam, słowa, ich strumienie, zatem:
"Trochę czasu trzeba poświęcić,
usiąść z tyłu i puścić się w dół."
Czasem poeta mówi do nas otwartym tekstem ("Czarne scenariusze"), czasem szyfruje. Wydaje się, że w tekstach otwartych otwarta jest też autora osobista puszka Pandory, jego ponure widzenie świata (w "Bułgarskim kazaniu" wciąż widzimy ciemne słowa - bezcienność, bezpłciowe, bezwietrzne).
"Nieważne kto.
Nie ma nikogo..."

A jeśli erotyk, to o tytule "Nowe kłopoty". Ale jednak piękny.

Możliwe, że cały tom to wiersze o niepewności. Co do świata, co do ludzi i relacji między nimi, co do poezji wreszcie. Także jego, autora, własnej.

Wiersze o codzienności. O tym wszystkim, co wciąż jest wokół nas i o co się potykamy, a mimo to widzimy to tylko kątem oka. Autor patrzy na to wprost. Według niego jesteśmy zasypani codziennością, i możemy zadawać pytanie, czy to jest temat dla poezji? Czy to zbyt zwykłe, żeby stać się budulcem wiersza?
"Miotły i motyki
stały się nagle tak osamotnione,
że aż wołają o...

Najpierw usłyszałem o ekopoezji. Popukałem się w czoło (kolejna moda włazi nie tam, gdzie trzeba, teraz tylko czekać na poezję wegańską i elektryczną, tzn. nie-spalinową...). A potem przeczytałem Gandera. Poeci od wieków opisują tzw. przyrodę i jej działanie na tzw. podmiot liryczny, ale to, co zrobił Gander, graniczy z cudem. U niego człowiek stoi nie obok natury, nie wpatrzony w nią, tylko jako jej część. Stoi częściowo złączony z żywymi istotami, które są częściowo nim, a przeżycia przepływają pomiędzy organizmami, pomiędzy umysłami, jestestwami, bytami. udało mu się pokazać bycie w jednym continuum z resztą natury, opisać człowieka jako uczestnika, nie odbiorcę.
Przypomina się Elizabeth Bishop, i jej wpatrywanie się w krajobrazy, zawsze z oddali, zawsze jako widz, i jej ukrywanie przeżyć, jej wycofanie - jakiż to kontrast z Podwojonym życiem!
Nie uwierzyłbym, że wstawianie do tekstu poetyckiego naukowych nazw rodzajowych i gatunkowych roślin i zwierząt wywoła cokolwiek prócz zgrzytu, a jednak temu autorowi udało się to zrobić w pełnej harmonii z ciałem wiersza. Nawet surfing, taki sportowy, na desce, stał się tutaj zjawiskiem literackim!
Dużo miłości w tych wierszach, także fizycznej, przepięknie wplecionej w tkankę tekstu, dużo też żalu za utraconym, tęsknoty- wszystko to w symbiozie z mchem, drzewem, owadem i roztoczami.
"Pustkowie" - jeden z piękniejszych wierszy o utraconym, nie u Gandera, tylko w całej poezji świata
"Jej nieobecność
ciągnie przez ciebie, ciągnie
jak wiatr
w skruszonej skale."

i jeszcze ("Ku nam III")
"W tobie
wywracam moje życie na zewnątrz."

Najpierw usłyszałem o ekopoezji. Popukałem się w czoło (kolejna moda włazi nie tam, gdzie trzeba, teraz tylko czekać na poezję wegańską i elektryczną, tzn. nie-spalinową...). A potem przeczytałem Gandera. Poeci od wieków opisują tzw. przyrodę i jej działanie na tzw. podmiot liryczny, ale to, co zrobił Gander, graniczy z cudem. U niego człowiek stoi nie obok natury, nie...

Zbiór wierszy uhonorowany nagrodą Europejskiego Poety Wolności w 2010 roku. Zbiór, który wygrał w bardzo trudnej rywalizacji (przepraszam za sportową stylistykę) z kilkoma świetnymi i bardzo odeń różnymi książkami poetyckimi. I twierdzę, że wygrał zasłużenie, że Arłou udowadnia istnienie i potrzebę czytania poezji, która nie sili się na awangardowość, która umie być prawdziwa i nie ucieka przed oskarżeniami o banał (niesłusznymi), która przywołuje znane wszystkim przeżywanie, jak choćby wiersz Babcia uczyła.
Albo
"Tamto lato
przetrwa
dłużej niż my."
Arłou często nie przydziela swoim wierszom tematów - swobodnie miesza w nich historię, codzienność, miłość, politykę, podróże czy odniesienia literackie. Niestety można mieć wrażenie, że autor, jak niedojrzały nastolatek, nie umie się ustrzec przechwałek swoimi podbojami, że na dłuższą metę psuje to odbiór erotycznych fragmentów jego wierszy.
Jest tu na szczęście także miłość delikatnie i poruszająco szkicowana (Południk Greenwich).
A "25 marca" to jeden z najsubtelniejszych wierszy politycznych, jakie zdarzyło mi się napotkać.
Przełożył te teksty Adam Pomorski, znawca literatury, także białoruskiej, tłumacz, który wie, że tłumaczenie z języka tak bliskiego (szczególnie w leksyce) polszczyźnie wcale nie jest łatwe, który wie, jak unikać mielizn i zdradliwych ułatwień.
Świetna książka.

Zbiór wierszy uhonorowany nagrodą Europejskiego Poety Wolności w 2010 roku. Zbiór, który wygrał w bardzo trudnej rywalizacji (przepraszam za sportową stylistykę) z kilkoma świetnymi i bardzo odeń różnymi książkami poetyckimi. I twierdzę, że wygrał zasłużenie, że Arłou udowadnia istnienie i potrzebę czytania poezji, która nie sili się na awangardowość, która umie być...

Jeden z klasyków sf, powieść wciąż wznawiana i czytana od tak wielu lat, i właściwie nie wiadomo, co o tym zdecydowało. Nie wydaje się wybitna, należy raczej do dobrego rzemiosła na niwie fantastyki niż do wielkiej sztuki. Pokazuje jeden z możliwych sposobów spotkania z obcą cywilizacją, katastrofalny w skutkach, a mimo to w jakiś sposób doceniony przez bohaterów, bardzo licznych zresztą, tej powieści. Akcja opracowana została przez autora bardzo precyzyjnie, mnóstwo tu dokładnych informacji geograficznych, astronomicznych, z dziedziny fizyki i lotów kosmicznych także, widać, że "science" w science-fiction Leiber traktował poważnie. A kolei przybyłe z głębokiego kosmosu obce istoty WSZYSTKIE przypominają ziemskie zwierzęta, jakby ewolucja w odległych systemach planetarnych wciąż sprawdzała ewolucję na Ziemi i dostosowywała się do niej - co nie jest ano możliwe, ani sensowne. Ciekawie przedstawił autor reakcje wielu różnych typów ludzkich na nagłe tragiczne wydarzenia, mniej ciekawie prezentuje się wątek romansowy między człowiekiem i kosmitką (czyżby wymuszony na pisarzu przez wydawnictwo?).
Spodziewałem się więcej, mimo to książka wydaje się istotna i czyta się ją dobrze. To wystarczający powód, żeby nadal ją wydawać.

Jeden z klasyków sf, powieść wciąż wznawiana i czytana od tak wielu lat, i właściwie nie wiadomo, co o tym zdecydowało. Nie wydaje się wybitna, należy raczej do dobrego rzemiosła na niwie fantastyki niż do wielkiej sztuki. Pokazuje jeden z możliwych sposobów spotkania z obcą cywilizacją, katastrofalny w skutkach, a mimo to w jakiś sposób doceniony przez bohaterów, bardzo...

Tak jak Sny o pociągach tego autora odebrałem jak prozę najwyższych lotów, tak opowiadania z tego tomu uznaję za męczące. Jest w nich element obecny u niektórych pisarzy z USA, mianowicie coś w rodzaju kowbojskiej tępej pewności siebie - i nie chodzi o tępotę, tylko o pewien sposób traktowania czytelnika. Jakbym siedział w knajpie z kimś, kto wciąż gada opowiadając historie pełne niepotrzebnych detali, nikogo nie dopuszcza do głosu i nie chce słyszeć żadnych moich uwag na temat jego monologu.
Przy tym - skojarzenie z opowiadaniami Lucii Berlin - autor wprowadza tu czytelnika do świata ciężko chorych, albo więźniów i morderców, albo narkomanów i alkoholików, co oczywiście nie jest naganne, ale mnie, szczególnie jeśli ukazywane jest na surowo, także w warstwie językowej tych ludzi, bez metafor i przenośni, niestety odpycha.
To nie jest zła proza, tylko wyjątkowo niezgodna z moją estetyką i moją wytrzymałością.

Tak jak Sny o pociągach tego autora odebrałem jak prozę najwyższych lotów, tak opowiadania z tego tomu uznaję za męczące. Jest w nich element obecny u niektórych pisarzy z USA, mianowicie coś w rodzaju kowbojskiej tępej pewności siebie - i nie chodzi o tępotę, tylko o pewien sposób traktowania czytelnika. Jakbym siedział w knajpie z kimś, kto wciąż gada opowiadając historie...

To z pewnością ważne dzieło w historii literatury japońskiej. Być może było pierwszą próbą satyry społecznej wyśmiewającej z jednej strony snobizm przeciętnych i słabo wykształconych Japończyków starających się wyglądać na artystów i znawców sztuki tradycyjnej, a z drugiej strony równie żałosne w skutkach nieumiejętne i bezkrytyczne naśladowanie kultury europejskiej. Dziś wiemy, że Japonia poradziła sobie z tymi zjawiskami znakomicie, przyjmując z Zachodu wiele, i zachowując własną kulturę prawie nienaruszoną.
Powieść czytana dzisiaj nieco nudzi, bo ile razy można obserwować tę samą głupotę i to samo ograniczenie tych samych ludzi (tekst składa się prawie wyłącznie z monologów kota-narratora i dialogów kilku bohaterów).
Przetłumaczył Kota wielce zasłużony (obok Wiesława Kotańskiego) dla wprowadzenia literatury japońskiej do "menu" polskich czytelników Mikołaj Melanowicz. Jego tłumaczenia są dobre, a jednak zawierają błędy. Tłumacz bardzo często nie trafia we właściwe słowa, używa pojęć bliskich tym właściwym, ale nie tych właściwych, i to bardzo przeszkadza w lekturze. Wciąż potykamy się o drobne niezrozumienia, bo są ich tu setki. "W wychowaniu córek przyjął zasadę obojętności" znaczy, że nie brał udziału w ich wychowywaniu czy/oraz ich los był mu obojętny? "Szantażowanie fałszywą władzą" - co to znaczy? "Kraj stacza się do upadku" - źle sklejone dwa idiomy: ma być albo "chyli się ku upadkowi", albo "starcza się". To przykłady z fragmentu jednej strony. Może przed ponownym wydaniem powieści powinien był przejrzeć i poprawić tłumaczenie dobry redaktor?
Tak czy inaczej, mamy dziś do dyspozycji spory zbiór tłumaczeń z japońskiego, i tych sprzed lat, i całkiem nowych. Na ich tle Jestem kotem pełni rolę historycznej ciekawostki, i to, niestety, nudnawej.

To z pewnością ważne dzieło w historii literatury japońskiej. Być może było pierwszą próbą satyry społecznej wyśmiewającej z jednej strony snobizm przeciętnych i słabo wykształconych Japończyków starających się wyglądać na artystów i znawców sztuki tradycyjnej, a z drugiej strony równie żałosne w skutkach nieumiejętne i bezkrytyczne naśladowanie kultury europejskiej. Dziś...

Spodziewałem się, inaczej niż w przypadku wierszy autorki, czegoś w rodzaju (wysmakowanej, ale jednak) literatury kobiecej, sagi o matkach, żonach i kochankach, trudnym losie płci pięknej itd.
No i tak, takie to jest, a jednocześnie wcale nie jest. Jest balladą o przechodzeniu przez życie i o życiu, które przechodzi przez ludzi. Tu i ówdzie wieje wiatr historii, tu i tam pojawiają się niespotykane w literaturze nawiązania (np. esperanto - kto dziś pamięta o esperanto? a kto o nim pisze w powieściach???). Są tu kobiety, są mężczyźni, jedni i drudzy traktowani równie poważnie, z równą uwagą prowadzeni przez fabułę.
Autorka poetką jest, i to dodaje jej prozie śpiewności, muzycznej frazy, dzięki temu znajdujemy tu może najpiękniejsze w polskiej literaturze opisy jesieni, melancholii towarzyszącej smętnej pogodzie, zamieraniu życia, także odchodzenia, umierania.
Mimo że ten typ powieści i ta tematyka jest dziś modna, także w pozycjach przekładanych na polski z języków Europy wschodniej i środkowej, książka Fiedorczuk jest osobna, nokturnowa, elegijna. Przepiękne literackie pianissimo.

Spodziewałem się, inaczej niż w przypadku wierszy autorki, czegoś w rodzaju (wysmakowanej, ale jednak) literatury kobiecej, sagi o matkach, żonach i kochankach, trudnym losie płci pięknej itd.
No i tak, takie to jest, a jednocześnie wcale nie jest. Jest balladą o przechodzeniu przez życie i o życiu, które przechodzi przez ludzi. Tu i ówdzie wieje wiatr historii, tu i tam...

Gdybym nie zauważył nazwiska autora na okładce, nie uwierzyłbym, że to Mistrz Kapuściński. Czy to wina jeszcze niewielkiego doświadczenia, czy okoliczności politycznych (komunizm) i tematu (wyprawa do republik związku sowieckiego), nie wiem, ale tekst miejscami sprawia wrażenie laurki wystawianej miejscom odwiedzanym, różowej i polukrowanej, a język (tylko w niewielkim stopniu, na szczęście) zarażonego sowiecką nowomową. Tym niemniej znalazłem trochę interesujących faktów. Znalazłem też tę niesamowitą zdolność autora do syntezy, do patrzenia z dystansu i szeroko - oto w paru zdaniach zapisane są różnice między narodami i kulturami tamtych miejsc (dziś krajów). Zatem - warto, ale do Szachinszacha tej książce bardzo daleko.

Gdybym nie zauważył nazwiska autora na okładce, nie uwierzyłbym, że to Mistrz Kapuściński. Czy to wina jeszcze niewielkiego doświadczenia, czy okoliczności politycznych (komunizm) i tematu (wyprawa do republik związku sowieckiego), nie wiem, ale tekst miejscami sprawia wrażenie laurki wystawianej miejscom odwiedzanym, różowej i polukrowanej, a język (tylko w niewielkim...

Przeczytane może z 10 procent tylko. Bo się chciało przekonać, co w tym takiego przebojowego, czemu taka popularność, i się nie przekonało. Się nie wie nadal. Styl chwilami poprawny, w innych miejscach nieporadny, infantylny nawet. Opisy świata bohaterki (tylko początkowo, bo potem ofiary, czyli zimnego trupa) odpychający, a czytanie o nim przykre (takie było zamierzenie autorki, zatem to nie zarzut, tylko odczucie).
Bohater po stronie dobrych (policjant) raczej sztampowy, mimo prób wyposażenia go w głębię psychologiczną. Jak potoczyła się akcja, nie wiadomo, bo się nie doczytało.
W świecie pełnym dobrej i bardzo dobrej literatury chyba jednak na powieści KB szkoda czasu.

Przeczytane może z 10 procent tylko. Bo się chciało przekonać, co w tym takiego przebojowego, czemu taka popularność, i się nie przekonało. Się nie wie nadal. Styl chwilami poprawny, w innych miejscach nieporadny, infantylny nawet. Opisy świata bohaterki (tylko początkowo, bo potem ofiary, czyli zimnego trupa) odpychający, a czytanie o nim przykre (takie było zamierzenie...

Właściwie to zadziwiająca książka. Sądząc z tytułu i opisu spodziewać się należało romansu, historycznego i w pełni literackiego, ale romansu, a mamy...
No właśnie, co to za powieść?
To jest powieść o miłości, w jakiejś części jest. Może niedokładnie tam, gdzie byśmy się spodziewali, ale tak.
To jest też powieść o ojczyźnie autorki i jej losie popychadła pomiatanego przez wszystkich większych, bo dopiero dziś Korea cieszy się uznaniem i prestiżem na świecie, ale przecież nadal nie cała, skoro nadal duża część narodu żyje w więzieniu zarządzanym przez bandytę.
To jest powieść o poznawaniu Korei na zachodzie i o poznawaniu Europy w Korei.
A przede wszystkim to powieść o kobiecie całe życie szukającej utraconego ciepła i utraconego miejsca, i całe życie próbującej wierzyć, że jej wybory pozwolą jej znaleźć to, co utracone, i...
Dobra i ważna powieść.

Właściwie to zadziwiająca książka. Sądząc z tytułu i opisu spodziewać się należało romansu, historycznego i w pełni literackiego, ale romansu, a mamy...
No właśnie, co to za powieść?
To jest powieść o miłości, w jakiejś części jest. Może niedokładnie tam, gdzie byśmy się spodziewali, ale tak.
To jest też powieść o ojczyźnie autorki i jej losie popychadła pomiatanego przez...

Tom wspomnień, w których mniej ważne są przypadki z życia autora, za to wiele tam o wydarzeniach historycznych ważnych dla dziejów naszego kraju, i w widoczny sposób ważnych dla autora.
Wspomnień napisano i wydano drukiem tony, dlaczego ta książka miałaby być wyjątkowa? A dlatego, że poza podziwu godną wiedzą autora i jego talentem do prowadzenia "akcji" wartko i ciekawie, znajdujemy w tej prozie wspaniały, bez wątpienia doskonały język literacki. Brandys pisze tak dźwięcznie, tak soczyście, poprawnie, ale ani na jotę nie nudno, tak wirtuozersko, że to przeżycie samo w sobie, jak koncert wielkiej muzyki grany przez wielkich artystów. Ma się wrażenie, że Brandys umiałby opisać kopanie kartofli w deszczowy dzień tak, żeby czytelnika wprawić w zachwyt. Wielu jest świetnych pisarzy, ale takie mistrzostwo osiągają nieliczni.

Tom wspomnień, w których mniej ważne są przypadki z życia autora, za to wiele tam o wydarzeniach historycznych ważnych dla dziejów naszego kraju, i w widoczny sposób ważnych dla autora.
Wspomnień napisano i wydano drukiem tony, dlaczego ta książka miałaby być wyjątkowa? A dlatego, że poza podziwu godną wiedzą autora i jego talentem do prowadzenia "akcji" wartko i ciekawie,...

Zbiór opowiadań pisarza powoli zapominanego, a, oczywiście, szkoda. Saroyan nie był gigantem literatury amerykańskiej, nie był też wyraźnie oryginalny (jego technika pisarska, sposób obrazowania podobne są do tego, co znajdujemy u innych autorów z tamtych lat, Salingera, Steinbecka, w jakimś stopniu Hemingwaya), miał jednak tę przewagę nad innymi, że wprowadzał do swojej prozy ciepłe uczucia wobec ludzi i wobec świata, nawet w historiach o ciężkich kolejach losu. Ta książka na pewno nie jest ani najważniejsza, ani najlepsza w jego dorobku, ale może być wstępem do jego twórczości, wstępem niedługim, łatwostrawnym, acz wyrazistym, prezentującym prócz talentu autora także pozytywne nastawienie do człowieka. Niby banał, a jakie to rzadkie w literaturze (nie tylko) amerykańskiej.

Zbiór opowiadań pisarza powoli zapominanego, a, oczywiście, szkoda. Saroyan nie był gigantem literatury amerykańskiej, nie był też wyraźnie oryginalny (jego technika pisarska, sposób obrazowania podobne są do tego, co znajdujemy u innych autorów z tamtych lat, Salingera, Steinbecka, w jakimś stopniu Hemingwaya), miał jednak tę przewagę nad innymi, że wprowadzał do swojej...

Jak ja się cieszę, że wydaje się w Polsce literaturę orientalną, i nie tylko japońskie i koreańskie (od niedawna) powieści, ale i poezję, ale i autorów z innych obszarów orientu.
A do tego jeszcze wydanie dwujęzyczne - i niczego więcej do szczęścia nie potrzeba. Co prawda nie znam hindi, ale umiem czytać w tym piśmie, dzięki temu wiem, jak brzmią niektóre wersy, jaka jest melodia wiersza, a to też ważne. A kto nie zna pisma, może zobaczyć, jak prezentuje się wiersz graficznie, a to też ma znaczenie. To jest kontakt z kulturą północnych Indii nie tylko poprzez słowa, ich rozumienie i przeżywanie, ale przez zmysły.
Przetłumaczyła tę poezję największa znawczyni języka hindi w Polsce, Danuta Stasik, przetłumaczyła z wrażliwością i wyczuciem zarówno wobec oryginału, jak i języka przekładu, który zdaje się nie gubić indyjskiej melodii, a jednocześnie brzmi naturalnie i pozwala się w pełni przeżywać.
Poezję tę czyta się z przejęciem, z ciekawością wobec egzotycznego, i ze świadomością, że owo egzotyczne jest bliskie naszemu. Że co boli ich, boli też nas. Że dzielimy wspólny świat i wspólne człowieczeństwo.
Z drugiej strony to poezja dość różna od tej, którą znamy na co dzień z Europy i z Ameryki, mniej wyrafinowana formalnie, za to odważniejsza w stawianiu podstawowych pytań i odpowiadaniu na nie wprost, bez owijania w setki słów.
"Nie zgadzam się
na wyprzedaż samego siebie
po obniżonej cenie" (Postscriptum)
"będę myślał o dobru innych
powrócę doskonalszy" (Jeśli powrócę tym razem)

Są w tym wyborze wiersze zaangażowane społecznie, co w Indiach jest, rzekłbym, oczekiwane i modne, ale i nam nie zaszkodzi, mimo naszej wybujałej nowoczesności literackiej. Są także pełne uroku erotyki (Noc skąpana w rosie), są spotkania z poetami (dziś może zapomnianymi), jest i Polska, jest nieco moralizowania i są wglądy we własne wnętrze:
"po powrocie do domu zastałem
po prostu samego siebie" (Dziwny dzień).

I są przepiękne impresje o przeżywaniu uczuć i przeżywaniu świata:
"W tę noc
idziemy nad brzeg morza
z nadzieją,
że ujrzymy tam syreny
bawiące się beztrosko
w świetle księżyca" (Na brzegu morza).

Jak ja się cieszę, że wydaje się w Polsce literaturę orientalną, i nie tylko japońskie i koreańskie (od niedawna) powieści, ale i poezję, ale i autorów z innych obszarów orientu.
A do tego jeszcze wydanie dwujęzyczne - i niczego więcej do szczęścia nie potrzeba. Co prawda nie znam hindi, ale umiem czytać w tym piśmie, dzięki temu wiem, jak brzmią niektóre wersy, jaka jest...

Hemingway jest w literaturze, nie tylko amerykańskiej, postacią szczególną, chyba z nikim innym nieporównywalną (chyba że Remarque...). Po pierwsze - nie pisał za biurkiem, nosiło go po świecie, ciągnęło go tam, gdzie energia rozsadzała rzeczywistość. I taka jest jego proza, naładowana napięciem po kokardę, wstrząsana wewnętrznym ciśnieniem nieustannie.
Po drugie - to nie autor powieści sensacyjnych, ta energia i napięcie umieszczone jest pod spodem, nie wyrażane explicite, buzuje pod powierzchnią pozornie lekkich i pozbawionych głębszego znaczenia dialogów, i tym większa jest siła rażenia hemingwayowskiej prozy.
Po trzecie - ta siła nie ma służyć rozrywce czytelników, jest użyta po to, żebyśmy przeżywali, najmocniej jak się da, wszystkie nasze odsunięte na bok uczucia, rany, zaniechania, winy, czyny "niezamierzone" i "przypadkowe". Hemingway nie bierze jeńców, detonuje bombę i nie patrzy, kogo rozerwało, a kto tylko stracił rękę.
Po czwarte - to pisarz świadomy swego zawodu i używający środków przyciągających czytelników świadomie, niewolny od literackich mód i zwracania uwagi na wyniki sprzedaży. W jakimś sensie pisał romanse, męskie i skomplikowane, o wielu dnach, ale romanse (mam na myśli pewien typ konstrukcji tekstu w jego prozie). Sądzę, że to go czyni bardziej ludzkim, o ile nie stanowi (a u niego nie stanowiło) głównego motoru twórczości.
Po piąte - (pewnie odstraszy to większość czytelniczek, a dziś to czytelniczki czytają, czytelników niedobitki stanowią światową mniejszość) Hemingway, tak jak Remarque, jest autorem męskiej prozy. Pisze o mężczyznach, o męskim rozumieniu i przeżywaniu świata, o męskich emocjach i męskim przyjmowaniu zwycięstw i klęsk. Nie jak Remarque, który pokazuje niedoścignione ideały męskiego ducha, Hemingway pozwala nam spotkać tych, którzy zmagają się z życiem i często przegrywają. Każdy trochę przegrywa, a ci, którzy sądzą, że tylko wygrywają, i tak niczego nie czytają.
Kto się nie boi, niech czyta. Nie wyjdzie z tej lektury taki sam, jak przed nią.

Hemingway jest w literaturze, nie tylko amerykańskiej, postacią szczególną, chyba z nikim innym nieporównywalną (chyba że Remarque...). Po pierwsze - nie pisał za biurkiem, nosiło go po świecie, ciągnęło go tam, gdzie energia rozsadzała rzeczywistość. I taka jest jego proza, naładowana napięciem po kokardę, wstrząsana wewnętrznym ciśnieniem nieustannie.
Po drugie - to nie...

Kto by się spodziewał od tego autora właśnie tak wspaniałej książki literaturoznawczej? Od autora znanego raczej z zainteresowania historią i polityką przecież. Mówię to z pełną odpowiedzialnością - to praca zupełnie nieprzystająca do akademickiego wzorca, to książka brawurowa, eksplodująca energią, nie pozostawiająca wątpliwości, że dla Cata proza Dostojewskiego jest intelektualnie i duchowo niezbędna, kluczowa, że została nie tylko przeczytana i zanalizowana, ale i przeżyta, przetrawiona, a nawet przepita i i przespana, jeśli wiecie, o co mi chodzi.
Cat nie należy o autorów skromnie ukrywających się za tematem książki, przeciwnie, słychać go i widać wciąż, on przekonuje, krzyczy, zasypuje argumentami, buduje plastyczny obraz świata wokół Dostojewskiego, wnikliwie rozpracowuje mnóstwo osób z otoczenia pisarza, a wszystko to z nieporównywalną pasją!
Przy tym autor zna Rosję od środka, zna Petersburg, rozumie tamtejszą mentalność, czym także różni się od bardzo nawet wyrafinowanych znawców teorii literaturoznawczych.
Skoro piszę to ja, osobnik Dostojewskiego ceniący w bardzo, powiedzmy, ograniczonej skali, to tym większa to pochwała dla książki. Chciałbym przeczytać podobne cuda o innych pisarzach i ich dziełach, ech!

Kto by się spodziewał od tego autora właśnie tak wspaniałej książki literaturoznawczej? Od autora znanego raczej z zainteresowania historią i polityką przecież. Mówię to z pełną odpowiedzialnością - to praca zupełnie nieprzystająca do akademickiego wzorca, to książka brawurowa, eksplodująca energią, nie pozostawiająca wątpliwości, że dla Cata proza Dostojewskiego jest...

Podróże kształcą, a podróże literackie kształcą tym bardziej. Podróż przez kolejne książki wydane w ramach festiwalu Europejski Poeta Wolności kształcą podwójnie, pozwalając przeżyć spotkania z poezją wielu różnych krajów i języków, i jednocześnie z poezją wielu różnych nurtów, filozofii, technik pisarskich.
Ta książka należy do tych trudniejszych, tak sądzę. Pierwsze wrażenia sugerowały, że może jest ponad moje siły, trzeba było zaczynać lekturę kilkukrotnie, żeby móc zostać z tymi wierszami.
"Właśnie o to we wszystkim chodzi", pisze w jednym z pierwszych tekstów, kiedy niejeden zagubiony czytelnik nie wie, o co chodzi. W tym samym wierszu znajdujemy pióra jastrzębia zamiast jasnej pointy, bo, jak sądzę, mimo że "Są tacy, co mają nawyk, swoisty ogląd, dostrzegają logikę", to nie o to idzie w wierszu, w poezji autorki, w życiu ludzkim, lecz o rzeczone pióra jastrzębia, o "nieprzewidywalność wszak chyba absolutną". Przyszło mi do głowy przy tym tekście, że blisko pani Lillpers do Tranströmera, i dopiero po chwili dotarło do mnie, że szwedzka poetka nie może go nie znać...
To poezja, która otwiera się przed czytającym tylko wtedy, kiedy nie usiłujemy jej zrozumieć, kiedy pozwalamy jej być i się dziać, nie zmuszamy ani jej, ani siebie do niczego. Te same wiersze zdarzało mi się odbierać jednego dnia jako krańcowo hermetyczne, a już dzień później przemawiały jasno i obrazowo.
Dużo tu o granicach, w różnych sensach i konotacjach, ale i o miłości? (str. 26), o bólu i przywiązaniu do niego (str. 20), jest przepiękne szwedzkie prawie haiku (str. 40). Jest surrealna składnia, niedokończone zwroty, okaleczone konstrukcje (np. str. 69), a wszystko to nie przypadkiem, taki widzi świat autorka, tak widzi go często wielu z nas. Jest nawet quasi wierszyk dla dzieci (str. 72).
I może ostatnie trzy wersy w tomie najwyraźniej portretują wrażliwość ludzką i literacką autorki. Nie przytoczę ich, lepiej dotrzeć do nich samej albo samemu.

Podróże kształcą, a podróże literackie kształcą tym bardziej. Podróż przez kolejne książki wydane w ramach festiwalu Europejski Poeta Wolności kształcą podwójnie, pozwalając przeżyć spotkania z poezją wielu różnych krajów i języków, i jednocześnie z poezją wielu różnych nurtów, filozofii, technik pisarskich.
Ta książka należy do tych trudniejszych, tak sądzę. Pierwsze...

Memuary świetnego, dziś odrobinę - niesłusznie - zapomnianego pisarza, zapomnianego u nas, bo w anglojęzycznym świecie jego proza jest stale obecna w księgarniach i w rękach czytelników. Memuary po angielsku ciepłe, lekkie, wspominające o problemach życiowych jakby niechcący, skonstruowane łatwo, bez wątpienia przystępnie i odpoczynkowo. Memuary opowiadają o Indiach, i Indii jest tam sporo, również w postaci dietetycznej, zatem lekkostrawnej. Dla zainteresowanych Azją - rozkosz. Dla zainteresowanych literaturą od strony żywotów pisarzy - również. Dla lubiących odpocząć przy lekturze - gratka.
Dla mnie - bomba, bo pisarz tamilski, mimo że po tamilsku chyba ani słowa nie napisał (poza odrabianiem lekcji czasach szkolnych).
Wydawcy, wróćcie do Narayana, bo to świetny autor nietrudnej i ciepłej, ale mądrej prozy. Skoro lubią go na wyspach, to i w Polsce polubią, a wiedza o Indiach nie jest do czytania go potrzebna.

Memuary świetnego, dziś odrobinę - niesłusznie - zapomnianego pisarza, zapomnianego u nas, bo w anglojęzycznym świecie jego proza jest stale obecna w księgarniach i w rękach czytelników. Memuary po angielsku ciepłe, lekkie, wspominające o problemach życiowych jakby niechcący, skonstruowane łatwo, bez wątpienia przystępnie i odpoczynkowo. Memuary opowiadają o Indiach, i...

To rzeczywiście Bareja w wydaniu bardzo literackim, i do tego węgiersko-słowackim. Z jednej strony teatr absurdu, a z drugiej zapewne krzywe zwierciadło prezentujące postaci faktycznie czynne z życiu publicznym Słowacji w czasie zmiany ustroju. Dobre to, brawurowe nawet, ale już chyba trochę zleżałe, albo przeciwnie, musi poczekać, aż znów będzie można spojrzeć na ten czas świeżym okiem.
Trzeba spróbować innego Grendela, bo pisać to on umiał niewątpliwie, a tłumacz Miłosz Waligórski przekłada brawurowo z jakiejś połowy języków naszej części Europy, i choćby dla jego talentu warto.

To rzeczywiście Bareja w wydaniu bardzo literackim, i do tego węgiersko-słowackim. Z jednej strony teatr absurdu, a z drugiej zapewne krzywe zwierciadło prezentujące postaci faktycznie czynne z życiu publicznym Słowacji w czasie zmiany ustroju. Dobre to, brawurowe nawet, ale już chyba trochę zleżałe, albo przeciwnie, musi poczekać, aż znów będzie można spojrzeć na ten czas...