„Pożerała życie do utraty tchu. (...) Była bezsprzecznie jedną z pierwszych kobiet, które zjadły zęby na alpinizmie.” (Christine de Colombel)

Historyczka sztuki, która klęła jak szewc. Dziecko cudem ocalałe podczas bombardowania stolicy. Adoptowana córka dwóch nauczycieli nauk ścisłych. Członkini partii. Matka, która znikała na miesiące. Zakochana w górach prowodyrka kobiecych wspinaczek wysokogórskich. Partnerka od liny Wandy Rutkiewicz, jej przeciwieństwo i rywalka. Osoba fascynująca i złożona, pełna sprzeczności i tajemnic. Nie chciała umierać w górach – ale los zagrał jej na nosie…

Góry i kobiety to znakomite połączenie. Dla wielu wciąż nieoczywiste. Kobiety miały trudniejszą drogę na szczyt, więcej przeszkód do przełamania, zanim mogły zacząć się wspinać na równi z mężczyznami. Być traktowanymi poważnie. Kobiety nie tylko zdobywały góry – one jednocześnie wywalczały sobie równouprawnienie. Góry są podszyte feminizmem.

I o takim połączeniu opowiada Kamińska w nowej książce. To już trzecia kobieca biografia jej pióra, druga natomiast o himalaistce. Cieszy niezmiernie to przybliżanie nietuzinkowych postaci kobiecych, a już podwójnie, że w takiej formie. Wydawnictwo Literackie ślicznie te pozycje wydaje – solidny papier, gruba okładka i to zatrzęsienie zdjęć w środku! Prawie jak albumy, wspaniałe! Czytanie okraszone obrazami to czysta przyjemność.

A Kamińska umie opowiadać. Zbiera sporo materiałów, przepytuje mnóstwo ludzi – znajomych, rodzinę, pociotków, przyjaciół osoby, którą bierze na tapetę – i pisze. Rozwlekle, zajmująco, szeroko. Chwilami jest to przegadane tak, że ciężko wytrzymać. Wpada też autorka w nieznośny manieryzm – nie raz i nie dwa, chcąc nam przybliżyć realia danej epoki, cytuje wycinki gazet (reklamy, ogłoszenia – słowem, kruszywo historyczne, badziew, bzdurki) z jakiegoś dnia czy miesiąca, co strasznie nuży i denerwuje. To zwyczajnie zbędne, ale takie są „chwyty” Kamińskiej.

„Halina”, opowieść o Halinie Krüger-Syrokomskiej, jest gorszą pozycją od magnetyzującej wręcz „Simony” tej samej autorki, traktującej o Simonie Kossak. Za to o wiele lepszą od „Wandy” (poza okładką – ta żółć nie była najlepszym pomysłem) – ktoś, kogo zniechęciła herstoria Rutkiewicz, może się spokojnie brać za „Halinę”. Przede wszystkim Kamińska dokładniej rozpisuje się o wyprawach w góry – może dlatego, że Halina miała ich mniej niż Rutkiewicz – i starannie przedstawia wyzwanie i znaczenie, jakie miało np. wejście w kobiecym zespole na wschodni filar Trollryggenu. W „Wandzie” właśnie tego mi brakowało. Poza tym opisy początków Haliny w Tatrach to wspaniałe ukazanie ducha wspinaczki tamtych czasów – te stare zdjęcia dawnych Tatr, noclegi w kurniku przy Morskim Oku, opowieść o Zamarłej Turni i siostrach Skotnicównach – cudo! No i detaliczny opis ostatnich chwil Haliny i przenoszenia jej ciała – naprawdę kawał dobrej roboty. Według mnie Kamińska odrobiła lekcję, wzięła pod uwagę negatywne głosy i mniej mamy tutaj wodolejstwa. Wciąż jednak jest go sporo – po przeczytaniu króciutkiego rozdziału o Krüger-Syrokomskiej w książce Mariusza Sepioły („Himalaistki”) okazuje się, że informacje kluczowe są i tu, i tam takie same, a cała reszta zawarta w pozycji Kamińskiej to dodatki. Ale te dodatki wcale nie są niepotrzebne! Pozwalają lepiej wsiąknąć w opowieść, tworzą więź z bohaterką. Wprawdzie nadal nie czuję, abym zajrzała w głowę Halinie. Może po części dlatego, że i biografka jej nie rozumie, więc jak my, czytelnicy, mielibyśmy tego dokonać? Poza tym o pewnych sekretach Kamińska, wedle swoich słów, nie pisze (a to nie do końca rzetelne zachowanie). Tak czy siak otrzymałam fascynującą, przepięknie podaną opowieść, którą fan(k)om książek o wspinaczce szczerze polecam.

Bo też pozycji o Halinie nie ma wcale. To jedyna jej pisana biografia, jeśli nie liczyć fragmentów w innych książkach poświęconych szerszym zagadnieniom. Dlatego też ktoś, kto chce poznać tę niezwykłą osobę, nie ma za bardzo wyboru i musi się za nią zabrać. Oczywiście osoby, które czytają o górach nałogowo, mogą odczuwać ogromny niedosyt i rozczarowanie – ja jestem na początku drogi, mnie bakcyl tej tematyki dopiero niedawno złapał, więc byłam oczarowana. Wiadomo, że nie jest to pozycja na miarę „Simony” – bo też Halina nie miała aż tak znanych krewnych jak Kossakówna, jej rodzina nie miała tak słynnego rodowodu (z kolei Wanda Rutkiewicz miała ciekawszą historię rodzinną niż Halina, a biografia wyszła Kamińskiej mocno średnia) – ale naprawdę jest intrygująca, trzyma tempo, no i udaje jej się zafascynować tytułową bohaterką. A to przecież najważniejsze.

Z jednym tylko się nie mogę zgodzić i to absolutnie – nieprawda, że nie ma takich kobiet jak Halina. Oczywiście, że są. Bo to tak jakby była odosobnionym przypadkiem. Myślę, że wiele dam natchnęła swoim postępowaniem, swoją odwagą i wiarą w siłę i solidarność kobiet. Nie ma co sztucznie poetyzować przeszłości – pośród nas wciąż dzieją się rzeczy niezwykłe, a po ziemi ciągle chodzą niesamowite panie, z których każda jest jednocześnie niepowtarzalna i taka sama, bo każda pewnie miała swoją idolkę i od kogoś czerpała idee. Także tak, są takie kobiety jak Halina.

Już się nie mogę doczekać kolejnych biografii pióra pani Kamińskiej. Kogo następnego weźmie na warsztat? Może, po biolożce i dwóch himalaistkach, czas na jakąś malarkę? Albo pisarkę? Zresztą pal licho – Kamińska i Wydawnictwo Literackie to recepta na znakomitą, przepiękną (zwłaszcza wizualnie) herstorię!

Agata Majchrowicz