Historyczka sztuki, która klęła jak szewc. Dziecko cudem ocalałe podczas bombardowania stolicy. Adoptowana córka dwóch nauczycieli nauk ścisłych. Członkini partii. Matka, która znikała na miesiące. Zakochana w górach prowodyrka kobiecych wspinaczek wysokogórskich. Partnerka od liny Wandy Rutkiewicz, jej przeciwieństwo i rywalka. Osoba fascynująca i złożona, pełna sprzeczności i tajemnic. Nie chciała umierać w górach – ale los zagrał jej na nosie…

Góry i kobiety to znakomite połączenie. Dla wielu wciąż nieoczywiste. Kobiety miały trudniejszą drogę na szczyt, więcej przeszkód do przełamania, zanim mogły zacząć się wspinać na równi z mężczyznami. Być traktowanymi poważnie. Kobiety nie tylko zdobywały góry – one jednocześnie wywalczały sobie równouprawnienie. Góry są podszyte feminizmem.

I o takim połączeniu opowiada Kamińska w nowej książce. To już trzecia kobieca biografia jej pióra, druga natomiast o himalaistce. Cieszy niezmiernie to przybliżanie nietuzinkowych postaci kobiecych, a już podwójnie, że w takiej formie. Wydawnictwo Literackie ślicznie te pozycje wydaje – solidny papier, gruba okładka i to zatrzęsienie zdjęć w środku! Prawie jak albumy, wspaniałe! Czytanie okraszone obrazami to czysta przyjemność.

A Kamińska umie opowiadać. Zbiera sporo materiałów, przepytuje mnóstwo ludzi – znajomych, rodzinę, pociotków, przyjaciół osoby, którą bierze na tapetę – i pisze. Rozwlekle, zajmująco, szeroko. Chwilami jest to przegadane tak, że ciężko wytrzymać. Wpada też autorka w nieznośny manieryzm – nie raz i nie dwa, chcąc nam przybliżyć realia danej epoki, cytuje wycinki gazet (reklamy, ogłoszenia – słowem, kruszywo historyczne, badziew, bzdurki) z jakiegoś dnia czy miesiąca, co strasznie nuży i denerwuje. To zwyczajnie zbędne, ale takie są „chwyty” Kamińskiej.

„Halina”, opowieść o Halinie Krüger-Syrokomskiej, jest gorszą pozycją od magnetyzującej wręcz „Simony” tej samej autorki, traktującej o Simonie Kossak. Za to o wiele lepszą od „Wandy” (poza okładką – ta żółć nie była najlepszym pomysłem) – ktoś, kogo zniechęciła herstoria Rutkiewicz, może się spokojnie brać za „Halinę”. Przede wszystkim Kamińska dokładniej rozpisuje się o wyprawach w góry – może dlatego, że Halina miała ich mniej niż Rutkiewicz – i starannie przedstawia wyzwanie i znaczenie, jakie miało np. wejście w kobiecym zespole na wschodni filar Trollryggenu. W „Wandzie” właśnie tego mi brakowało. Poza tym opisy początków Haliny w Tatrach to wspaniałe ukazanie ducha wspinaczki tamtych czasów – te stare zdjęcia dawnych Tatr, noclegi w kurniku przy Morskim Oku, opowieść o Zamarłej Turni i siostrach Skotnicównach – cudo! No i detaliczny opis ostatnich chwil Haliny i przenoszenia jej ciała – naprawdę kawał dobrej roboty. Według mnie Kamińska odrobiła lekcję, wzięła pod uwagę negatywne głosy i mniej mamy tutaj wodolejstwa. Wciąż jednak jest go sporo – po przeczytaniu króciutkiego rozdziału o Krüger-Syrokomskiej w książce Mariusza Sepioły („Himalaistki”) okazuje się, że informacje kluczowe są i tu, i tam takie same, a cała reszta zawarta w pozycji Kamińskiej to dodatki. Ale te dodatki wcale nie są niepotrzebne! Pozwalają lepiej wsiąknąć w opowieść, tworzą więź z bohaterką. Wprawdzie nadal nie czuję, abym zajrzała w głowę Halinie. Może po części dlatego, że i biografka jej nie rozumie, więc jak my, czytelnicy, mielibyśmy tego dokonać? Poza tym o pewnych sekretach Kamińska, wedle swoich słów, nie pisze (a to nie do końca rzetelne zachowanie). Tak czy siak otrzymałam fascynującą, przepięknie podaną opowieść, którą fan(k)om książek o wspinaczce szczerze polecam.

Bo też pozycji o Halinie nie ma wcale. To jedyna jej pisana biografia, jeśli nie liczyć fragmentów w innych książkach poświęconych szerszym zagadnieniom. Dlatego też ktoś, kto chce poznać tę niezwykłą osobę, nie ma za bardzo wyboru i musi się za nią zabrać. Oczywiście osoby, które czytają o górach nałogowo, mogą odczuwać ogromny niedosyt i rozczarowanie – ja jestem na początku drogi, mnie bakcyl tej tematyki dopiero niedawno złapał, więc byłam oczarowana. Wiadomo, że nie jest to pozycja na miarę „Simony” – bo też Halina nie miała aż tak znanych krewnych jak Kossakówna, jej rodzina nie miała tak słynnego rodowodu (z kolei Wanda Rutkiewicz miała ciekawszą historię rodzinną niż Halina, a biografia wyszła Kamińskiej mocno średnia) – ale naprawdę jest intrygująca, trzyma tempo, no i udaje jej się zafascynować tytułową bohaterką. A to przecież najważniejsze.

Z jednym tylko się nie mogę zgodzić i to absolutnie – nieprawda, że nie ma takich kobiet jak Halina. Oczywiście, że są. Bo to tak jakby była odosobnionym przypadkiem. Myślę, że wiele dam natchnęła swoim postępowaniem, swoją odwagą i wiarą w siłę i solidarność kobiet. Nie ma co sztucznie poetyzować przeszłości – pośród nas wciąż dzieją się rzeczy niezwykłe, a po ziemi ciągle chodzą niesamowite panie, z których każda jest jednocześnie niepowtarzalna i taka sama, bo każda pewnie miała swoją idolkę i od kogoś czerpała idee. Także tak, są takie kobiety jak Halina.

Już się nie mogę doczekać kolejnych biografii pióra pani Kamińskiej. Kogo następnego weźmie na warsztat? Może, po biolożce i dwóch himalaistkach, czas na jakąś malarkę? Albo pisarkę? Zresztą pal licho – Kamińska i Wydawnictwo Literackie to recepta na znakomitą, przepiękną (zwłaszcza wizualnie) herstorię!

Agata Majchrowicz