Książka „Kamerdyner” opowiada historię kaszubskich i pruskich rodzin na przestrzeni pierwszych 45 lat XX wieku. Są to lata gdy te tereny znajdowały się pod pruskim zaborem, doświadczyły wojennej zawieruchy I i II wojny światowej, zaczynały odnajdywać się w odzyskanej przez Polskę wolności. I nie są to losy niezwykłe. Są to czasy w których żyli przodkowie dzisiejszych Kaszubów, ich małej Ojczyzny, a także Prusaków którzy te tereny zamieszkiwali.

W zamyśle autorów, bohaterowie nie mieli być konkretnymi osobami mieszkającymi w tamtych czasach na tych terenach, lecz mający reprezentować typowe cechy osób które charakteryzowały Kaszubów i Prusaków. Starano się bardzo rzetelnie przedstawić tło historyczne, wydarzenia oparte na faktach, napięte stosunki doprowadzające do jawnej nienawiści i niechęci. Autorzy starali się nam przybliżyć stosunki jakie panowały w tym okresie między Prusakami, Kaszubami, Polakami i Niemcami. Kaszubi dla Prusaków jako poddani, dla Polaków narodowościowo niepewni, dla Niemców wykorzystywani w szeregach swojej armii. Pokazać „normalne życie” które poprzeplatane było nienawiścią, miłością, zbrodnią.

Główny bohater, Bazyli Miotke, nazywany Królem Kaszubów, to dziadek jednego z autorów. Mateusz, typowy przedstawiciel bękarta, zrodzonego z gwałtu dziedzica na chłopce, jakich w tamtych czasach rodziło się wielu. Typowi mieszkańcy Starzyńskiego Dworu, pruscy bogaci junkrzy, mający ogromny wpływ na życie Kaszubów, oraz Kaszubi którzy starali się zachować swoją tożsamość.

Czy wątek miłosny jest najważniejszy? Jest ważny bo pokazuje jak bardzo piękne uczucie nie miało racji bytu w tych skomplikowanych stosunkach prusko-kaszubskich, tylko dlatego, że dzieliła ludzi granica pochodzenia, narodowości, zależności.

Lecz chyba najważniejszą sprawą pokazaną w tej książce są losy tożsamości etnicznej jaką stanowią Kaszubi. Powojenne spisy powszechne ludności nie dawały możliwości deklarowania tożsamości etnicznej, a jedynie tożsamość narodową. Spis z 2002 r. dawał już możliwość zadeklarowania tożsamości etnicznej jako pojedyncza deklaracja. Natomiast dopiero od 2011 r. Spis Powszechny dał możliwość wykazania deklaracji narodowo-etnicznej. Największą grupę stanowią Ślązacy i Kaszubi.

„Deklarację kaszubską złożyło 228 tys. osób, przy czym 212 tys. stanowiły deklaracje przynależności polsko-kaszubskiej, a 16 tys. - wyłącznie kaszubskiej.”1

Kaszubi pod zaborem pruskim musieli się podporządkować rozkazom zaborcy, zwyczajom które zaprowadzali na tych terenach. Nie powinien więc dziwić nikogo fakt, że w czasie I wojny światowej w jednym szeregu musieli stanąć do walki Prusacy i Kaszubi. I tak też było z bohaterami tej książki.
Po odzyskaniu niepodległości nie całe Kaszuby weszły w obszar wyzwolonej Polski. W czasie II wojny Kaszubi z terenu którego gospodarzami byli Niemcy zmuszeni byli założyć niemiecki mundur. Nie był to ich dobrowolny wybór, o czym książka ta stara się głośno mówić. Na Pomorzu wpis na niemiecką listę narodowościową był przymusowy, odmowa kończyła się obozem koncentracyjnym lub przesiedleniem. Kaszubi zmuszani byli do służby w Wehrmachcie. Wielu odesłano do obozu koncentracyjnego w Stutthofie.
Pierwsze zbrodnie niemieckie na dużą skalę odbyły się w lasach Piaśnickich pod Wejherowem, gdzie rozstrzelano kilka tysięcy Kaszubów. Sceny tej zbrodni dokładnie opisane zostały jako relacja naocznego świadka jakim był Mateusz Krol, główny bohater tej książki.

Zakończył się czas wojenny, do Polski wróciło całe Pomorze. Na Kaszuby napływała przesiedlana ludność kresowa. A miejscowi Kaszubi musieli określić swoją narodowość.
Czy wszyscy Kaszubi uważali się za Polaków, czy byli wierni swej kaszubskiej tożsamości?

Bardzo ważna jest scena gdy pytany przez rosyjskiego żołnierza, kim jest dla Mateusza pruska hrabini, odpowiada – matka, a kim ty jesteś – Kaszub, Polak.

Te odpowiedzi wynikły z zagmatwanych losów łączących ludzi zamieszkujących wspólnie te tereny.
I na to kluczowe pytanie, kim jesteś, nie tylko Mateusz Krol musiał znaleźć odpowiedź. Odpowiedzieć muszą też sobie dzisiejsi potomkowie tamtych rodzin. Bo tam sięgają ich „korzenie”, to Mała Ojczyzna ich przodków.

Dodaję jedną gwiazdę za temat, tak ważny dla zrozumienia historii Kaszub i powikłanych losów ich mieszkańców.
----------------------------
1)https://www.wnp.pl/wiadomosci/spis-powszechny-809-tys-slazakow-228-tys-kaszubow,165788_1_0_0.html

Książka „Kamerdyner” opowiada historię kaszubskich i pruskich rodzin na przestrzeni pierwszych 45 lat XX wieku. Są to lata gdy te tereny znajdowały się pod pruskim zaborem, doświadczyły wojennej zawieruchy I i II wojny światowej, zaczynały odnajdywać się w odzyskanej przez Polskę wolności. I nie są to losy niezwykłe. Są to czasy w których żyli przodkowie dzisiejszych...