„Po cichu, bez bicia w dzwony na trwogę, bez trąb Apokalipsy, bez odświętnych procesji – potwierdzając starą prawdę, że największe nieszczęścia zaczynają się czasem od rzeczy najbłahszych” do Wilna Anno Domini 1707 przyszła w towarzystwie wędrownego szczura dżuma. Miasto, ledwie odbudowujące się po trawiącym je za sprawą Szwedów pożarze, na kolejną klęskę nie było gotowe. Nie podejrzewał jej ani Aaron Gordon, doctor medicus i były lekarz na królewskim dworze, gdy ścigany wołaniem ukochanej żony dreptał po schodach z sekcyjnej pracowni do kuchni na obiad. Ani tym bardziej siedzący przy wspólnym posiłku piękni, ale nieszczęśliwi Jan Izydor Najworsz, rotmistrz husarii, i jego żona, Anna Katarzyna z Kotowiczów Najworszowa. Nie myślała o niej niezbyt urodziwa bernardynka, pisząca akurat list do przyjaciółki. Ani taż właśnie, Urszula Birontowa, podejmująca w drzwiach swojego domu niezwykle ważką dla siebie decyzję. Nikt nie przeczuwał. Żaden z bohaterów drugiego tomu sagi historycznej Kristiny Sabaliauskaite pod tytułem „Silva rerum”.

Niespokojne czasy zawieruchy wojennej, zarazy i głodu stawiają przed bohaterami nieoczekiwane wyzwania. Małżonkowie Najworszowie osobno będą zmagać się zarówno z narzuconymi im obowiązkami (Anna Katarzyna zarządzając majątkiem i krnąbrną służbą w Milkontach, a Jan Izydor – ruinami twierdzy Radziwiłłów w Birżach), jak i wewnętrznymi pragnieniami, tęsknotami i potrzebami. Wrogowie (oddział dezerterujących Szwedów w Milkontach i Moskale w Birżach) odegrają w tym niepoślednią rolę. A czytelnik dostanie ciekawie sportretowaną perspektywę ofiary – obrońcy i najeźdźcy. Dlatego swoje portrety w powieści mają Szwed Ture Tibelin Magnusson i Rosjanin Aksenty Formin. W ogóle cała historia w powieści jest jak rozglądanie się po ścianach wielkiej sali przodków – z obrazów spoglądają na nas dostojnie poważne twarze, a w środku aż kipi od namiętności i emocji. I niezależne to jest od płci, wieku i stanu społecznego. Bo serce drgnie i w starcu.

W rodzinnej galerii Najworszów nie zabraknie historii Kazimierza i Urszuli. Końcówka pierwszego tomu pozostawiła czytelnika z domysłami w burzliwym momencie ich młodego życia. Ciekawość fabularną zaspokoi więc Urszula, już stara kobieta, która uda się do dawno nieodwiedzanych Milkont z misją ratowania ginącego rodu. Ale zanim to nastąpi, w ogarniętym zarazą Wilnie też odegra znaczącą rolę.

Zachwycają mnie bohaterki „Silva rerum”. Tyle w nich prawdy, uroku i wewnętrznego buntu! Nie w pełni uświadomionej niezgody na odgrywanie ról narzucanych przez mężczyzn, na okoliczności, w jakich się znajdują, i na historię. Chcą praw dla siebie, dla swoich emocji. I sięgają po nie. Ze wszystkimi konsekwencjami.

Uwielbiam – nie boję się tego słowa – świat „Silva rerum”. Oczarował mnie pierwszy tom, drugi utwierdził w tym zachwycie. Wszystko mi się tu podoba. Sugestywność obrazowania, narracja bez jednego dialogu, za to z niezmiernie długimi zdaniami, swoista elegancja języka.

Z niecierpliwością czekam na kolejne tomy. Mam nadzieję, że Wydawnictwo Literackie, które upomniało się o autorkę (tom pierwszy ukazał się w 2015 roku w krakowskim Znaku), ten głos usłyszy.

Justyna Radomińska