To jest jednak literatura, z którą mi nie po drodze. Gdybym czytała Sabato 20 lat temu, byłoby zapewne inaczej, ale dziś czuję lekkie zdumienie na myśl, że mógłby mnie niegdysiejszą zachwycić.

Nie lubię/drażni mnie ten sposób budowania bohaterek kobiecych (do tego w literaturze południowoamerykańskiej powszechny, i przez tę powszechność dodatkowo miałki) - postaci zbudowanych nie z charakteru, lecz z męskich lęków i pragnień - w jakimś stopniu to przekreśla cały uniwersalizm takich książek; one są dla chłopców. Tutaj oczywiście to przypadek Aleksandry niepotrzebnie groteskowej i karykaturalnej (i przy okazji Georginy).

Nie trafia do mnie cała sabatowska metafizyka: ten obraz osamotnienia, irracjonalności świata, chaosu i górującej nad tym ciemnej podświadomości. Myślę zresztą, że żeby naprawdę zachwycić się "Bohaterami i grobami", trzeba uwierzyć, że Fernando Vidal jest w jakimś stopniu fascynujący. Jest bez wątpienia wstrętny, "Raport o ślepcach" czyta się wręcz z bólem, ale mnie orbitujący wokół tego szaleńca i sadysty bohaterowie fascynacją nie zarazili, cały czas czułam zdumienie, że z tej orbity nie spieprzyli -tak jak wspomniałam, trzeba uwierzyć, że ciemność nas przyciąga, a autodestrukcja wpisuje się w powszechne ja.

Ogromnie podobał mi się w tej powieści jeden fragment, obszerny, z pierwszej części - historia Legionu i generała Juana Lavalle'a - łącznie z opisem starego domu, miradoru i historii jego mieszkańców. Czytając go uwierzyłam, że dostanę argentyńską epopeję, pokrewną duchem "Dzieciom Północy" Rushdiego. I resztę powieści czekałam na coś równie jak Legion dobrego. Niestety nadaremnie. (Motyw Legionu wraca na sam koniec, spinając powieść klamrą, ale nie ma już tej siły oddziaływania, wszystko zostało powiedziane wcześniej, i jako metafora staje się tylko ozdobnikiem.)

Oczywiście, to jest książka o Argentynie. I na pewno opisuje ją wnikliwie. Ale Argentyna nie daje rady się tu wybić na pierwszy plan, cały zarezerwowany dla obsesji. (Swoją drogą trochę zniesmaczyła mnie krytyka Borgesa - zwłaszcza gdy zestawi się krytykowaną językową staranność Borgesa z językowym minimalizmem Sábato, który sprawdza się tylko w niektórych fragmentach.)

Z tego wszystkiego może najciekawszą, czy też najpełniejszą postacią jest zakochany Marcin, a jego "matka-kloaka" to najciekawszy słowny twór Sábato, zestawienie tak mocne, że nie ma takiej literatury, która nas na nie przygotuje i chyba nawet największy sceptyk idei świętego macierzyństwa dostanie nim jak obuchem.
Mocny jest oczywiście cały "Raport o ślepcach" (trzecia część), jego koprofagiczne memento, nawet dziś, gdy literatura pozwala sobie na wszystko (a co dopiero w 1961). Świetnie uwypukla cechy Fernanda dostosowany do jego szaleństwa kształt tekstu, te wielkie litery, ramki - niespodziewane, niezwykłe pokrewieństwo z demagogią internetową. Niemniej raport jest za długi - nawet nie wiem, czy sam w swoim kształcie, czy raczej w stosunku do objętości powieści.

Nie sądzę, żebym kiedykolwiek sięgnęła po którąś z dwóch pozostałych powieści Sábato. Tę kończyłam w pośpiechu, mając serdecznie dość nadmiernie ponurego obrazu (na domiar złego, ostatnia część, z Brunem jako narratorem, dla mnie była zwyczajnie nużąca).

To jest jednak literatura, z którą mi nie po drodze. Gdybym czytała Sabato 20 lat temu, byłoby zapewne inaczej, ale dziś czuję lekkie zdumienie na myśl, że mógłby mnie niegdysiejszą zachwycić.

Nie lubię/drażni mnie ten sposób budowania bohaterek kobiecych (do tego w literaturze południowoamerykańskiej powszechny, i przez tę powszechność dodatkowo miałki) - postaci...