Tę książkę chciałem przeczytać od chwili gdy o niej usłyszałem, mimo że fantastyka nie jest ostatnio moim ulubionym gatunkiem. Nie mogłem jednak przejść obojętnie obok pysznie zapowiadającej się alternatywnej historii romantyzmu, w której świat spowija ether, na polach bitew kroczą steampunkowe maszyny, Byron przewodzi tajnemu stowarzyszeniu antypostępowemu, podczas gdy jego córka Ada Lovelace tworzy pierwsze algorytmy, a bohaterka dostaje od Słowackiego rozkaz zamordowania zdrajcy ojczyzny. Co mogło pójść nie tak?

Pierwsze sto stron zawodzi, gdyż zamiast zanurzyć się w barwny XIX-wieczny świat, włóczymy się z bohaterką po dzikich ostępach równoległej rzeczywistości (dzięki etherowi ludzkość nauczyła się podróżować między alternatywnymi światami) i zaznajamiamy z przerośniętymi mrówkami. Potem na szczęście trafiamy do industrialnego Londynu i od tej pory jest już tylko lepiej.

Motyw tetygonów, bo tak autor nazwał ową rasę inteligentnych owadów, okaże się niestety dość istotny dla opowiedzianej historii. Niestety – bo skaczące po dachach Londynu i Paryża ogromne pasikoniki nie były tym, czego oczekiwałem. Chociaż ostatecznie autorowi udało się się ten wątek wygrać, jako że okazał się bardzo istotny dla dość finezyjnego zakończenia, które z pewnością spodoba się miłośnikom „Gniazda Światów” Huberatha.

Skoro już jesteśmy przy skojarzeniach, to nie mogłem uniknąć tych z „Lodem” Jacka Dukaja. Tutaj i tam mamy bowiem alternatywną wersję historii napędzaną przez odmienne od rzeczywistych prawa fizyki. Niestety powieść Piskorskiego przy takim porównaniu wypada blado; o ile „Lód” był literaturą przez wielkie „L”, to nowej gwieździe polskiej fantastyki udało się stworzyć co najwyżej świetną powieść gatunkową. Tylko i aż. To niekoniecznie musi być coś złego, bo dzięki temu można przynajmniej przeczytać ją w rozsądnym czasie, a po lekturze nie myśleć przez kolejne pół roku (w przypadkach patologicznych i niepolecanych ze względu na realne niebezpieczeństwo wykluczenia społecznego – mówić) alternatywną odmianą polszczyzny. Bo stylizacja językowa w „Czterdzieści i cztery” niemal nie występuje, nawet w dialogach, co było dla mnie niejakim rozczarowaniem.

Wynagradza nam to natomiast poezja. Autor pokusił się o przepisanie na nowo kanonicznych wierszy Słowackiego i Mickiewicza, które w świecie powieści musiały opowiedzieć o nieco innych wydarzeniach. I świetnie mu to wyszło!, a mnie dużo radości sprawiło porównywanie oryginałów z ich alternatywnymi wersjami. Ponadto bohaterka, Eliza Żmijewska, sama jest niespełnioną poetką, i podejrzewam, że jej okazjonalne rozważania o tym, że akurat ma pomysł na poemat, tylko nie wie dokładnie jak ubrać go w słowa, albo rozczarowania po wymyśleniu paru wersów, że już przecież ktoś prawie dokładnie to samo napisał, pozwolą niejednemu czytelnikowi zapałać do niej sympatią.

Wśród popularnych ostatnio głosów między innymi o tym, że mesjanizm to przekleństwo, powieść okazuje się zaskakująco aktualna. Postaci dla których Polska jest największym dobrem jawią się niczym szaleńcy i relikty przeszłości, którą niestety wielu chciałoby obecnie wskrzesić. Z drugiej strony trudno im nie kibicować, zwłaszcza gdy po niebie lata, wzięty wprost z wersów „Rozmów z piramidami” Słowackiego, napędzany etherem niszczyciel o nazwie „Bułat”, gromiący nieprzyjaciół ojczyzny. Ostatecznie jednak autor staje raczej po stronie Marii Janion i żadnej apologii romantycznych rojeń nie musimy się obawiać. Jeśli już przy aktualności jesteśmy: muszę tutaj też wspomnieć o zacnym (jeśli nie trochę nazbyt dydaktycznym) akapicie opisującym rozwój Londynu² (nowej kolonii w równoległym świecie) pozostawionego na pastwę rynku wolnego od jakichkolwiek regulacji.

Wracając zatem do pytania z pierwszego akapitu: pójść nie tak mogło wiele, jednak ostatecznie autorowi udało się napisać świetną powieść, która może nie zapisze się w annałach literatury, ale w annałach polskiej fantastyki – jak najbardziej.

Tę książkę chciałem przeczytać od chwili gdy o niej usłyszałem, mimo że fantastyka nie jest ostatnio moim ulubionym gatunkiem. Nie mogłem jednak przejść obojętnie obok pysznie zapowiadającej się alternatywnej historii romantyzmu, w której świat spowija ether, na polach bitew kroczą steampunkowe maszyny, Byron przewodzi tajnemu stowarzyszeniu antypostępowemu, podczas gdy...