Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Miałam okazję osobiście poznać piękną, mądrą i roztańczoną Panią Agatę Tuszyńską i były to bardzo przyjemne towarzyskie okoliczności. Dlatego pewnie moje zdanie o książce nie będzie obiektywne. Jednak ciężko znaleźć mi cokolwiek złego w tej lekturze. To niezwykle wnikliwa i czuła opowieść o wielkiej damie piosenki – osobie niezwykłej urody, wielkiego talentu, o jej wielkopańskich fumach i przeciężkim charakterze. Ale przede wszystkim to historia całego życia Wiery Gran i jej domniemanej kolaboracji z Niemcami w latach czterdziestych w wojennej Warszawie. Nie ostały się żadne świadectwa potwierdzające związki Gran z nazistami, ale zła sława i nienawistne oskarżenia towarzyszyły jej przez całe dziesięciolecia dosłownie wszędzie gdzie się pojawiała – od Izraela, przez Paryż, Stany Zjednoczone czy Caracas. Oskarżało ją wielu Żydów cieszących się po wojnie ogromnym autorytetem – niesłychana jest rola dobrze znanego dzięki Polskiemu Radiu i filmowi Polańskiego, Władysława Szpilmana – który jako bliski współpracownik Gran w czasach muzykowania w getcie mógł wiedzieć o niej wiele, ale który ograniczył się tylko do kategorycznego stwierdzenia, że Gran kolaborowała, a potem… „zamilczał” ją niemal na śmierć. Nie podał żadnych konkretów na temat tej niechlubnej współpracy; zresztą zeznania wielu oskarżających Gran świadków opierały się na słowach – słyszałem…, podobno…, znajomy mówił…. Nieliczni twierdzą, że widzieli gwiazdę w kompromitujących ją okolicznościach. Dokumentów pisanych – brak. Zła sława – istniała jak najbardziej realnie. Prawda – tkwi gdzieś pomiędzy faktycznymi wydarzeniami a wersją samej artystki, która w miarę upływu lat popadała w coraz większą obsesję uwolnienia się od plotek, urojenia, zakamieniała się w nienawiści do Żydów i poczuciu krzywdy. Czy byłoby jej lżej gdyby nie jej ekstrawagancja, oziębłość, wzgardliwy stosunek do ludzi, absolutne przekonanie o własnej genialności, egotyzm (charakterek zupełnie jak posągowej „dobrze ożenionej” Niny Andrycz)? Może kiedyś wzgardziła jednym mężczyzną o raz za dużo, może uśmiechnęła się do kogoś o raz za mało, nie zadbała o dobre relacje z otoczeniem. Do tego może doszła zwyczajna ludzka zawiść o jej talent, zarobki, młodość, urodę – i nieszczęście gotowe. Tak czy inaczej, ta książka to kolejne ziarenko do polskich niełatwych losów. Tak, dotyczy Żydów, ale moim zdaniem jeśli jakaś grupa żyje gdzieś od setek lat, tam pracuje, cierpi i umiera – to tworzy historię swego miejsca tak samo, jak rdzenni jego mieszkańcy