Oskarżona: Wiera Gran

Podróż w trudne i piękne życie nieoczywistej Wiery Gran. Po wysłuchaniu książki nadal nie wiem kim tak na prawdę była. Czy ona sama to wiedziała? Bardzo polecam tą relację - muzyka, wojna, getto, strach, nienawiść.
A audiobook w wykonaniu Anny Polony - majstesztyk!

Podróż w trudne i piękne życie nieoczywistej Wiery Gran. Po wysłuchaniu książki nadal nie wiem kim tak na prawdę była. Czy ona sama to wiedziała? Bardzo polecam tą relację - muzyka, wojna, getto, strach, nienawiść.
A audiobook w wykonaniu Anny Polony - majstesztyk!

Pokaż mimo to

Wspaniały przykład znakomicie napisanej biografii - z bogatym tłem, nadzwyczajną dbałością o szczegóły, niezwykłym wyczuciem bohaterów. Czytając tego typu powieści za każdym razem uzmysławiam sobie jak bardzo ograbieni jesteśmy z pamięci i znajomości historii przez istniejący system edukacji, oficjalne linie kształcenia i tworzenia tego co nazywamy historią. Biografie pozwalają poznać "herstorię" i to wcale nie tylko biografie kobiet.

Agata Tuszyńska doskonale oddała stan psychiczny swojej bohaterki, jej fobie i dziwactwa, zarazem jednak wspaniale empatyzuje z bohaterką swojej książki. W sposób niesłychanie poruszający odtworzyła skalę nagonki na Wierę Gran. Prowadziła czytelnika po krętych ścieżkach przeszłości, pamięci i wspomnień osób współczesnych tej piosenkarce. Wielka szkoda, że premierę tej książki zdominowała kwestia procesu z rodziną Szpilmana. Równocześnie nie sposób zadawać sobie podobnych pytań o powody, dla których pianista unikał wyraźnego zajęcia stanowiska w czasie procesów Wiery Gran? Przecież - oprócz pomówienia, szeptanki - nie było dowodów współpracy WG z Niemcami. Tak jak nie ma dowodów na "policyjny" wątek życia Szpilmana.

Faktem jest, że Szpilman grał na fortepianie w tej samej kawiarni na Lesznie 2, w centrum żydowskiego Broadway’u, gdzie Wiera Gran śpiewała swoje piosenki. Ona była gwiazdą, on akompaniatorem. O nim po latach powstał film oklaskiwany przez cały świat z podziwem za niezwykłą siłę trwania i męstwo w znoszeniu cierpienia, ją oskarżono o współpracę z nazistami, okrzyknięto kolaborantką i unicestwiono za życia. Pewnie nigdy się nie dowiemy jak było naprawdę, ale pytania formułowane przez Tuszyńską rozbijają czarno-biały ogląd zdarzeń. Po śmierci Stefanii Grodzieńskiej nikt się o dobrą pamięć o Wierze Gran nie upomni.

Przed wojną i w czasie wojny młodziutka Wiera była popularną wykonawczynią lirycznych piosenek. Wiele z tych utworów było prawdziwymi szlagierami, wiele z nich ona wylansowała swoim charakterystycznym niskim głosem i swoją interpretacją. Jako osiemnastolatka, począwszy od 1934 roku, zaczęła nagrywać płyty w firmie Syrena Rekord, potem także dla francuskiego Odeonu. Począwszy od 1934 do 1939, co roku ukazywały się nowe nagrania Wiery Gran. Wystąpiła też w filmie Bezdomni Aleksandra Martena, nakręconym w języku jidisz tuż przed wojną.

Warto zaznaczyć, że na kartach tej książki przewija się cała plejada postaci, które w naturalny sposób weszły do polskiej kultury i zostały zapamiętane, chociaż w czasach międzywojnia i II wojny światowej, nie były wcale bardziej znane ani bardziej utalentowane niż bohaterka tej biografii. Nina Andrycz, Stefania Grodzieńska, Władysław Szpilman, a także aktorzy piętnowani (a nawet zabijani) za kolaborację - jak choćby Eugeniusz Bodo, amant Igo Sym czy Kazimierz Junosza-Stępowski (słynny "Znachor"). Inni ratowali się od nędzy pracując w kawiarniach, zakładach fryzjerskich albo nawet na kolei.

W lutym 1940 r. w kawiarni Pod Znachorem gościom usługiwali: Karol Adwentowicz, Wojciech Brydziński, Emil Chaberski. W modnym lokalu U Aktorek można było zamawiać kawę i ciastka u pań, które dawniej nieśmiało proszono o autograf. Kelnerowały tam bowiem: Elżbieta Barszczewska, Ewa Bandrowska-Turska, Mieczysława Ćwiklińska, Karolina Lubieńska, Janina Romanówna, Zofia Lindorfówna. Henryk Szletyński przekwalifikował się na konduktora EKD, kilku młodych zdolnych handlowało drewnem i miałem węglowym, zatrudniło się jako stróże i inkasenci gazowni.

Tuszyńska słusznie zadaje pytanie, czym praca dla Niemców w kawiarni lub obsłudze poczty była lepsza od pracy w teatrze. A jednak to "aktorzy nadal grający" zapamiętani zostali jako zdrajcy. Teatrzykami rządzili wówczas Stanisław Heinrich, Józef Horwath, Tymoteusz Ortym, Zygmunt Ipohorski-Lenkiewicz (zlikwidowany przez podziemie w maju 1944 r.) i Karl Grudman z Propaganda Abteilung. Z jego inicjatywy ogłoszono konkurs na sztukę ilustrującą hasło z plakatu „Żydzi – wszy – tyfus plamisty”.

Pierwszą nagrodę zdobyła Halina Rapacka, drugą Tadeusz Wołowski, trzecią znany po wyzwoleniu społecznik. Kiedy to wyszło na jaw, tłumaczył, że specjalnie napisał sztukę marną, by nie wygrać konkursu. Usługową szmirę Rapackiej „Kwarantanna” grano w Warszawie jedynie dwa razy – publiczność protestowała, mimo interwencji granatowej policji. Po premierowym skandalu trupa chałturzystów ruszyła z „Kwarantanną” w objazd.

Podobnych wątków w książce Tuszyńskiej jest całe mnóstwo - research, jaki musiała przeprowadzić autorka wymagał wielu lat pracy. Były to zarazem ostatnie lata życia Wiery Gran - pięknej utalentowanej, ale urodzonej w bardzo złym czasie. I niesłusznie zapomnianej.

Podkreślić trzeba, że książka Agaty Tuszyńskiej ma kilka warstw. Po pierwsze jest relacją ze spotkania dwóch kobiet. Dziwne to spotkanie, niby sprawa idzie o przełamywanie nieufności, jakby gra między nimi. Gra o zaufanie. To relacje autorki z wizyt u Gran, zapis wrażeń, jakich doznawała, przebywając w maleńkim, zagraconym i zaniedbanym mieszkaniu starszej pani, to także owa gra o zaufanie między dwiema kobietami rozpisana, jak w prozie literackiej, na dialog i narrację. To literacka fikcja żywiąca się realnością.

Przemyślana, ale też i nieco zaskakująca, strona graficzna książki to dopełnienie owego "spotkania". Paradoksalnie, są nim szczególnie zdjęcia zrobione przez autorkę już po śmierci Wiery Gran w jej mieszkaniu. Oprócz zwykłych zdjęć z przeszłości, zdjęć Wiery młodej i ładnej, zdjęć z ostatnich lat Wiery starej i zaniedbanej, kilku dokumentów i plakatów, obwolut płyt i wycinków prasowych są też inne, to właśnie fotografie z mieszkania. Często jedynie zdjęcia detali rozsiane po książce jak ozdobniki. Nie tyle zamieszczone, co wkomponowane, drzwi z zamkiem i łańcuchem, który tak trudno było sforsować, zbieranina zasuszonych roślin mających służyć do ozdoby, zagracone półki z drobiazgami, zardzewiała latarka, stara widokówka, pęk kluczy, słuchawka telefoniczna, torebka, rozdarte pudełko zapałek, sztuczne rzęsy, szminki, wieszaki, nade wszystko 9 czy 10 par zniszczonych, zabiedzonych butów. Te zdjęcia prywatnych drobiazgów, na wpół śmieci czasem, robią wrażenie, są wstrząsające. To już nie spotkanie dwóch kobiet, to świadectwo buszowania po śmierci w cudzej prywatności. To wścibstwo, które nie ma nic wspólnego ze "sprawą".

Druga warstwa książki jest już zwyczajnie biograficzna, powstała na podstawie relacji bohaterki, relacji zarówno mówionej, jak i pisanej. Tuszyńska bowiem w stopniu znacznym korzysta wprost z książki napisanej przez Wierę Gran i wydanej przez nią własnym sumptem, czasem książkę tę cytuje, w licznych fragmentach przytacza, już nie na prawach cytatu, spisane tam relacje Gran w formie prawie dosłownej. Szczególnie dużą wierność temu źródłu zachowuje, relacjonując losy swojej bohaterki od wybuchu wojny do jej wyjazdu z Polski w 1950 roku.

Niewątpliwym sukcesem autorki w badaniu przeszłości jest dotarcie do informacji o mężu Gran (czy też partnerze, bo nie udało się ustalić, czy związek był sformalizowany), Kazimierzu Jezierskim. Ten, który ratował z getta i potem chronił Wierę Gran po aryjskiej stronie, jak się okazało sam był Żydem, co jeszcze bardziej komplikuje cały obraz ich wzajemnych relacji.

Książkę dosłownie pochłonęłam - klimat dawnej, nieistniejącej już żydowskiej, a także okupacyjnej Warszawy przypomina - także znakomitą książkę - biografię Poli Nireńskiej pióra Weroniki Kostyrko Tancerka i zagłada. Bezsprzecznie warto też uzupełnić obraz Wiery Gran o poruszającą kreację, jaką stworzyła Justyna Sieńczyłło w Teatrze Kamienica.

Wspaniały przykład znakomicie napisanej biografii - z bogatym tłem, nadzwyczajną dbałością o szczegóły, niezwykłym wyczuciem bohaterów. Czytając tego typu powieści za każdym razem uzmysławiam sobie jak bardzo ograbieni jesteśmy z pamięci i znajomości historii przez istniejący system edukacji, oficjalne linie kształcenia i tworzenia tego co nazywamy historią. Biografie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Znakomita.
To jest kolejny raz historia holocaustu. Tym razem oczami artystki , która czas hitlerowskiej okupacji spędza w piekle warszawskiego getta.
Żydowska artystka wyklęta po wojnie przez żydowskie elity , opowiada swoją historię i prawdę o gettcie ze swojej perspektywy.

Znakomita.
To jest kolejny raz historia holocaustu. Tym razem oczami artystki , która czas hitlerowskiej okupacji spędza w piekle warszawskiego getta.
Żydowska artystka wyklęta po wojnie przez żydowskie elity , opowiada swoją historię i prawdę o gettcie ze swojej perspektywy.

Pokaż mimo to

Bardzo współczesna książka o dawnych czasach. Czy nie powinno się jej czytać razem z wywiadami Torańskiej z dawnymi aparatczykami. Rzeczywistość nie jest przecież taka jaka jest, tyko taka jak ją widzimy.

Bardzo współczesna książka o dawnych czasach. Czy nie powinno się jej czytać razem z wywiadami Torańskiej z dawnymi aparatczykami. Rzeczywistość nie jest przecież taka jaka jest, tyko taka jak ją widzimy.

Pokaż mimo to

Historia życia Wiery Gran jest samograjem. Niespodziewana, wielka przedwojenna kariera, występy w zajętym przez Sowietów Lwowie, a potem w Krakowie i Warszawie za murami ghetta, ucieczka na aryjską stronę i doczekanie 1945 r. w Brwinowie pod Warszawą. Próby kontynuowania kariery w komunistycznej Polsce, wyjazd do Izraela, a potem Francji, z przerwą na krótki pobyt w Wenezueli. Śpiewała po polsku, francusku, rosyjsku, hiszpańsku i w jidysz. Współpracowała z Charlesem Aznavourem i Jacquesem Brelem, występowała m.in. w Carnegie Hall. I 60 lat zmagała się z oskarżeniami o kolaborację z Gestapo, skwitowanego przez Wierę Gran w wydanej w 1980 r. książce „Sztafeta oszczerców” jako „zemsta współplemieńców”. Tym bardziej szokująca, że jednym z nich miał być Władysław Szpilman.

Agata Tuszyńska buduje swoją opowieść głównie na rozmowach z bohaterką, ale również na kwerendach w archiwach, listach, rozmowach z przyjaciółmi i wrogami Wiery. To co może drażnić, to banalne zwracanie uwagi na zły stan psychiczny rozmówczyni, na jej fobie i natręctwa. Agata Tuszyńska rozmawiała z 80-letnią staruszką, co może je uzasadniać, jednak mam wrażenie, że częste ich podkreślanie jest albo dość środkiem mającym budować nastrój zaszczucia głównej bohaterki, albo zabiegiem mającym osłabić wymowę mocnych sądów głoszonych przez Gran. Wszak wywiady przeprowadzone z nią w połowie lat 80-tych i na początku 90-tych (dostępne na YouTube) ukazują Wierę Gran jako bystrą i autoironiczną rozmówczynię.

No i niestety niewiele dowiadujemy się o tym, co najistotniejsze w życiu artystki – jej twórczości. Mam wrażenie, że Tuszyńska podążając „sensacyjnym tropem” zupełnie zapomniała, że miała wielką okazję rozmawiać z geniuszem. Jej piosenki nie goszczą w Radiu Złote Przeboje, ale fani „przedwojennego” brzmienia stawiają ją w jednym rzędzie z takimi gigantami jak Marlena Dietrich, Damia czy Zarah Leander.

PS dla tych, którzy zdecydują się na konsumpcję „Oskarżonej” w postaci audiobooku. Interpretacja Anny Polony jest wyśmienita, wręcz monodramatyczna. Nie dajcie się jednak zwieść. W rzeczywistości polszczyzna jaką posługiwała się Wiera Gran pod koniec XX w. była na wskroś współczesna, nie miała w sobie nic z przedwojennego zaśpiewu, nie słychać tam przedniojęzykowego ł.

Historia życia Wiery Gran jest samograjem. Niespodziewana, wielka przedwojenna kariera, występy w zajętym przez Sowietów Lwowie, a potem w Krakowie i Warszawie za murami ghetta, ucieczka na aryjską stronę i doczekanie 1945 r. w Brwinowie pod Warszawą. Próby kontynuowania kariery w komunistycznej Polsce, wyjazd do Izraela, a potem Francji, z przerwą na krótki pobyt w...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Książka "przesłuchana". Czy uwierzyłam Wierze Gran w jej niewinność - tak. Przerażające jak bezsilna była wobec pomówień. Ktoś coś słyszał, że ktoś coś powiedział, że inny widział.

Książka "przesłuchana". Czy uwierzyłam Wierze Gran w jej niewinność - tak. Przerażające jak bezsilna była wobec pomówień. Ktoś coś słyszał, że ktoś coś powiedział, że inny widział.

Pokaż mimo to

A jeżeli tak ...?

A jeżeli tak ...?

Pokaż mimo to

Swietna reporterska robota. Historia przedwojennej, żydowskiej pieśniarki, którą po wojnie spotkała niezasłużona kara za kolaborację z nazistami. Portret osoby, której losy symbolizują niszczycielską siłę cudzych opinii. Bardzo dobrze się czyta.

Swietna reporterska robota. Historia przedwojennej, żydowskiej pieśniarki, którą po wojnie spotkała niezasłużona kara za kolaborację z nazistami. Portret osoby, której losy symbolizują niszczycielską siłę cudzych opinii. Bardzo dobrze się czyta.

Pokaż mimo to

Jedna z ciekawszych biografii, jakie czytałam. Postać Wiery Gran fascynuje, a jej historia zadziwia. Osoba nieszczęśliwa, którą przez całe życie prześladowały wojenna przeszłość i oskarżenia o kolaborację z Niemcami. Książkę czyta się jednym tchem i na długo zapada w pamięć.

Jedna z ciekawszych biografii, jakie czytałam. Postać Wiery Gran fascynuje, a jej historia zadziwia. Osoba nieszczęśliwa, którą przez całe życie prześladowały wojenna przeszłość i oskarżenia o kolaborację z Niemcami. Książkę czyta się jednym tchem i na długo zapada w pamięć.

Pokaż mimo to

Agata Tuszyńska Oskarżona: Wiera Gran, miałam okazję wysłuchać historii Wiery Gran w formie audiobooka przepięknie czytanego dwugłosem przez Annę Polony, dialogu na temat życia prowadzonego pomiędzy autorką a bohaterką. Parę dni później udało mi się kupić biografię, pełną zdjęć i dokumentów, przekartkowałam ją wtedy na spokojnie, uzupełniając zapamiętane obrazy licznymi fotografiami i dokumentami. Książka została wydana kilka lat temu, jest więc dostępna jedynie z drugiej ręki, ale trzeba akurat mieć szczęście, żeby na nią trafić w dobrej czytelniczo a nie w kolekcjonerskiej cenie.

Wiera Gran żydowska śpiewaczka, zaczęła swoją karierę w Warszawie przed wojną, a potem śpiewała również w warszawskim getcie. Młoda, urodziwa, zdolna, oklaskiwana, otoczona fanami. Można by pomyśleć, że życie obdarowało ją wszystkim. Po wojnie oskarżona została o kolaborację z Niemcami. Niczego jednak nie dowiedziono, sąd oczyścił ją z zarzutów, ale przeszłość miała prześladować ją przez całe życie. Choć ocalona z Holokaustu, nigdy nie poczuła się już wolna. To co przed wojną otrzymała od losu, po jej zakończeniu straciła bezpowrotnie, w dodatku pod koniec życia zaczęła ją dręczyć mania prześladowcza. Do końca pozostała jednakże zdeterminowana, by usłyszano o niej prawdę.

Niesamowita jest wrażliwość Agaty Tuszyńskiej, kiedy pisze o Wierze Gran. Nie ocenia. Zadaje za to mnóstwo pytań, na które chciałaby otrzymać odpowiedź. Nie jest to łatwe, bo wielu uczestników wydarzeń tamtych czasów nie ma już na świecie. Pełen emocji jest pierwszy opis spotkania pisarki z Wierą Gran, do którego doszło w jej paryskim mieszkaniu niedługo przed śmiercią.

Tak jak początek, przepełniona wielkimi emocjami, uczuciami i smutkiem jest cała opowieść.

Agata Tuszyńska Oskarżona: Wiera Gran, miałam okazję wysłuchać historii Wiery Gran w formie audiobooka przepięknie czytanego dwugłosem przez Annę Polony, dialogu na temat życia prowadzonego pomiędzy autorką a bohaterką. Parę dni później udało mi się kupić biografię, pełną zdjęć i dokumentów, przekartkowałam ją wtedy na spokojnie, uzupełniając zapamiętane obrazy licznymi...

więcej

mniej

Pokaż mimo to