Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kryzys uchodźców to wciąż temat, który porusza Europę i resztę świata, mimo że problem narasta już od lat. Jest jednak druga strona tego medalu — mnóstwo ludzi rusza w przeciwną stronę niż uchodźcy, by dotrzeć właśnie do jądra konfliktu. Norweska dziennikarka Åsne Seierstad zainteresowała się i postanowiła opisać jeden z takich przypadków. Historia dotyczy somalijskiej rodziny osiadłej w Norwegii, rodziców i ich pięciorga dzieci, którą dotknął tragiczny rozłam spowodowany wyjazdem dwóch córek do Syrii. Ojciec wyruszył w ślad za nimi, by je uratować i sprowadzić z powrotem, nie dopuszczając jeszcze do siebie w pełni myśli o tym, jaką miały motywację. Wyjechały po to, by wspierać dżihad.

Po przeczytaniu jedna rzecz szczególnie rzuca się w oczy: ogrom pracy, jaką wykonała Seierstad przy tworzeniu tej książki. Jest to fabularyzowany reportaż, co oznacza, że relacje z wydarzeń konstruowała na podstawie opowiadań różnych osób, a do tego czerpała z wielu pozycji na temat islamu i wojny w Syrii (na końcu został dołączony indeks). Widać to po oddaniu detali i poruszeniu bardzo różnych aspektów związanych ze sprawą. Autorka przede wszystkim szczegółowo odtwarza losy rodziny, poczynając od tego, jak znalazła się w Norwegii, jaki przebiegała ich aklimatyzacja, przez radykalizację córek i planowanie ucieczki, aż po okres, w którym dziewczyny już od dawna przebywały w Syrii. Jednak na tym nie poprzestaje. Odwołuje się też do tego, jak wyglądały działania niektórych islamskich organizacji w Norwegii i opisuje życie niektórych ich członków, w tym znajomych Ayan i Leili. Dużo miejsca w książce poświęca się też samej wojnie domowej na Wschodzie, jej przyczynach i przebiegu. Dzięki takiemu rozrzutowi tematów możemy lepiej zrozumieć niektóre zjawiska i wydarzenia, dostrzec szerszy kontekst, w jakim znajduje się radykalizacja ludzi w Europie.

Podobnie jak poprzedni przeczytany przeze mnie reportaż Seierstad, Jeden z nas, tak i ten zapisze się w mojej pamięci między innymi poprzez to, jak wielkie emocje wzbudza. To, co czują bohaterowie jest bardzo ważne dla tego reportażu i ich stany udzielają się czytelnikowi, czego zasługą jest świetny warsztat pisarski autorki. Zresztą sam podejmowany problem i jego skala są porażające. Ale nie chodzi tu tylko zagrożenie dla świata, jakie stanowi dżihad; jak pokazuje nam lektura, decyzja dziewczyn o wyjeździe to dramat dla rodziny. Od tamtej pory jej członkowie coraz bardziej się od siebie oddalają: ojciec podejmuje coraz to nowe rozpaczliwe próby przedarcia się przez granicę i dotarcia do córek, matka tęskni za ojczystym Somaliliandem i w końcu do niego wraca, jeden z synów izoluje się. Okazuje się, że każdy wyznaje inne wartości i niełatwo jest je pogodzić na małej przestrzeni.

Wreszcie trzeba powiedzieć, że spoiwem dla całej tej opowieści jest islam. Kultura islamska przewija się nieustannie, stanowi przecież pobudkę i uzasadnienie dla wielu wyborów podejmowanych przez opisywanych ludzi. Dziennikarka raczej unika jednoznacznych osądów, pozwala, by odbiorca sam wyciągnął wnioski i zastanowił się, jaka jest jego ocena, gdy wypowiadają się dwie strony sporu. Przyznam, że bardzo często przerywałam czytanie, żeby przemyśleć sobie dokładniej pewne rzeczy, na przykład gdy mowa była o tym, jak muzułmanie mogą postrzegać sekularną kulturę Norwegii w stosunku do swojej. Osobiście uważam, że szczególnie interesujące w tej historii jest to, że przedstawia sytuację być może nieco nietypową albo trudną do zrozumienia dla przeciętnej osoby nie mającej zbyt wielkiego pojęcia w tej kwestii — gdy myślimy o myślimy o islamie i radykalizacji, przychodzą nam do głowy głównie mężczyźni, uprzywilejowani przez religię, chcący walczyć, by zginąć podczas dżihadu i zagwarantować sobie miejsce w raju. Tymczasem tutaj to młode, mające przed sobą całe życie dziewczyny wyjeżdżają z własnej woli, by zostać żonami dżihadystów, a niedługo później ich brat porzuca wiarę.

Trudno byłoby skondensować, o czym traktują "Dwie siostry". Myślę, że najogólniej spotykają się na pograniczu religii, polityki i tragedii rodziny, ale myślę, że nieważne czy akurat taka tematyka was interesuje, reportaż jest absolutnie warty przeczytania. To prawda, że zmusza nas do zderzenia z niewygodnymi pytaniami, jednak taki jest właśnie sens tego typu literatury i taka jest jej siła.

https://stronapierwsza.blogspot.com/2019/07/77-dwie-siostry-asne-seierstad.html

Kryzys uchodźców to wciąż temat, który porusza Europę i resztę świata, mimo że problem narasta już od lat. Jest jednak druga strona tego medalu — mnóstwo ludzi rusza w przeciwną stronę niż uchodźcy, by dotrzeć właśnie do jądra konfliktu. Norweska dziennikarka Åsne Seierstad zainteresowała się i postanowiła opisać jeden z takich przypadków. Historia dotyczy somalijskiej...

Wyobrażenie apokalipsy jest dobrym sposobem na to, by zagłębić się w tunele ludzkiej psychiki. Sytuacje ekstremalne zdają się odsłaniać pewne prawdy, ponieważ wymagają zdania się na spontaniczność i wyrwania z zaprogramowanej rutyny, która być może narzuca jakąś zasłonę na faktyczne oblicze człowieka. Takim tropem poszedł portugalski pisarz José Saramago, tworząc "Miasto ślepców". Historia zaczyna się, gdy pewien mężczyzna siedzący w samochodzie na środku ulicy nagle ślepnie. Ślepota ta jest nietypowa, swoje wrażenia nieszczęśliwiec określa jako zalanie świata mleczną mgłą, a przecież zwykle osoby z uszkodzonym wzrokiem widzą ciemność. Co więcej, choroba zdaje się przechodzić na inne osoby w otoczeniu i wkrótce można zacząć mówić o epidemii, wobec czego chorzy zostają zamknięci w szpitalu. Wśród nich pozostaje już tylko jedna kobieta, która — przekornie mówiąc — nosi brzemię widzenia.

Kilka faktów, o których warto wiedzieć przed przeczytaniem: choć na pierwszy rzut oka brak tu dialogów, są, ale specyficznie zapisane, ciągiem i bez podziału na akapity. Niektórym ta forma może nie odpowiadać, moim zdaniem dobrze dopasowała się do treści. Po drugie, to nie jest thriller i nie ma tu dążenia do odkrycia, co dokładnie wywołało chorobę, jak się rozprzestrzenia i jakie jest na nią lekarstwo — przynajmniej nie w sensie dosłownym. Poza tym Saramago dba o to, by zachować uniwersalność swojej prozy, dlatego jest praktcznie pozbawiona wszelkich nazw własnych.

W książce dość łatwo można dostrzec jej związki z inną powieścią-parabolą traktującą o zarazie — mówię o "Dżumie" Camusa. O ile we francuskim dziele choroba, mimo mnogości możliwych interpretacji: wojna, totalitaryzm, kataklizm, więzienie, symbolizuje w najszerszym znaczeniu po prostu zło, a pandemia ukazuje, jakie postawy przyjmują wobec niego ludzie, o tyle mam wrażenie, że w przypadku "Miasta ślepców" plaga jest bardziej enigmatyczna. Przede wszystkim dotyka czegoś wewnętrznie ludzkiego i sama w sobie nie prowadzi do śmierci, za to pozostawia w stanie bezbronności. Wzrok jest zmysłem, na którym instynktownie polegamy przy pierwszej próbie oceny rzeczywistości, dlatego tak dotkliwa jest jego utrata; tym dotkliwsza, im więcej osób w otoczeniu to spotkało. Długo zastanawiałam się, czego metaforą może być epidemia, i doszłam do wniosku, że sensownym wyjaśnieniem byłoby odsłonięcie kruchości cywilizacji.

Bardzo szybko okazuje się, że rząd nie ma pomysłu na poradzenie sobie z sytuacją i decyduje się na odizolowanie chorych i pozostawienie ich sobie samym, tymczasem miasto stopniowo gaśnie i przestaje „działać”, jest pogrążone w chaosie i dezorganizacji. Saramago obrazuje je w naturalistyczny sposób: zewsząd bije fetor, ludzie mają problemy trawienne i brodzą w ekskrementach; panuje brud, a na ulicach leżą ciała tych, którym się nie udało. Autor podkreśla jednocześnie zwierzęcość zachowań mieszkańców: konkurują o zasoby środowiska, chodzą na klęczkach, próbując wywąchać pożywienie, wreszcie kierują się popędem płciowym, czasami zaspokajając swoje żądze przy użyciu siły. To niemiła diagnoza dla ludzkości, wiedzieć, że w gruncie rzeczy niewiele nas dzieli od powrotu do źródeł naszej natury.

Szczególnie interesującą postacią w powieści jest oczywiście widząca żona lekarza. Dlaczego cały czas widzi? Chyba kluczowe dla zrozumienia jej postaci są jej dwie wypowiedzi, jedna z początku, a druga z końca. Nie będę ich przytaczać, aby nie zdradzać za dużo, ale one kierują do czyelnika ważne przesłanie — nie trzeba być ślepym, żeby nie dostrzegać pewnych rzeczy.

Literatura jest niezwykłym medium, które pozwala odbiorcy na poczucie, że jest częścią odkrywanej historii. To właśnie jeden z tych przypadków, w których czytelnik silnie utożsamia się z tym, o czym czyta. Tutaj mniej ważne jest, co dokładnie czynią bohaterowie, nasze myśli kierują się na to, jak my byśmy postępowali w tej sytuacji, tak samo czy inaczej. W głowie cały czas postępuje analiza: a gdyby coś takiego przytrafiło się mi — nam? Czy mamy w ogóle prawo być przygotowani na taką okoliczność — w której tracimy coś, co zawsze braliśmy za pewnik, co było nam dane z góry, co do tej pory uważaliśmy za prozaiczne? W tym wymiarze ślepota jest nie tylko próbą dla mieszkańców nienazwanego miasta, ale przede wszystkim prowokacją mającą skłonić do refleksji.

https://stronapierwsza.blogspot.com/2019/06/75-miasto-slepcow-jose-saramago-memento.html

Wyobrażenie apokalipsy jest dobrym sposobem na to, by zagłębić się w tunele ludzkiej psychiki. Sytuacje ekstremalne zdają się odsłaniać pewne prawdy, ponieważ wymagają zdania się na spontaniczność i wyrwania z zaprogramowanej rutyny, która być może narzuca jakąś zasłonę na faktyczne oblicze człowieka. Takim tropem poszedł portugalski pisarz José Saramago, tworząc...

Pewnie większość z nas marzy o tym, żeby przenocować w luksusowym hotelu. Udało się to Fanny Funke, tyle że nie była w roli gościa, a pracownika. Rzuciła szkołę i trafiła na roczny staż w położonym w Alpach Podniebnym, oficjalnie jako opiekunka do dzieci, nieoficjalnie — jako pomoc do wszystkiego. Hotel ma niezwykły, nieco staroświecki klimat i przyjmuje prominentnych gości. W obecności zimowej pogody i świątecznego nastroju ujawniają się jednak jego problemy i tajemnice, a Fanny musi się przygotować na zmierzenie nie tylko z rodzącymi się uczuciami, pracowniczymi obowiązkami i własnymi aspiracjami, ale także z kryminalną zagadką, która może kosztować ją życie...

Nie czytam już tyle młodzieżówek co kiedyś, ale dla Kerstin Gier zawsze zrobię wyjątek. Zaskarbiła sobie moją sympatię już "Trylogią Czasu", a przy "Trylogii Snów" bawiłam się równie dobrze. Podniebny to jej pierwszy stand-alone dla młodzieży. Byłam bardzo ciekawa, co z tego wyjdzie. Jak się okazało, Gier po raz kolejny mnie zaczarowała mimo paru uchybień.

Pierwsze rozdziały ewidentnie służą temu, by zapoznać czytelnika z rzeczywistością Fanny — „oprowadza” nas trochę po hotelu, zapoznając z pracownikami i gośćmi hotelu, pokazując swoją pracę i opowiadając o swojej sytuacji życiowej. Dalej oczywiście te kwestie są rozwijane i nie ma tu nachalnej ekspozycji. Ogólnie rzecz biorąc, zdziwiło mnie nieco rozłożenie akcentów w tej powieści: fabuła rozwija się dość powoli i przez większość czasu trudno się zorientować, co jest głównym wątkiem, do czego dąży ta historia; dopiero na sam koniec akcja gwałtownie przyspiesza, kiedy wszystkie elementy układanki łączą się w całość. Ale nie uważam tego za wadę, bo dzięki temu lektura jest lekka i łączy w sobie różne gatunki: romans, kryminał, sensację. Poza tym "Podniebnego", podobnie jak inne książki autorki, czyta się niezwykle przyjemnie. Chyba to mi się najbardziej w nich podoba, że Gier pisze prosto i zabawnie, a jednocześnie tak, że historia jest wciągająca. Odkrywanie zakamarków ekskluzywnego hotelu i poznawanie ciekawych osobistości zatrzymało mnie nad książką na długo.

Fanny jest sympatyczną młodą dziewczyną, której szybko zaczyna się kibicować. Dzięki pierwszoosobowej narracji łatwo możemy się z nią utożsamić. Poza tym wykorzystanie motywu hotelu stwarza idealną wymówkę do skupienia w jednym miejscu wielu intrygujących postaci, co i tutaj zostało skrzętnie wykorzystane. Na drugi plan wysuwają się brakujące części trójkąta miłosnego — Ben oraz Tristan. Obaj są niestety dość stereotypowi, Ben to typ „chłopaka z sąsiedztwa”, miły i z sercem na właściwym miejscu, z kolei Tristan jest zabójczo-przystojnym-i-tajemniczym pół-Azjatą z Oksfordu (sic!). I obaj interesują się Fanny. Wszyscy wiemy, że to się może skończyć tylko w jeden sposób. Tak więc niektóre wydarzenia są przewidywalne, ale też autorce udało się mnie zaskoczyć końcową intrygą, a to sobie zawsze cenię.

Na szczęście schematy znane z książek młodzieżowych zdają się ograne z samoświadomością, więc łatwiej je znieść. Mam wrażenie, że owszem, niektóre rzeczy może i są przerysowane, ale to z jednoczesnym puszczeniem oka do czytelnika, a "Podniebny", chociaż ma do opowiedzenia raczej cukierkową historię, nigdy nie traktuje siebie zanadto poważnie, i z tego względu daje frajdę z czytania. Ach, no i na koniec koniecznie muszę zwrócić uwagę na okładkę, która jest po prostu boska — sami przyznajcie, że nie da się przejść obok niej obojętnie!

https://stronapierwsza.blogspot.com/2019/06/74-podniebny-kerstin-gier-gosciu-siadz.html

Pewnie większość z nas marzy o tym, żeby przenocować w luksusowym hotelu. Udało się to Fanny Funke, tyle że nie była w roli gościa, a pracownika. Rzuciła szkołę i trafiła na roczny staż w położonym w Alpach Podniebnym, oficjalnie jako opiekunka do dzieci, nieoficjalnie — jako pomoc do wszystkiego. Hotel ma niezwykły, nieco staroświecki klimat i przyjmuje prominentnych...