Porzućcie wszelką nadzieję wy, którzy tutaj wchodzicie – tym sugestywnym stwierdzeniem Bret Easton Ellis rozpoczyna powieść zatytułowaną „American Psycho”. Poniekąd jest to zapowiedź prorocza – ktokolwiek oczekuje konwencjonalnej literatury, powinien – dla własnego bezpieczeństwa – czym prędzej porzucić tę lekturę.

„American Psycho” to coś w rodzaju studium charakteru wyjątkowo brutalnego i bezwzględnego seryjnego mordercy. Narratorem jest 27-letni Patrick Bateman – kawaler o nieposzlakowanej opinii, erudyta z wyższym wykształceniem i sporymi dochodami, które zapewnia mu zarówno rodzinny majątek, jak praca w renomowanej spółce giełdowej. Jednak pod maską statecznego biznesmena, Pat skrywa drugą twarz. Jest to fizys odstręczającego, skoncentrowanego wyłącznie na sobie i swoich przyjemnościach zabójcy-sadysty, który czerpie satysfakcję z dręczenia i torturowania wszelkich żywych stworzeń, ze szczególnym akcentem na istoty ludzkie. Bateman nie jest typowym seryjnym mordercą, działającym według określonego schematu. Jego zbrodnie naznaczone są do pewnego stopnia spontanicznością, popełnia je gdy zawładnie nim mordercza żądza, co czyni je nieprzewidywalnymi.

W powieści Ellisa rzuca się w oczy nie tylko obsceniczna dokładność, z jaką autor opisuje popełniane przez głównego bohatera zbrodnie. Warto zwrócić też uwagę na kontrast pomiędzy rozdziałami obfitującymi w szokujące szczegóły mordów, a następującymi po nich niekiedy analitycznymi fragmentami [tak było między innymi z muzyką Whitney Houston], które w dobitny sposób świadczą o intelekcie podmiotu. Bateman doskonale zdaje sobie sprawę z własnej umysłowości; jakkolwiek jest także świadomy swego niezrównoważenia. Sam przyznaje, że wszelkie ludzkie emocje, czy odruchy – takie jak miłość i współczucie - są mu absolutnie obce. Stąd wszechogarniające uczucie dezintegracji i wyalienowania względem reszty społeczeństwa. Stąd też – hipotetycznie rzecz ujmując – potrzeba zwrócenia uwagi na swe występki, a także konieczność dokonania zemsty na bezmyślnych istotach ludzkich.

Jednakowoż „American psycho” to nie tylko sadystyczne zwierzenia psychopatycznego mordercy. W powieści ukazano – z brutalną szczerością i bez eufemizmów – ogrom zgnilizny moralnej toczącej amerykańską socjetę. Książka demaskuje przerażający konformizm nowobogackich yuppie, dla których wartość człowieka określa w równym stopniu jego prezencja, co zasobność portfela [o tym ostatnim świadczą realistycznie przedstawione dialogi, choćby ten, w którym rozważano jakość wizytówek poszczególnych osób]. Jest to świat pusty, rzeczywistość gdzie rozmowy o bzdetach zastępują poważne tematy, urastając do rangi guru, a codzienna bieganina ani trochę nie pozwala zbliżyć się do poznania sensu egzystencji. Ludzie pozbawieni są szacunku dla siebie nawzajem, choć zdarza im się podtrzymywać pozory, co w sposób klarowny świadczy o ich obłudzie i dwulicowości. Słowem; jest to środowisko toksyczne, w którym bezmiar dekadencji ukryty jest szczelnie pod trzyczęściowym garniturem od Armaniego. Do czasu.

Odważny czy wulgarny? Szokujący czy obsceniczny? Na te pytania, dotyczące „American Psycho” Breta Eastona Ellisa każdy czytelnik musi udzielić samodzielnej odpowiedzi. W moim osobistym mniemaniu zbyt wiele jest w tej lekturze scen rodem z Markiza de Sade, by można ją było komukolwiek polecić. Brakuje wyraźnie zarysowanej akcji, a opisy codziennych rytuałów stają się momentami męczące. Być może Ellis zaprezentował w swej lekturze innowacyjne spojrzenie na psychikę szaleńca o wielu obliczach, a także w sposób interesujący zdiagnozował amerykańskie społeczeństwo lat ’80, jednak w tym przypadku odnoszę wrażenie, iż jest to portret przerysowany i zbrutalizowany – podobnie jak wszystko w tej lekturze.

Porzućcie wszelką nadzieję wy, którzy tutaj wchodzicie – tym sugestywnym stwierdzeniem Bret Easton Ellis rozpoczyna powieść zatytułowaną „American Psycho”. Poniekąd jest to zapowiedź prorocza – ktokolwiek oczekuje konwencjonalnej literatury, powinien – dla własnego bezpieczeństwa – czym prędzej porzucić tę lekturę.

„American Psycho” to coś w rodzaju studium charakteru...