„Wolelibyście kochać bardziej i bardziej cierpieć czy mniej kochać i mniej cierpieć?”

Ha! Cóż za banalne, jak ze szkolnej rozprawki o Wokulskim, pytanie otwiera najnowszą powieść Juliana Barnesa. Tak, „Jedyna historia” to powieść o miłości.

19-letni lekko znudzony wakacjami w rodzinnym mieście student Paul z typowej angielskiej rodziny z londyńskich przedmieść zakochał się w – jak się zdaje równie znudzonej – Susan. Okoliczności tego uczucia – znów by można powiedzieć – są nad wyraz banalne. Paul zakochał się, bywając w klubie tenisowym, do którego wstąpił za namową troskliwej matki, marzącej o jakiejś uroczej Christine dla jedynaka. Lub innej Virgini. Na pewno jednak nie o 48-letniej mężatce z dwiema córkami i mężem, którego można by pomylić z ogrodnikiem. Paul to młody kontestator, pogrywa sobie trochę – jak chłopcy w jego wieku – ze starszym pokoleniem. To dość zrozumiałe, taki przywilej młodości. I zabawne, gdy uświadomimy sobie, że 19 lat Paul ma w latach 60. XX wieku. Przypominają się od razu wszystkie filmy i powieści o młodych chłopcach z mieszczańskich domów.

Więc jeśli się przypominają, to czas odkryć karty. Bo bohaterem Barnesa nie jest nieopierzony Paul, młodzieniec, który z Susan będzie pracował na swoją reputację („Każdy młody człowiek powinien mieć reputację”). Jest nim Paul o wiele lat starszy, doświadczony mężczyzna, który z perspektywy czasu i dystansu do samego siebie będzie próbował przekazać prawdę o tym, co wydarzyło się w jego młodości i ustawiło mu dość bezwzględnie życie. „Jedyna historia” to powieść o przyglądaniu się wspomnieniom, przez które próbuje się dotrzeć do prawdy o jedynej wartej opowiadania historii. „Jestem teraz tak uważny, jak wówczas byłem nieuważny” – mówi narrator. Taka postawa wobec samego siebie musi emocjonalnie dużo kosztować.

Historia miłosna Paula to również historia o destrukcji i cierpieniu. Czy to nie banalne – można by zapytać. Ale jednak banału tu jest niewiele. Dużo jest za to smutku, złości i bezradności. Sprzecznych emocji i zaskakujących konstatacji. „Kto potrafi zapanować nad tym, jak bardzo kocha?” – retorycznie pyta siebie bohater. A kto potrafi zapanować nad tym, co miłość z nim zrobiła?

„Jedyna historia” Juliana Barnesa to powieść nieoczywista. Przeczytałam ją kilka dni temu i ciągle we mnie pracuje. O to chodzi w literaturze, prawda? O pytania, o dyskomfort związany z „wygodnymi życiowymi narracjami”, o wątpliwości i rozterki, z jakimi pozostaje czytelnik. Tego Wam przy okazji tej lektury życzę.

Justyna Radomińska