Mała, niepozorna książeczka, wznowiona ostatnio przez Dowody na Istnienie. Niewielki format, wielka treść. Dziewięć esejów filozoficznych, dłuższych i krótszych: Wiśnia i zrozumienie, Otwarcie, Krzątactwo, Świat jako tło, Święte zło, Nietykalność, Powaga ścierek, Wniknięcie, Metafizyka mięsa. Jolanta Brach – Czaina pochyla się w nich nad podstawowymi sytuacjami egzystencjalnymi: miłością, cierpieniem, umieraniem i narodzinami – na każdą z nich proponuje spojrzeć z perspektywy codzienności. Ot, moja ulubiona filozofia konkretu w pigułce, sugestia, by spojrzeć na to, co nas otacza nieco inaczej, zacząć od szczegółu, konkretu. Uświadomić sobie, że:

„Podstawę naszego istnienia stanowi codzienność. A że fakt istnienia przeżywamy jako niezwykle ważny, więc ogarnia nas zdumienie, ilekroć uświadamiamy sobie, że upływa ono na drobiazgach”.

Jolanta Brach – Czaina zwraca uwagę na rzeczy tylko z pozoru prozaiczne, przywraca wartość codzienności, a jednocześnie pokazuje, jakie niesie z sobą zagrożenia; bo jak słusznie zauważa, ma ona swoje sposoby, by uczynić nas bezrefleksyjnymi, a siebie – niezauważalną. Mimochodem pozbawić sił. Ta jej powtarzalność. To jej zawłaszczanie. Wchłaniane. Zastawia na nas pułapkę i sprowadza życie do paradoksu: istniejemy w codzienności, dzięki codzienności, ale jednocześnie – ma ona ogromną siłę destrukcyjną. Autorka próbuje przekierować uwagę czytelnika na sensualność i zmysłowość otaczającego świata. Pokazać, że życie przejawia się w rzeczach małych; namawia do zgody na różnorodność doświadczeń, które niesie; także tak trudnych jak cierpienie i umieranie.

Bardzo lubię przesłanie zawarte w tej niewielkiej książce, to namawianie, by przyjrzeć się drobiazgom codzienności, prośby autorki, ciągle ponawiane: skup się, rozejrzyj, weź do ręki, poczuj. Wszystko, co Cię otacza, ma wartość. Obłość kulistego kształtu wiśni, porowatą skórkę obieranego ziemniaka, zauważ wszechobecność ziemi, mięsność istnienia:

„Trzeba dotknąć surowego mięsa. Trzymać je w ręku. Ściskać. Pozwolić , by przedostało się między naszymi palcami. I trzeba dotknąć ciała zmarłego człowieka.

Trzeba. Codzienność jest wartością, nie tylko tłem. Miłość otwarciem. Krzątactwo to sposób na obecność w świecie przez ponawianie, przez walkę z chaosem, przez próby porządkowania i odwracania naturalnego biegu życia; którego de facto – nie zauważamy:

„A ziemia zasypuje mieszkanie. Nic gwałtownego. Przecież nie mieszkam pod obrywającym się urwiskiem. Niepostrzeżenie. Wnoszona po odrobinie na butach, spadająca z powietrza, nie wiadomo skąd. (…) Kto sprząta dom na wsi, może się z tego śmiać, bo tam ziemia atakuje otwarcie, ale mnie właśnie zastanawia jej nieustępliwa obecność w miastach, w opancerzonych betonem mieszkaniach. Tu dopiero się możemy przekonać, że nie ma ucieczki od ziemi. Mimo uporczywej krzątaniny zasypuje nas wraz z domami, choć nie słychać padających grudek, które przecież, mimo naszych protestów, uderzają w wieko”.

Nie tylko na to zwraca uwagę autorka. Generalnie sensem tej książki jest namawianie do skupienia na konkretach, ale także stawianie pytań. Małych i dużych. Czym jest zło? Jak znieść krzywdę? Jaki sens ma niezawinione cierpienie?Ale i takich jak: dlaczego ściera do podłogi może budzić nadzieję? Długo można pisać o tych esejach. Każdy z czytających znajdzie w nich coś, co zapada głęboko w pamięć; choć na pewno nie jest to książka dla każdego.
Ale warto. Ja osobiście jedno zdanie ze „Szczelin istnienia” noszę w sobie od kilkunastu lat. Razem ze wspomnieniem tamtych miesięcy, gdy siedzieli razem w fotelu, mój umierający tata i ból.

„Tylko we własnym bólu można być. O cudzym – zaledwie myśleć”

Mała, niepozorna książeczka, wznowiona ostatnio przez Dowody na Istnienie. Niewielki format, wielka treść. Dziewięć esejów filozoficznych, dłuższych i krótszych: Wiśnia i zrozumienie, Otwarcie, Krzątactwo, Świat jako tło, Święte zło, Nietykalność, Powaga ścierek, Wniknięcie, Metafizyka mięsa. Jolanta Brach – Czaina pochyla się w nich nad podstawowymi sytuacjami...