To nie jest do końca książka, której się spodziewałam, ale nie jestem zaskoczona tym, jak wygląda jej treść.

"Mężczyźni objaśniają mi świat" to zbiór sześciu esejów autorstwa Rebecci Solnit - pisarki, intelektualisty i aktywistki. Wszystkie, poczynając od tytułowego, obracają się wokół kwestii systemowego uciszania kobiet (od podważania wiarygodności ich wypowiedzi, przez niedopuszczania ich do głosu i odbieranie możliwości nazywania swojego doświadczenia, po uciszenie poprzez zastosowanie fizycznej przemocy), które autorka określa narzędziem przemocy patriarchatu. Każdy esej skupia się na faktach związanych z przemocą wobec kobiet (molestowaniu, gwałtach, morderstwach, mowie nienawiści i nękaniu) i nakreśla dla nich szerszy kontekst społeczny, wpisując liczne przypadki w siatkę zachowań związanych z kształtem płci kulturowej w obowiązującym systemie społecznym. Autorka oferuje wnikliwie i przekrojowe analizy, podane w przystępny sposób, okraszone celnymi i zapadającymi w pamięć zwrotami.

Tytułowy esej, także pierwszy zamieszczony w zbiorze, obiecuje nieco inny ton. Spodziewałam się serii anegdot o męskiej arogancji wynikającej z uprzywilejowanej pozycji społecznej. Dostałam coś o wiele straszniejszego. Solnit stwierdza, że mensplikacja (mansplaining, który to termin jest jej błędnie przypisywany) stanowi tylko jeden aspekt o wiele szerszego zjawiska związanego z odbieraniem kobietom głosu i zdolności wypowiedzi. To niemal anegdotyczne, towarzysko niezręczne zjawisko braku wiary w kobiece kompetencje to jeden z objawów tego, co Solnit nazywa w jednym z esejów syndromem Kasandry. Sprytnie zresztą porównuje dwa kulturowe mity, opowieść o Kasandrze i o chłopcu, który wołał "wilk"!". Ten drugi nie stracił wiarygodności, pomimo wielokrotnie powtarzanych kłamstw. Kasandra zawsze mówiła prawdę i nikt jej nie wierzył z powodu klątwy, jaką nałożył na nią Apollo, kiedy nie chciała się z nim przespać. Brzmi bardzo jak dyskurs medialny w XXI wieku. To Internet. Miejsce, gdzie kobiety nazywa się dziwkami, bo odmawiają seksu. Bo tak działa seksistowska logika (którą zresztą Solmit analizuje w swoich esejach).

Solmit zauważa, że przemoc ma swoje źródło w odmawianiu jakieś osobie (lub grupie) prawa do autonomii. Przemoc to forma kontroli (społecznej). I nawet jeśli (wzdech) nie wszyscy mężczyźni gwałcą, wszyscy mężczyźni czerpią korzyści z kobiecego strachu przed napaścią seksualną. Tego, który się nam koduje w kampaniach w rodzaju "mądra dziewczynka pilnuje swojego drinka i robi wszystko, co w jej mocy, żeby zgwałcono kogoś innego niż ona, kogoś, kto nie będzie mądry i sobie na to zasłużył, acha, zapomnieliśmy wspomnieć, że barman też mógł ci coś dosypać w czasie przyrządzania drinka, ups". Odbieranie kobietom głosu to jeden z objawów i metod odbierania kobietom autonomii jako takiej, prawa do decydowania o sobie i powiedzenia "nie". Kobiety nie mogą powiedzieć "nie", jeśli same nie wiedzą, co mówią, a jak już mówią to na pewno ze złą intencją, ale przecież i tak nic nie mówiła.

Wśród esejów Solnit znajduje się także bardzo krótki i ciekawy tekst o tym, czemu konserwatyści boją się równości małżeńskiej i tego, jak wpłynie ona na związki hetero. Bo wpłynie. Ma potencjał zdemontowania małżeństwa jako instytucji hierarchicznej. Generalnie strach przed równością małżeńską jest dokładnie tym - strachem przed równością w małżeństwie.

Bardzo podobało mi się w esejach włącznie tego, co dzieje się w Internecie, chociażby #yesallwomen (który to hashatg jest zresztą tytułem jednego z tekstów), próba uchwycenia globalnej skali zmian, nowej feministycznej świadomości, która rodzi się w oparciu o siostrzeństwo i to, jak definiuje się feminizm przez stosunek kobiet do innych kobiet, a nie kobiet do mężczyzn.

Nie to, że eseje Solnit nie mają wad. Jest tu kilka kwestii, z którymi się nie zgadzam. Kiedy pisze o tym, że homoseksualni mężczyźni są sprzymierzeńcami ruchu feministycznego, wywracam oczyma tak mocno, że widzę wnętrze własnej czaszki. Kiedy pisze, że przemoc ma płeć, a nie ma rasy, dokonuje pewnego nadużycia, ponieważ jej prymarnym kontekstem są Stany Zjednoczone, gdzie kwestia rasy ma znaczenie.

"Mężczyźni objaśniają mi świat" jest pełne opowieści o przemocy, okrucieństwie, bezmyślności broniącej tego okrucieństwa. To historie o walce kobiet o własną godność i niezależność. O wojnie, na której kobiety giną każdego dnia, mordowane w bestialski sposób za prawo do mówienia "nie". A jednak, w jakiś sposób, książka ta jest pełna nadziei. Solnit powtarza nieustannie, że, pomimo backlashu, przemocy, zagrożenia - idziemy do przodu. Jest lepiej niż było i będzie lepiej niż jest. Udało nam się wypowiedzieć z czym walczymy i nazwać to tak, żeby trafiło do systemu prawnego - gwałt małżeński, gwałt na randce, molestowanie, przemoc domowa. To słowa, które wynalazłyśmy i powtarzałyśmy tak długo, że aż nie można ich było dłużej nie słyszeć. Znajdziemy kolejne słowa - mainsplaining, kultura gwałtu - i dzięki nim znowu zmienimy świat. To opowieść o potędze słów. W końcu istnieje powód, dla którego ucisza się kobiety. Słowa mają znaczenie. Podzielam z Solnit przekonanie, że feminizm nie tylko się nie skończył, ale że nawet się jeszcze porządnie nie rozkręcił. Dopiero zaczynamy i już wiele zrobiłyśmy. To ostateczne przesłanie tego zbioru i już choćby dlatego warto go było przeczytać.

To nie jest do końca książka, której się spodziewałam, ale nie jestem zaskoczona tym, jak wygląda jej treść.

"Mężczyźni objaśniają mi świat" to zbiór sześciu esejów autorstwa Rebecci Solnit - pisarki, intelektualisty i aktywistki. Wszystkie, poczynając od tytułowego, obracają się wokół kwestii systemowego uciszania kobiet (od podważania wiarygodności ich wypowiedzi, przez...