Zbiór opowiadań George'a Saundersa pojawił się na naszym rynku poprzedzany sławą książki nagradzanej i docenianej, a porównania do Kurta Vonnegata tylko zaostrzały apatyt. Gdy już jednak zabrałem się do lektury, początkowo byłem daleki od zachwytu. Pierwsze z dziesięciu opowiadań, „Zwycięska runda”, rozpoczyna się bowiem od strumienia świadomości nastoletniej bohaterki, wyobrażającej sobie przebieg nadchodzących urodzin. W tym momencie ja z kolei wyobraziłem sobie lekturę kolejnych 300 stron napisanych w tym stylu i nie była to szczególnie kusząca perspektywa. Na szczęście po kilku stronach narracja stała się znacznie bardziej uporządkowana i jednocześnie dużo ciekawsza.

Kolejne opowiadania to już prawdziwy popis Saundersa, zarówno pod względem formalnym, jak też inwencji fabularnej. Autor potrafi być niesłychanie zwięzły, a przy tym bardzo sugestywny (mikroopowiadanie „Patyki”). Raz proponuje prozę całkowicie realistyczną, niemal reportażową („Szczeniak”), aby już za chwilę przenieść się w rejony groteskowej fantastyki w duchu Vonneguta („Ucieczka z Pajęczej Głowy”, „Dziewczęta Sempliki") lub Lema („Moje rycerskie fiasko”). Z różnorodnością konwencji idzie w parze inwencja stylistyczna. Wręcz kapitalne jest pod tym względem „Moje rycerskie fiasko”, gdzie bohater odgrywający rolę rycerza w parku tematycznym pod wpływem chemicznej stymulacji tak wczuwa się w rolę, że mówi i myśli podniosłym, archaicznym językiem (brawa dla tłumacza, Michała Kłobukowskiego). Gdy jednak przechodzi do rycerskich czynów, zdecydowanie bliżej mu do don Kichota niż Lancelota.

Jednak opowiadania ze zbioru „10 grudnia" z pewnością nie są pogodnymi humoreskami. Bliżej im do gorzkiego sarkazmu niż pogodnego humoru. Wynika to zapewne z faktu, iż autor niemal bez wyjątku obsadza w rolach swoich bohaterów ludzi przegranych, w taki czy inny sposób ułomnych, a do tego niekoniecznie sympatycznych. Takich, którzy zazdroszczą sąsiadom większych domów i wyższych zarobków, którzy wypełniają pustkę swego nieciekawego życia konsumpcją na pokaz za pieniądze z debetu. Którzy tkwią w pułapce frustracji i obsesji, zarówno własnych, jak swoich najbliższych.

Lektura opowiadań Saundersa mogłaby być doświadczeniem wręcz przygnębiającym, gdyby nie pisarski kunszt autora. Te opowiadania są rzeczywiście wyjątkowo dobrze napisane. Dowodzą też ogromnej kreatywności Saundersa. Ich niezwykła różnorodność, przy niewątpliwej spójności całego tomu, jest też przy okazji dobrym argumentem na korzyść tego nieraz niedocenianego gatunku literackiego. Po prostu w żadnej powieści nie sposób, bez szkody dla całości, pomieścić tylu zaskakujących pomysłów fabularnych oraz takiej mieszanki stylistycznej i gatunkowej, jaką otrzymujemy w zbiorze „10 grudnia" – z pewnością jednej z najlepszych książek mijającego roku.

Bogusław Karpowicz