„Pożądanie”, najnowsza antologia wydana przez Powergraph, obiecuje swemu potencjalnemu czytelnikowi opowiadania „miłosne, zmysłowe, erotyczne i dziwne”. Spośród dwunastu zamieszczonych w niej tekstów większość rzeczone założenia spełnia, a już na pewno nie brakuje im... dziwności.

Dziesięciu mężczyzn, dwie kobiety, głównie nazwiska dobrze znane czytelnikom rodzimej fantastyki. Czy jednak „Pożądanie” wpisuje się w ramy tego nurtu, trudno jednoznacznie orzec. Owszem, nie obyło się bez rozrzuconych tu i ówdzie elementów nierzeczywistych – rzutów oka w odległą przyszłość, inwazji przybyszów z kosmosu, wiedźmich podtekstów czy wstępowania w nie swoje ciało – jednak opowiadaniom tu zamieszczonym bliżej do głównego nurtu. Zresztą nie tylko za sprawą znikomej liczby elementów fantastycznych – większość autorów sięgnęła do tematyki trudnych relacji międzyludzkich, sytuacji z pogranicza tabu, w dodatku pisząc o nich całkiem dosłownie, bez metaforyzowania w sferze świata przedstawionego oraz konstrukcji bohaterów.

Za najcięższe tematy zabrali się Jakub Nowak („Zimno, gdy zajdzie”), Jakub Małecki („Dziś mam na imię Agata”) oraz Szczepan Twardoch („Fade to: black”). Wszyscy trzej w swych tekstach mówią o zmianach, jakie zachodzą w intymnej relacji dwójki osób pod wpływem traumatycznych przeżyć. Opowiadaniem najgłębiej poruszającym i najbardziej przygnębiającym jest pierwsze spośród wymienionych – opowieść mężczyzny, który po wypadku samochodowym obudził się w ciele zmarłego czternastoletniego syna. W świecie wykreowanym przez Nowaka tego typu „powroty” z niewiadomych przyczyn zdarzają się coraz częściej. Organizowane są ośrodki wsparcia, przywróceni do swojej dyspozycji mają wyspecjalizowanych terapeutów... Ale czy jakiekolwiek działania, czyjakolwiek pomoc jest w stanie przywrócić choć pozory normalnego życia dojrzałemu, czterdziestoletniemu mężczyźnie uwięzionemu w ciele nastolatka? W ciele stanowiącym w dodatku żywy dowód i przypomnienie tragedii, która spotkała jego rodzinę. Czy istnieje dla niego choć cień nadziei na odbudowanie opartej na bliskości i intymności więzi z własną żoną?

Opowiadanie Małeckiego porusza przede wszystkim problematykę narastającej niechęci, poczucia uwięzienia w relacji z osobą, której ciało uległo uszkodzeniom uniemożliwiającym samodzielne funkcjonowanie. Twardoch natomiast pisze o wycofaniu w głąb siebie, odcięciu od jakiejkolwiek bliskości na wieść o nieuleczalnej chorobie, a robi to głównie w formie splątanego, pijackiego strumienia świadomości (co teoretycznie jest zabiegiem w pełni uzasadnionym, w praktyce jednak może budzić sceptycyzm).

Dużo lżejsze w swej formie, acz niekoniecznie w wydźwięku, są teksty, w których na pierwszym planie przewija się bohater któremu, eufemistycznie rzecz ujmując, do intelektualisty daleko. W tej kategorii ponownie wyróżnić można trzy tytuły – „RP Productions” Michała Cetnarowskiego, „Skóry” Łukasza Orbitowskiego i „Och, Rafał” Jakuba Żulczyka. Kolejną ich cechą wspólną jest ukazanie erotyki w sposób dosadny, czasem wręcz ordynarny. Prym wiedzie tutaj Cetnarowski ze swoją osadzoną w „siermiężno-swojskiej stylistyce” opowieścią o rodzimym przemyśle pornograficznym, w której pojawiły się wszystkie chyba istniejące w potocznym żargonie określenia na masturbację. Na każdego, komu uda się przebrnąć przez długie i odpychające wprowadzenie, czeka zaskakujący, sięgający ku prakorzeniom i pierwotnemu sednu erotyki finał.

„Skóry” są próbą obnażenia najgorszych instynktów, którym byłby skłonny poddać się szary człowiek mający w posiadaniu idealną żywą zabawkę erotyczną, zdolną do zaspokajania wszelkich zachcianek. W roli tejże zabawki Orbitowski osadził istotę zmiennokształtną, co jest największym atutem jego niestety niezbyt umiejętnie wykorzystanego (głównie za sprawą mdłej, rozwlekłej narracji) konceptu. Żulczyk z kolei stworzył bohatera antypatycznego, prostackiego i odpychającego, którego następnie potraktował w wielce przewrotny sposób, czyniąc z opowiadania „Och, Rafał” najzabawniejszy tekst z całej antologii. A to niezły wyczyn, biorąc pod uwagę, że w świecie, w którym żyje tytułowy Rafał w niewyjaśnionych okolicznościach zniknęła połowa populacji ziemskiej.

A skoro o przewrotności mowa, nie sposób nie wspomnieć o „Człowieku nieciągłym” Anny Kańtoch. To jedyny spośród wszystkich, które znalazły się w „Pożądaniu” tekst poruszający wątki homoseksualne (panowie woleli raczej poruszać się po bezpiecznym gruncie konwencjonalnych i nierzadko sformalizowanych związków damsko-męskich). Barwna metaforyka i synestetyczne, pobudzające wyobraźnię opisy sąsiadują tu z ciężarem psychologicznej opowieści z morderstwem w tle. Opowiadanie to trudno przypisać do konkretnej kategorii, wyraźnie wybija się ponad pozostałe. Podobnie ma się rzecz z „Wywiadem” Bernadety Prandzioch, traktującym w równym stopniu o pożądaniu i miłości wobec kobiety, jak i... książek. O charakterystyczną atmosferę swej opowieści zadbał także Jarosław Urbaniuk w „Życiach podwójnych”. Schyłek lat 30. ubiegłego wieku – czas, którego brudnemu urokowi trudno nie ulec. Jan Bednarek, ubogi student, uwiedziony przez starszą od siebie kobietę z wyższych sfer, wsiąka w świat jej kaprysów. W zadymionych barach i na zamkniętych przyjęciach dla artystycznej bohemy poznaje smak dekadencji, bezpruderyjnego seksu i kokainy w szampanie. Tymczasem gdzieś w tle coraz wyraźniej zarysowuje się tajemnica, którą skrywa w sobie jego kochanka.

Kilku autorów wychyliło się przed szereg, jednak większość tekstów charakteryzuje pewna powtarzalność. Ten mankament jest w pewnym stopniu rekompensowany przez różnorodność sposobów prowadzenia narracji. Opowiadania przybierają formę pamiętników, zapisów wspomnień, nieuporządkowanych myśli czy też przeżyć bieżących. Urzekająca metaforyka sąsiaduje z dosadnością, klasyczny sposób snucia opowieści ze zdaniami krótkimi, rwanymi, nierzadko wręcz równoważnikami, słowem – formą charakterystyczną dla lubującej się w łamaniu konwencji literatury najnowszej.

Zawiodą się ci, którzy w „Pożądaniu” szukać będą modnej ostatnimi czasy taniej erotyki dla gospodyń domowych. Autorzy, których nazwiska zagościły na okładce książki, starają się sięgać wyżej i głębiej, traktując seks jako pretekst lub katalizator, dający szersze, bardziej swobodne spojrzenie na tematykę relacji międzyludzkich. Szczególnie tych najbardziej skomplikowanych. Jak to w antologiach bywa, opowiadania nie są sobie równe poziomem, nie sposób jednak którekolwiek z nich nazwać jednoznacznie złym. Jedynie wspomniana już powtarzalność kładzie się głębszym cieniem na całokształcie. Trudno pozbyć się wrażenia, że wyrównanie proporcji męskich i kobiecych punktów widzenia pozwoliłoby takiej sytuacji uniknąć.  

Agata Rugor