Życie w kibucu  może wydawać się utopijnym porządkiem społecznym. Tu wszyscy są równi. Wszyscy pracują dla ogólnego dobra. Nikt nie ma prywatnej własności. Wspólny jest zarówno majątek, jak i dzieci. Ludzie troszczą się o siebie nawzajem. Wydawać by się mogło, że to świat wzięty prawie dosłownie z tekstu piosenki Johna Lennona „Imagine”.

Oczywiście, gdyby było tak idealnie, nie byłoby o czym pisać. Członek idealnego społeczeństwa, jak jednak każdy, boryka się także z różnymi problemami. Amoz Oz w niepozornie wyglądającej książeczce, w ośmiu dosyć krótkich opowiadaniach, pisze o życiu w kibucu Jikhat i jego mieszkańcach, którzy są od siebie różni i zmagają się z różnymi problemami i zmartwieniami.                Mamy do czynienia z mężczyzną zafascynowanym złymi wiadomościami. Mamy dwie kobiety, które połączy troska o tego samego mężczyznę. Chłopca, odwiedzającego swojego schorowanego ojca, oraz ojca zatroskanego o swojego syna. Odchodzącą od męża kobietę i ojca bolącego nad związkiem swojej córki. Matkę walczącą o przyszłość swojego syna. Starego człowieka wierzącego w idealny świat. Ta mieszanka dość dobrze pozwala nam poobserwować kibucowe życie.

Amoz Oz sam dorastał w kibucu Hula. Ukończył w nim szkołę średnią, a po edukacji uniwersyteckiej, wrócił również do społeczności na przeszło dwadzieścia lat. Echo tego doświadczenia możemy dostrzec w jego książkach. „Wśród swoich” jest zbiorem opowiadań typowo złączonym z kibucem. To właśnie ów schemat społeczeństwa jest tu głównym bohaterem. Kibuc wita czytelnika ciepłem, gościnnie. Oz wielokrotnie podkreśla zwroty „u nas”, „do nas”, „wśród nas”, co oznacza, że jest to wspólna przestrzeń, a bohaterowie są ściśle złączeni doświadczaniem. Tu każdy każdego zna, tu każdy służy pomocą. Czytelnik oscyluje w tym samym otoczeniu, bez względu na temat opowiadania. Ktoś, kto był głównym bohaterem jednej z opowieści, w drugim opowiadaniu staje się nagle postacią epizodyczną, lub zaledwie wymienionym nazwiskiem. Postaci powracają, co daje nam poczucie wchodzenia w głąb wspólnoty, zaznajomienia się z ludźmi, ich otoczeniem, funkcją. Opisane już postaci witamy, jak przyjaciół. Tego typu prowadzenie narracji daje nam poczucie, jak gdyby był to właśnie kibuc, w którym mieszkał Oz, a bohaterowie byli autentycznymi ludźmi.

W kibucu nie żyje się jednak łatwo, choć nigdy społeczność nie pozostawi nikogo samemu sobie. Wszelkie decyzje są szeroko konsultowane, omawiane. Nauka, praca, edukacja dzieci, nie są jednostkowym wyborem, ale postanowieniem ogółu społeczności, mając na myśli dobro wszystkich jej mieszkańców. Bohaterowie mają swoje marzenia i swoje smutki, które sprawiają, że kibuc również nie jest idealnym miejscem do życia. Jak w opowiadaniu „Dejr Adżlun”, w wielu istnieje wielka chęć opuszczenia społeczności, choćby tylko na jakiś czas, na studia, krótkiego życia gdzieś poza granicami, lub nawet zwyczajnego podróżowania.

Nie przypadkowo zbiór „Wśród swoich” zamyka opowiadanie „Esperanto”. To historia o Martinie, wierzącym we wspólnotę, pokój i jedność ludzi. Symbolem tego marzenia rodem z „Imagine” staje się język esperanto, dzięki któremu: „…kiedy wszyscy ludzie będą mówić jednym językiem, nie będzie już wojen, ponieważ wspólny język pozwoli uniknąć nieporozumień tak między jednostkami, jak i narodami”.

 „Wśród swoich” to mistrzowsko napisana literatura. Są to prosto napisane opowiadania, niekiedy oszczędnie, a nawet sucho. Z tych urwanych historii, wycinków z kubicowego życia, przemawia jednak ogromna zaduma i pewnego rodzaju cisza, powstała po zakończonej lekturze i dająca poczucie dotykania, a nawet rozwikłania wielkiej tajemnicy.

Monika Samitowska-Adamczyk