"Komiwojażer nie ma w życiu stałych punktów oparcia. Jest człowiekiem, który wisi w powietrzu, jedzie przez życie na uśmiechu i fantazji. A kiedy nagle przestają odpowiadać na jego uśmiech, wówczas wali się wszystko. Człowiek się zaniedbuje i to już jest koniec."*

Zderzenie z rzeczywistością bywa czasem naprawdę bolesne. Doświadczył tego, Willy Loman, wędrowny sprzedawca, który właśnie wraca do domu po długiej podróży. Jest zmęczony, znudzony i zrezygnowany. Uświadamia sobie, w jak ciężkiej sytuacji się znalazł: całe życie pracował po to, by niczego nie osiągnąć. Wartości, w które wierzył już dawno straciły na znaczeniu i spowodowały, że zgubił sens życia. Nie zapewnił rodzinie oparcia, stał się kiepskim mężem i ojcem.

Rozgoryczenie mocno daje o sobie znać. Willy coraz częściej pogrąża się we własnych myślach, mówi sam do siebie, ma zwidy. Mimo kilku prób zmiany myślenia, sytuacja nadal pozostaje taka sama. Ostatecznie Willy decyduje się na tragiczny w skutkach czyn, by pomóc rodzinie.

Miller w osobie Willy'ego pokazał człowieka, który nie potrafił przekuć marzeń na sukces zawodowy. Naiwnie wierzy, że mając miłe usposobienie i kontakty, można zdziałać cuda i zbić majątek. Co gorsza, taką wiedzę przekazuje swoim dzieciom. Willy pokłada całą nadzieję w swoich synach, myśląc że jego nauki pozwolą im odnieść sukces. Niestety jest odwrotnie. Ani Biff ani Happy nie doświadczyli amerykańskiego snu tylko żyją z dnia na dzień. I mają wiele pretensji do ojca. On nie czuje się winny, więc nie potrafią dojść do porozumienia.

Skądś to znamy? Historia rodziny Lomanów jest uniwersalna i ciągle aktualna. Ciągle słyszy się, że ludzie chcą dorobić się na marzeniach, snują plany, które ciężko dziś zrealizować. Rodzice wymyślają dla dzieci ścieżki kariery, by potem przez lata wypominać, że pociechy wybrały coś innego. Brak komunikacji i wspólnego rozumienia może spowodować nieodwracalne skutki.

Miller pisząc ten dramat, przestrzegał przed zgubnym chodzeniem z głową w chmurach, ale jednocześnie wierzył, że człowiek zawsze znajdzie w sobie wystarczająco dużo siły, by zmienić w to, co wierzy, zanim będzie za późno.


* Cytat: Arthur Miller "Śmieć komiwojażera",[w:] Współczesny dramat amerykański, Wyd. PIW, Warszawa 1967, t. III, s. 373;

"Komiwojażer nie ma w życiu stałych punktów oparcia. Jest człowiekiem, który wisi w powietrzu, jedzie przez życie na uśmiechu i fantazji. A kiedy nagle przestają odpowiadać na jego uśmiech, wówczas wali się wszystko. Człowiek się zaniedbuje i to już jest koniec."*

Zderzenie z rzeczywistością bywa czasem naprawdę bolesne. Doświadczył tego, Willy Loman, wędrowny sprzedawca,...