Porzucenie
- Kategoria:
- powieść historyczna
- Tytuł oryginału:
- Övergivenheten
- Wydawnictwo:
- Wielka Litera
- Data wydania:
- 2021-05-05
- Data 1. wyd. pol.:
- 2021-05-05
- Liczba stron:
- 304
- Czas czytania
- 5 godz. 4 min.
- Język:
- polski
- ISBN:
- 9788380326057
- Tłumacz:
- Natalia Kołaczek
To literatura piękna, a zatem wszystko, o czym opowiada, jest prawdą.
“Porzucenie” opowiada o losach kilku pokoleń rodziny przez pryzmat historii trzech kobiet i trzech miast. Ich losy łączy klątwa milczenia, poczucie wykluczenia i nieobecność mężczyzn. Powieść powstała na kanwie skomplikowanej historii emigracyjnej rodziny Elisabeth Åsbrink. Chcąc zrozumieć źródło swojego poczucia samotności, autorka wciela się w postać matki Sally, babki Rity i swojego alter ego Katherine. W kolejnych poszukiwaniach śledzi, jak ciężar kłamstwa, sekretów, przemilczeń i tabu dziedziczony jest przez kolejne pokolenia. Przetwarzając skomplikowaną, pełną bólu i upokorzeń historię przodkiń, odbywa podróż śladami swoich korzeni. Próbuje w ten sposób mitycznie scalić rodzinę, opowiedzieć i uporządkować swój ból. Po mistrzowsku odtwarza psychologiczną stronę kobiecego porzucenia i wykluczenia, udowadnia, że życie w cieniu ludzkiej nienawiści boli tak samo w Niemczech, Londynie, na Węgrzech i w Sztokholmie.
To wielopoziomowa powieść, książka dokumentalna i literatura o potężnej sile oddziaływania – Åsbrink snuje brutalną opowieść o ludziach podzielonych i wygnanych, których łączą więzy krwi, ale od środka oddala od siebie rozrastająca się samotność.
Powieść, która wzbudziła zachwyt w Europie. W Niemczech krytycy podkreślają, że książka wpisuje się w osiągnięcia potężnej tradycji literackiej, a „Porzuceniu” patronują Primo Levi i Izaak Bashevis Singer. Elisabeth Åsbrink przywraca historii Żydów sefardyjskich należne im miejsce w literaturze. Potężna, głęboka powieść o miłości i nienawiści, dumie i upokorzeniu, a także trudnych powrotach do domu i konieczności nieustannej podróży.
Porównaj ceny
W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni.
Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie:
• online
• przelewem
• kartą płatniczą
• Blikiem
• podczas odbioru
W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę.
Mogą Cię zainteresować
Oficjalne recenzje
Samotność
„Kluczowa była samotność. Dzieliła nas jak słup powietrza. Nasze kroki odbijały się echem, jakby otaczał nas marmur. Nasze serca biły tak, jakby pękały. Ale wtedy tego nie wiedziałam”.
Każda rodzina jest inna. Mniejsza lub większa, mniej lub bardziej zżyta ze sobą. Jednak każda rodzina ma jakąś historię. Własną, niepowtarzalną historię. Nierzadko trudną i bolesną. Bywa tak, że nie jesteśmy czasem w stanie zrozumieć samych siebie, swoich emocji i wyborów, bez poznania tej historii. Wyruszamy wtedy w niezwykłą wędrówkę w przeszłość, śladami naszych przodków. Ze strzępów informacji budujemy opowieść o własnej rodzinie. Za wszelką cenę chcemy się dowiedzieć, kim byli nasi pradziadkowie, co robili, jak żyli. Okazuje się to bardzo ważne dla nas, gdy sami jesteśmy już dorośli. Wiele już rozumiemy, ale o przeszłość nie mamy kogo zapytać.
Właśnie ten motyw podejmuje w swojej najnowszej powieści pod tytułem „Porzucenie. Powieść biograficzna” Elisabeth Åsbrink. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Wielka Litera. Jej autorka to znana szwedzka pisarka. Zdobyła wiele literackich nagród. Znana jest również polskim czytelnikom. W 2014 roku otrzymała Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego.
„Porzucenie” to bardzo osobista powieść, w której autorka mierzy się z przeszłością swojej rodziny. Jest to przeszłość trudna i bolesna. Pełno w niej wydarzeń, którymi raczej nikt nie chciałby się specjalnie chwalić. Jednak pisarka odważnie konfrontuje się z historią swojej rodziny. Jak sama wyznaje: „musiałam zrozumieć samotność mojej matki, by zrozumieć własną. A żeby zrozumieć ją, musiałam zrozumieć moją babkę Ritę”.
Oto mamy więc przedstawione trzy główne bohaterki książki. Jest to Katherine – alter ego autorki, jej matka Sally i jej babka Rita. Katherine próbuje odkryć prawdę o swojej szwedzko-żydowskiej rodzinie. W tym celu przemierzy wiele kilometrów i skonfrontuje się z niewygodnymi faktami.
Na uwagę zwraca świetny styl i język powieści. Autorka potrafi w prostych słowach poruszyć czytelnika i zaangażować go w opowiadaną historię.
Bardzo przejmująca okazuje się opowieść o Ricie i jej mężu. Kobieta zdecydowanie nie miała łatwego życia. W ogóle na pierwszy plan w książce wysuwają się kobiety. To one muszą być silne, to one muszą stawiać czoła przeciwnościom losu, to one troszczą się o rodzinę. Robią to jak umieją najlepiej. Nie są przy tym wolne od błędów – któż ich nie popełnia. „Porzucenie” to powieść, gdzie kobiety muszą być silne. Mężczyźni bowiem często okazują się słabi, niezdolni stawić czoła rzeczywistości czy społecznym tabu.
Jednak powieść jest czymś więcej niż tylko historią rodzinną pisarki. Ważne miejsce zajmuje w niej problem antysemityzmu. Nienawiść Hitlera i jego naśladowców do Żydów jest niezwykle istotna, z punktu widzenia autorki. W pewnym momencie książka przestaje być intymną „powieścią biograficzną”, a staje się historią Żydów hiszpańskich. Czytamy o ich stopniowym prześladowaniu, o działalności inkwizycji, wreszcie o ich wypędzeniu z Hiszpanii. Wielu z nich przybyło do Salonik, co jest nie bez znaczenia dla losów autorki. Żyli tam w pokoju przez setki lat. Jednak wtedy pojawił się Hitler ze swoją zbrodniczą ideologią.
Czytelnik otrzymuje zrelacjonowany na chłodno opis zagłady żydowskiej społeczności Salonik. Czytając o fizycznej likwidacji Żydów i zniszczeniu starego żydowskiego cmentarza naprawdę czujemy się, jakby ta historia bezpośrednio nas dotyczyła. Czy Elisabeth Åsbrink zrozumiała swoją samotność? Czy udało jej się zrekonstruować historię swojej rodziny? Czy odnalazła spokój?
„Porzucenie. Powieść biograficzna” to niewątpliwie ciekawy tytuł, nie tylko dla fanów autorki. Czas spędzony na lekturze książki z pewnością nie będzie zmarnowany.
Wojciech Sobański
Książka na półkach
- 121
- 97
- 30
- 11
- 8
- 5
- 3
- 3
- 3
- 2
Cytaty
Nie brak mi niczego, myśli. Niczego mi nie braknie oprócz czegoś, ale nie wiem, czym to jest.
Żaden człowiek nie może być pewny, że świat będzie trwać. Jeśli ktoś mimo wszystko pokłada zaufanie w czymś tak kapryśnym jak życie i nie zd...
Rozwiń
OPINIE i DYSKUSJE
Trzy pokolenia kobiet - a każda przeżywająca wstyd, strach, odrzucenie. Najmłodsza, K., narratorka, szuka źródeł tych uczuć. Opowiada o życiu swojej babki i dziadka, matki i swoim po rozstaniu z ojcem, swoich poszukiwaniach genealogicznych. To także opowieść o gniewie na przemilczenia (kłamstwa),zapominanie o czymś, co jest niewygodne dla historii (Saloniki i hiszpańscy Żydzi).
ps Niejakim zaskoczeniem w czytaniu może "trzecia" część, która przybiera postać eseju, trochę historycznego, trochę filozoficznego.
Trzy pokolenia kobiet - a każda przeżywająca wstyd, strach, odrzucenie. Najmłodsza, K., narratorka, szuka źródeł tych uczuć. Opowiada o życiu swojej babki i dziadka, matki i swoim po rozstaniu z ojcem, swoich poszukiwaniach genealogicznych. To także opowieść o gniewie na przemilczenia (kłamstwa),zapominanie o czymś, co jest niewygodne dla historii (Saloniki i hiszpańscy...
więcej Pokaż mimo toElisabeth Asbrink jest szwedzką pisarką, autorką głośnej i nagrodzonej powieści „ W Lesie Wiedeńskim wciąż szumią drzewa”.
„ Porzucenie” to powieść biograficzna i jednocześnie dobry kawałek powieści historycznej opisującej czasy od lat 20. XX wieku po współczesne.
„ Porzucenie” opowiada o losach trzech pokoleń kobiet tej samej rodziny, wywodzącej się z tradycji historycznej Żydów sefardyjskich pochodzących z Półwyspu Iberyjskiego i po wygnaniu w XV wieku z Hiszpanii poszukujących swego schronienia w wielu częściach świata.
Losy kobiet rodziny autorki są ściśle związane z tą grupą społeczności żydowskiej.
Od pierwszych stron opowieść rodzinna jest niezwykle ciekawa, nestorka opowiada dlaczego dopiero po 20 latach wspólnego życia z mężem Żydem ich związek stał się formalny i jednocześnie nadal pozostający w ukryciu.
Sally, Rita i Katherine to trzy pokolenia kobiet skazanych na wykluczenie, samotność i życie w cieniu ludzkiej nienawiści.
Niezależnie od miejsca zamieszkania – Londyn, Sztokholm czy Saloniki poczucie osamotnienia tych kobiet jest takie samo.
Piękna i mądra powieść o poszukiwaniu swoich korzeni.
Elisabeth Asbrink jest szwedzką pisarką, autorką głośnej i nagrodzonej powieści „ W Lesie Wiedeńskim wciąż szumią drzewa”.
więcej Pokaż mimo to„ Porzucenie” to powieść biograficzna i jednocześnie dobry kawałek powieści historycznej opisującej czasy od lat 20. XX wieku po współczesne.
„ Porzucenie” opowiada o losach trzech pokoleń kobiet tej samej rodziny, wywodzącej się z tradycji...
Bardzo ciekawa lektura. Końcowe rozdziały martyrologiczne trochę przydługie. Przeszła autorka płynnie od powieści dotyczącej opisu losów przodków do opisu historii Żydów, więc zrobiło się trochę nużąco. Odniosłam wrażenie, że chciała podkreślić znów jacy to my Żydzi poszkodowani, a inne nacje oczywiście nie. Trochę to podejście męczące. Każda nacja ma powód do jakiegoś żalu. Mimo to warto przeczytać. Polecam.
Bardzo ciekawa lektura. Końcowe rozdziały martyrologiczne trochę przydługie. Przeszła autorka płynnie od powieści dotyczącej opisu losów przodków do opisu historii Żydów, więc zrobiło się trochę nużąco. Odniosłam wrażenie, że chciała podkreślić znów jacy to my Żydzi poszkodowani, a inne nacje oczywiście nie. Trochę to podejście męczące. Każda nacja ma powód do jakiegoś...
więcej Pokaż mimo toTrudna, ale ważna biografia o poszukiwaniu własnych korzeni...
Trudna, ale ważna biografia o poszukiwaniu własnych korzeni...
Pokaż mimo toTrudna książka o podróży w głąb siebie, o poszukiwaniu własnej tożsamości, własnych korzeni. powieść bardzo osobista o trzech pokoleniach kobiet o trudach życia na emigracji . Pokazuje trudy w związku wielokulturowym o odmiennym wychowaniu , religii. Powieść o samotności . Pozostawia wiele tematów do przemyśleń.
powieść wciągnęła mnie tak naprawdę od połowy, ale coś sprawiało , że nie mogłam jej odłożyć na półkę. Warto było.
Trudna książka o podróży w głąb siebie, o poszukiwaniu własnej tożsamości, własnych korzeni. powieść bardzo osobista o trzech pokoleniach kobiet o trudach życia na emigracji . Pokazuje trudy w związku wielokulturowym o odmiennym wychowaniu , religii. Powieść o samotności . Pozostawia wiele tematów do przemyśleń.
więcej Pokaż mimo topowieść wciągnęła mnie tak naprawdę od połowy, ale coś...
Piękna literatura piękna, chociaż niełatwa i dopiero po czasie ta historia do mnie wróciła. Warto przyjrzeć się bliżej „Porzuceniu”.
Autorka, Elisabeth Asbrink w swojej biograficznej powieści przedstawia nam losy swojej rodziny. Dzięki matce, babce i własnemu alter-ego poszukuje źródła samotności i siły, która napędza bohaterki. Na pierwszym planie mamy tu silne kobiety, które mimo wykluczenia walczą o każdy kolejny dzień. Mężczyźni bowiem okazują się słabi. Nie potrafią przeciwstawić się krzywdzie, nie zmieniają wygodnych schematów, poddają się.
To też wielka historia hiszpańskich Żydów, przesiedlanych i w końcu zdziesiątkowanych przez hitlerowską wizje świata. Druga część książki jest bardziej reportażowa, opowiedziana z pozycji młodszego pokolenia, które znajduje wiele odpowiedzi na postawione również w pierwszej części pytania. Całość pozwala nam poznać, a może spróbować zrozumieć historię życia autorki i jej rodziny. A tytułowe porzucenie można interpretować na wiele sposobów.
Porzucenie” nie gra na emocjach, bo chociaż napisane jest pięknym językiem, to według mnie ma nieco oschły wydźwięk. Bardziej skupia naszą uwagę na kontemplacji skąd uczucia bohaterek pochodzą, niż ich wspólnym przeżywaniu. I przyznaję, że początkowo nie zrobiło na mnie dużego wrażenia. Dopiero z czasem, po odłożeniu książki i powrocie mogę śmiało powiedzieć, że to naprawdę dobra książka. Polecam.
Piękna literatura piękna, chociaż niełatwa i dopiero po czasie ta historia do mnie wróciła. Warto przyjrzeć się bliżej „Porzuceniu”.
więcej Pokaż mimo toAutorka, Elisabeth Asbrink w swojej biograficznej powieści przedstawia nam losy swojej rodziny. Dzięki matce, babce i własnemu alter-ego poszukuje źródła samotności i siły, która napędza bohaterki. Na pierwszym planie mamy tu silne kobiety,...
,, Przez dwadzieścia lat sekret, którego przez niego musiała dotrzymywać, jej wstyd, dręczył ją jak choroba, jak chroniczny stan zapalny wściekłości".
Przyznam szczerze, że powieści biograficzne zaskakują mnie coraz bardziej. Czasami pisane w bardzo pobieżny i surowy sposób, w ogóle nie potrafią przyciągnąć czytelnika. Tutaj, wręcz emanuje niecodziennymi frazami i opisami odczuć, które docierają prosto do naszego serca. Książkę czytałam z lekkością i zachętą, gdyż co chwila była mowa o ważnej tajemnicy, którą jeszcze z niewiadomych powodów Rita musiała przed wszystkimi utrzymywać.
Jej życie brnęło do przodu w bezbarwnych kolorach, gdyż szczęście uleciało z niewiadomych powodów. A kiedy już ma nadejść, coś sprawia, że zanika. Bohaterka ma bardzo pesymistyczne myśli i ciężko jest powiedzieć, czy kiedykolwiek i gdziekolwiek jest jej dobrze. Powiedziałabym nawet, że samotność jest jej przyjaciółką i wrogiem jednocześnie. Jednak książka nie kończy się tylko na Ricie. W drugiej części poznamy wspomnienia jej wnuczki, kiedy to poszukiwała swoich rodaków w Salonikach. By było barwniej, pisarka wciela się tu w trzy postacie, które łączy nieokiełznana samotność, niesprawiedliwość losowa i nienawiść do tego, co zostało niewypowiedziane. Przeżywają tragedię, gdyż nie mogą przyznać się do swoich korzeni z obawy przed odrzuceniem przez społeczeństwo.
Trzecia część przeznaczona jest Katherine, która najbardziej zapadła mi w pamięci. Oprócz swojej historii przedstawiała nam opisy miejsc, gdzie kiedyś mieszkał jej dziadek. To bardzo wrażliwa kobieta, która czasem zbyt mocno i obszernie opisywała nam uliczki, czy też inne miejsca, które wywoływały w niej wiele wspomnień. Jedne był dobre, drugie mniej pozytywne.
Ogólnie książkę przedstawiłabym jako nostalgiczną, podkreślającą niezrozumienie wśród społeczności. Miłość ma tutaj bardziej obszerne znaczenie, gdyż ludzie, którzy zobowiązali się kochać i szanować, tak naprawdę tego nie robili.
Powieść skłania nas do refleksji nad własnym życiem i nad momentem wartym zatrzymania się. Tutaj każda z bohaterek bardzo potrzebowała bliskości i uczucia, które w jakiś sposób zawsze je omijało. Śliczna:-)
,, Przez dwadzieścia lat sekret, którego przez niego musiała dotrzymywać, jej wstyd, dręczył ją jak choroba, jak chroniczny stan zapalny wściekłości".
więcej Pokaż mimo toPrzyznam szczerze, że powieści biograficzne zaskakują mnie coraz bardziej. Czasami pisane w bardzo pobieżny i surowy sposób, w ogóle nie potrafią przyciągnąć czytelnika. Tutaj, wręcz emanuje niecodziennymi frazami i opisami...
„A wszystko miało związek z jednym słowem. Ż y d. (...)”
„Ma głowę ciężką od przeżytych dni, które wymagają od niej, by im się przyjrzała, przeżyła je raz jeszcze, te dni, które chce zachować, bo tworzą jej życie, ale jednocześnie chce je zapomnieć, bo budzą dziwne i nieuchwytne uczucia, sprawiają, że mrok zbiera się jej w ustach i przecieka przez dłonie. Nie ucieknie im, te dni będą ją uporczywie nawiedzać.”
.
Losy kilku pokoleń rodziny przedstawione przez historię trzech kobiet i trzech miast. Opowieść autorki to chęć rozliczenia się z klątwy milczenia, poczucia, wykluczenia, porzucenia i nieobecności mężczyzn. Samotność, porzucenie wyziera tu od pierwszych stron, wyobcowanie, kłamstwa, przemilczenia, sekrety odziedziczone przez kilka pokoleń a głęboko schowane w zakamarkach duszy. Autorka odbywa podróż wspomnień przez kolejne pokolenia, obdzierając się ze swoich wyobcowanych uczuć, bólu i smutku. Ciągnące się traumy odbijają się na każdym wypowiedzianym słowie, porzucenie nabierając psychologicznego charakteru boli zarówno w Niemczech, Londynie, na Węgrzech czy w Sztokholmie. Samotność opanowuje każdą kartkę tej historii, a porzucenie zaczyna uwierać i przeraża ogromem niewygodnych słów. Jednak pomimo tych emocji ta powieść biograficzna nie poruszyła mnie jak bym się tego spodziewała. Może reporterski charakter miał tu znaczenie ? Na uwagę zasługuje wprowadzenie alter ego - Katherin, który pomógł w lepszym zrozumieniu tożsamości rodzinnej, korzeni, bólu i smutku im towarzyszącym. Rozliczenie się z przeszłością, oczyszczanie poprzez wyrzucenie z siebie wszelkich traum miało na celu wybaczyć sobie i innym, swojej przeszłości i korzeniom. Czy jednak autorce się to udało ?
.
„Porzucając dawne życie i szukając miejsca, by zacząć nowe, emigrant staje się imigrantem - prawie to samo słowo, a jednak zupełnie inne. Zmienia się jedna litera, a całe życie obiera nowy kierunek: opuszczanie staje się przybywaniem, rozstanie się - osiadaniem, to, co znane - tym, co obce, porzucenie - porzuceniem samym w sobie”.
.
„A wszystko miało związek z jednym słowem. Ż y d. (...)”
więcej Pokaż mimo to„Ma głowę ciężką od przeżytych dni, które wymagają od niej, by im się przyjrzała, przeżyła je raz jeszcze, te dni, które chce zachować, bo tworzą jej życie, ale jednocześnie chce je zapomnieć, bo budzą dziwne i nieuchwytne uczucia, sprawiają, że mrok zbiera się jej w ustach i przecieka przez dłonie. Nie ucieknie im,...
"Wyrosłam z emigracji i zmagań, ze straty i pożegnania, nie chcę niczego innego jak tylko zapuścić moje poskręcane korzenie głęboko w ziemię tak, by nic nigdy mnie stąd nie wyrwało".
"Porzucenie" to piękna pod względem literackim powieść o poszukiwaniu, próbie zrozumienia i odnalezienia brakującej części tożsamości. Asbrink ukazuje losy swojej rodziny oczami Rity (swojej babci),Sally (swojej mamy) i swojego alter ego - Katherine.
Przeżywając wraz z bohaterkami ich niepowodzenia, upadki, cięgle poszukiwanie i zmaganie się z uprzedzeniami narodowościowymi mam jedną fundamentalną refleksję - milczenie niszczy. I chociaż autorka wspomina, że:
"O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć".
nie mogę się z tym zgodzić. Mam na myśli merytoryczną rozmowę, nie bezcelowe kłapanie ozorem, byleby wypełnić ciszę. Cisza jest potrzebna, ważna, milczenie jest złotem, ale pod warunkiem, że nie kryją w sobie niedopowiedzeń, rodzi zakłamanej wersji zdarzeń, niepotrzebne domysły. Zarówno Rita, Sally jak i sama Katherine cierpią z powodu niedomówień. A biorąc pod uwagę ludzką nienawiść, rasizm i uprzedzenia, które w każdym pokoleniu dotykają tę szwedzko-żydowską rodzinę, wówczas czytelnik rozumie skąd wziął się tytuł tej biograficznej powieści i skąd w autorce tak intensywne pragnienie zrozumienie źródła wewnętrznej pustki.
To nie jest lekka lektura. Momentami przytłacza szczegółami (zwłaszcza w części poświęconej Katherine) ale pozostawia czytelnika w zadumie nas istotą przynależności. Przepiękna pod względem językowym, oschła pod względem wywoływania emocji. To ten typ narracji, który nie gra NA emocjach, ale intensyfikuje kontemplację O emocjach.
Polecam miłośnikom literatury pięknej.
"Wyrosłam z emigracji i zmagań, ze straty i pożegnania, nie chcę niczego innego jak tylko zapuścić moje poskręcane korzenie głęboko w ziemię tak, by nic nigdy mnie stąd nie wyrwało".
więcej Pokaż mimo to"Porzucenie" to piękna pod względem literackim powieść o poszukiwaniu, próbie zrozumienia i odnalezienia brakującej części tożsamości. Asbrink ukazuje losy swojej rodziny oczami Rity (swojej...
Porzucenie to powieść o poszukiwaniu swoich korzeni. Pierwsza część to opowieść o trudnej miłości Rity i Vidala, o związku na który wpływ miało pochodzenie Vidala. Druga część skupia się na wspomnieniach ich wnuczki i późniejszych poszukiwaniach śladów rodziny w Salonikach. Autorka wraca do historii hiszpańskich Żydów i do tragicznych wydarzeń z okresu II wojny światowej .
Porzucenie to powieść o poszukiwaniu swoich korzeni. Pierwsza część to opowieść o trudnej miłości Rity i Vidala, o związku na który wpływ miało pochodzenie Vidala. Druga część skupia się na wspomnieniach ich wnuczki i późniejszych poszukiwaniach śladów rodziny w Salonikach. Autorka wraca do historii hiszpańskich Żydów i do tragicznych wydarzeń z okresu II wojny światowej .
Pokaż mimo to