Polowałam na książkę Tochmana od kiedy przeczytałam wywiad z nim z „Przekroju”, gdzie wypowiadał się właśnie na temat ludobójstwa w Rwandzie. Zdałam sobie wtedy sprawę, że nic o nim nie wiem – zresztą gdy miało miejsce miałam 8 lat. Później, gdy miałam już na tyle dużo, aby zmierzyć się z tragedią takich rozmiarów, świat o niej zapomniał i nigdy nie miałam okazji niczego się dowiedzieć. Postanowiłam przeczytać „Dzisiaj narysujemy śmierć”.

Powiedzmy sobie szczerze: tej książki nie da się zapomnieć, ani na nią przygotować. Nie można jej nawet jednoznacznie ocenić. Jest szokująca, wzruszająca, niewiarygodna, przerażająca, brutalna, wyciskająca łzy. Wszystko to i nawet jeszcze więcej, co tylko można skojarzyć z ludobójstwem. Ale nawet jeśli kojarzymy z nim mord, brutalność, niesprawiedliwość i cierpienie, nigdy, nigdy, nigdy nie będziemy sobie w stanie wyobrazić to, o czym przeczytamy.

Nie mogłam sobie wyobrazić, jak misjonarze w momencie masakry nie myśleli o niczym innym jak o… uratowaniu Najświętszego Sakramentu (zamiast wiernych). Ale nie mogę sobie też wyobrazić jak można w sobie znaleźć siłę, aby wtedy nie uciekać ratując własne życie. Nie umiem sobie wyobrazić jak można żyć obok człowieka, który wymordował połowę twojej rodziny, a potem mówić mu „dzień dobry” dzień w dzień. Ale nie mogę sobie też wyobrazić, że można mu zrobić to samo, co on zrobił tobie.

Ta książka to coś więcej niż świadectwo o jednej z największych tragedii i zbrodni przeciwko ludzkości. Czytając ją nie można się wyzbyć myśli o tym, co my byśmy zrobili. O tym, jak w ogóle mogło do tego dojść. Nie unikniemy pytań o człowieczeństwo. Sam autor niejednokrotnie zadaje sobie pytanie.
W jednym z fragmentów opisuje jak kompletnie nie wie, o co pytać jednego ze skazanych morderców po tym, jak ten się przyznał, że mordował i gwałcił. O to dlaczego? O to jak? O jego uczucia?

Trudna książka. O tym, co się stało. O tym dlaczego się stało (ale bez jednoznacznych konkluzji). O tym, co było później i jak Rwanda radzi sobie z taką tragedią. O tym, że świat wiedział i nic nie powiedział. O tym, że Watykan wiedział i nic nie powiedział. O tym, że nie wszyscy Hutu zabijali. I o tym jak to jest zmienić się w bestię topiącą dwulatki w gnojówce, gwałcącą kobiety kijem od szczotki i rozłupującą czaszki maczetą.

Przeczytałam jedną z najlepszych książek w moim życiu, choć przypłaciłam to dużym ładunkiem emocjonalnym. Z pewnością następne kilka książek będzie z gatunku lekkich i łatwych, ale wrócę do Tochmana jeszcze nie raz.

Polowałam na książkę Tochmana od kiedy przeczytałam wywiad z nim z „Przekroju”, gdzie wypowiadał się właśnie na temat ludobójstwa w Rwandzie. Zdałam sobie wtedy sprawę, że nic o nim nie wiem – zresztą gdy miało miejsce miałam 8 lat. Później, gdy miałam już na tyle dużo, aby zmierzyć się z tragedią takich rozmiarów, świat o niej zapomniał i nigdy nie miałam okazji niczego...