W poszukiwaniu autentycznego świata. W poszukiwaniu autentycznego człowieka.

Wielbiciele prozy Andrzeja Stasiuka znają ten świat dosyć dobrze. Dzięki specyficznemu, lirycznemu reportażowi, jakim była książka „Jadąc do Babadag” poznawaliśmy świat całkiem niedaleki, a jakże bardzo egzotyczny. Był to południowo-wschodni kraniec Europy, świat, który powstał po rozpadzie Jugosławii i Związku Radzieckiego i mieścił się z dala od atrakcyjnych, nadmorskich kurortów Morza Śródziemnego. Klimat tych reportaży to upalna szarość i gęsta od śmieci atmosfera zapomnianego zakątka Europy. Była w tych tekstach stagnacja i niekonieczność wszelkich działań w oczekiwaniu na kolejną wojnę. Był to świat, gdzie nic nie jest na stałe, gdzie wszystko jest przejściowe. Oczekiwanie – to słowo najlepiej oddaje przesłanie prozy z tomu „Jadąc do Babadag”. Czytelnik mógł odnaleźć w tej prozie także nasze polskie oczekiwanie sprzed roku 90-tego na to, aż coś się zmieni.

„Dziennik pisany później” nie pokazuje nam niczego, czego w pisarstwie Andrzeja Stasiuka nie było już wcześniej. Te same kraje, ten sam klimat – brudny i gorący, te same męskie sylwetki, ozdobione złotymi łańcuchami, z błyszczącymi w świetle południowego słońca ciemnymi okularami, ten sam wojenny letarg, ta sama cisza przed burzą. Być może jest w tej książce więcej rozgoryczenia owym męskim barłogiem i sobą, ale autor opisuje cały czas męczący magnetyzm tych miejsc i swoistą niemożność wyzbycia się fascynacji tym fragmentem świata. Jeśli ktoś lubi podróżniczą prozę Stasiuka (a ja lubię bardzo), nie będzie zawiedziony, ale poczuje zmęczenie. Będzie ono wynikać z faktu, że czytelnik ujrzy świat, który się nie zmienia i może zrodzi się myśl, że pisarz za jakiś czas powróci w swojej książce do miejsc, które się nie zmieniają i będzie o nich opowiadał jak o reliktach dawnego świata, a jednocześnie ten świat stawał się będzie coraz mniej prawdziwy.

Świat kolorowych reklam i banerów, tworzących sztuczne raje o wiele bardziej sugestywnie niż narkotyczne substancje, był dla ludzi z pokolenia Andrzeja Stasiuka marzeniem o konsumpcyjnym Eldorado. To była magia posterów z samochodami, fajkami i alkoholami z RFN-u, które tworzyły kolekcje pragnień podziwiane podczas szkolnych przerw, jeśli akurat nie trzeba było pić płynu Lugola, który miał uchronić przed promieniowaniem z Czarnobyla. Z drugiej strony szacunek dla wspaniałej radzieckiej armii i polskich żołnierzy z Dywizji im Tadeusza Kościuszki, pogromców hitlerowskich barbarzyńców i hodowanie do walki o socjalistyczny pokój. To rozerwanie tak pięknie wybuchło w latach 90-tych, gdy stary, siermiężny porządek bojowników ustępować zaczął telewizyjnej, kolorowej wizji konsumenckich marzeń o posiadaniu. Do tego dodaj Matkę Boską Częstochowską i papieża-Polaka, walczących z jednym i drugim, by ocalić przed duchową zagładą człowieka prostego. O tym polskim rozedrganiu jest ostatnia część „Dziennika...”. W swym niemal poemacie na temat duchowej schizofrenii Polaka przełomu Stasiuk próbuje oddać syntezę tego, czym staje się na jego oczach nasz kraj.

Ta perspektywa południowych, zmęczonych słońcem i wojną krain pozwala opowiedzieć Stasiukowi o Polsce, podlegającej w ostatnich dziesięcioleciach wielkiej metamorfozie. To spojrzenie pisarza, który nie odkrywa nowych lądów, ale próbuje zrozumieć samego siebie. Jako czytelnicy zostajemy skonfrontowani z autorską refleksją na temat tej części globu, w której przyszło nam żyć. I jest to pełna nostalgii opowieść o świecie, gdzie żyje się marzeniami o lepszym jutrze, gdzie nic nie jest nieustającą grą konsumpcyjnych pragnień na wyciągnięcie ręki, a wiarą w możliwość istnienia lepszej wersji rzeczywistości. Książce towarzyszą zdjęcia Dariusza Pawelca. Są to portrety osób w różnym wieku, portrety szarych, zmęczonych ludzi, ludzi pogodzonych ze swoim losem, bo jest to ich los a nie wykreowana przez medialne bóstwa iluzja.

„Dziennik pisany później” nie grzeszy świeżością motywów, które były obecne w książkach Andrzeja Stasiuka już wiele razy. Osobiście odczuwałem zmęczenie tym rozbebeszonym światem i brakiem pomysłu na wyjście z narzuconej sobie przez autora konwencji lirycznego reportażu. Nie można wszak odmówić pisarzowi wierności obrazowi rzeczywistości, który wyłania się z jego książek. Za tę uczciwość wobec samego siebie cenię pisarstwo Andrzeja Stasiuka najbardziej i jeśli ktoś oczekuje szczerej poetyckiej prozy, płynącej z wnętrza i mocnego zakorzenienia w życiowej prawdzie, to na pewno się nie zawiedzie.

W poszukiwaniu autentycznego świata. W poszukiwaniu autentycznego człowieka.

Wielbiciele prozy Andrzeja Stasiuka znają ten świat dosyć dobrze. Dzięki specyficznemu, lirycznemu reportażowi, jakim była książka „Jadąc do Babadag” poznawaliśmy świat całkiem niedaleki, a jakże bardzo egzotyczny. Był to południowo-wschodni kraniec Europy, świat, który powstał po rozpadzie...