Kiedy wreszcie II wojna światowa wydaje się zmierzać do końca, sir Laurence Olivier kręci swoje znakomite, być może najlepsze dzieło filmowe. W jednej z recenzji pojawiło się nawet sformułowanie, że "Henryk V" powstał "ku pokrzepieniu serc", ale czy na pewno?
Na pewno film znakomitego aktora teatralnego i odtwórcy ról Szekspirowskich był wydarzeniem wyjątkowym. Pełnym rozmachu, wspaniałych dekoracji, znakomitych scen batalistycznych i patriotycznej wymowy. A zaczynał się i kończył na deskach scenicznych przedstawieniem kroniki historycznej Szekspira, by przez większą część przenosić się w kolejne plenery.
Nie przypadkiem zaczynam opinię o dziele Szekspira odwołaniem do filmu. Bo rzeczywiście, dramat został skonstruowany niczym scenariusz filmowy. Kolejne sceny rozgrywają się w bardzo różnych miejscach, częściowo w Anglii (Londyn), Southampton), częściowo we Francji (wiele miejsc, nie tylko Azincourt i Paryż), autor przenosi widza co chwila w inne miejsce. Jak to zrobić na scenie? Wystarczy wprowadzić, jak w starożytności, chór, który nie tylko komentuje, ale także przekazuje informacje o kolejnych przenosinach akcji. Bo "Henryk V" jest niezmiernie dynamiczną sztuką. A jednocześnie ciągła zmiana miejsca nie sprzyja utworowi. Wątki się rwą, gubią, nie są kończone (patrz choćby losy Nyma, Bardolfa i Pistola), powiązania między nimi są też niezmiernie wątłe. I tu film okazał się arcydziełem, bowiem spoił ze sobą tę niezbyt spójną materię.
A Szekspir? Wielki dramaturg chyba chciał przekazać widzom fragment (chwalebnej, jego zdaniem) historii Anglii. I trzeba mu przyznać, że o ile wielokrotnie pisywał bzdury ("Hamlet" i wracający z wyprawy na Polskę król norweski Fortynbras), to w dziele popularyzacji własnej historii stanął na wysokości zadania. Nawet czasem drobne wtręty (nauka języka angielskiego, pochodzenie części wojsk angielskich ze środowiska marginesu społecznego), pogoda) znajdują odbicie w rzeczywistości i są obecne w pracach historyków. Właściwie nie ma się do czego przyczepić. Chyba tylko do tego, że z tego powodu straciła nieco dramaturgia wydarzeń. W rezultacie choćby ostatni wątek, rzekomy romans Henryka V i Katarzyny, wydaje się niezmiernie sztuczny. Trudno. Szkoda też łuczników walijskich i irlandzkich, których Szekspir nie docenił należycie, a którzy zdecydowali o zwycięstwie pod Azincourt. Przy okazji - sama bitwa przedstawiona "z drugiej ręki" dość dobrze, jakoś jest statyczna w utworze...
Oczywiście szczęśliwe zakończenie zmagań, uwieńczone małżeństwem króla, to w rzeczywistości tylko przystanek w wojnie stuletniej. Zresztą, potem przyszły porażki, więc chyba nie wypadało autorowi wydłużać dramatu.
Postaci zarysowane bardzo różnie. Są bardzo wyraziste, jak Henryk V, kapitan Fluellen czy Pistol, i zupełnie bezbarwne, jak król francuski czy otoczenie króla Anglii. Zabawa słowem też dziś niekoniecznie widza rozbawi, chyba, że zdarzy się genialny aktor.
Ciekawe, że "Henryk V" to opis niezmiernie ważnych wydarzeń wojny stuletniej, pełnej śmierci, rabunków, gwałtów, niesprawiedliwości. A tu wyjątkowo krwi jak na lekarstwo. Owszem, słyszymy o śmierci w swoim łóżku Johna Falstaffa, o straceniu zdrajców, o wyroku na grabieżców z armii angielskiej (Henryk V rzeczywiście zabronił rabunku!), o stratach w bitwie pod Azincourt i w innych starciach - ale to wszystko opisy, nic bezpośrednio nie dzieje się przed widzem. Wyjątkowo dzieło o hekatombie wojny zawiera niewiele drastycznych opisów i wzmianek. I to zupełnie inne oblicze Szekspira, który dał się poznać nawet z niemal sadystycznych wizji ("Tytus Andronikus").
Tłumaczenie Ulricha jest dobre, ale chyba jednak nieco archaiczne. Czyta się dość dobrze, ale - to nie to. Jak w innych tomach cyklu brak przypisów, a tu bardzo by się przydały i to nie tylko w warstwie historycznej utworu.
Uwielbiam Szekspira. Choć oglądałem wiele lat temu - mam wciąż w pamięci film Oliviera. Ale nie mogę dać (z bólem) kompletu gwiazdek "Henrykowi V". Choć to znakomite dzieło i warte czytania, a jeszcze lepiej - oglądania.

Kiedy wreszcie II wojna światowa wydaje się zmierzać do końca, sir Laurence Olivier kręci swoje znakomite, być może najlepsze dzieło filmowe. W jednej z recenzji pojawiło się nawet sformułowanie, że "Henryk V" powstał "ku pokrzepieniu serc", ale czy na pewno?
Na pewno film znakomitego aktora teatralnego i odtwórcy ról Szekspirowskich był wydarzeniem wyjątkowym. Pełnym...