Czy historia to temat, którego unikają twórcy oraz odbiorcy popkultury? Stereotypowa odpowiedź brzmi – tak, kultura popularna wypiera się historii, ponieważ uwielbia teraźniejszość oraz różnego rodzaju, wykreowane przez siebie, mody. Jednak wystarczy spojrzeć na sukces takich tekstów jak „Zakazane Imperium”, „Bękarty wojny” lub – w dalszym ciągu uwielbianych – „Czterej pancerni i pies”, aby zrozumieć, że historia pełni w popkulturze bardzo ważną rolę. Jedynym problemem jest sposób jej zaprezentowania.

Autorzy sięgający po wątki historyczne muszą lawirować pomiędzy faktami, interpretacjami oraz różnymi formami propagandy. Nie wszystkim się to udaje. Na przykład takie Miasto 44 wzbudziło wiele dyskusji na temat prezentacji Powstania Warszawskiego. Grzegorz Kalinowski w swojej powieści „Śmierć frajerom” pokazuje w jaki sposób zachować równowagę pomiędzy wymienionymi przeze mnie wcześniej elementami. Jego narracja nawet przez moment się nie rozwarstwia, fabuła jest niezwykle stabilna i przyczepić się można do niektórych dialogów. Zdarza się, że rozmowy są drętwe, ale to raczej małe przypadki, niż stałe elementy powieści. Najważniejsze jest jednak to, że autor bardzo skrupulatnie podszedł do niedocenianego okresu historycznego.

Akcja powieści „Śmierć frajerom” rozgrywa się w dwudziestoleciu międzywojennym. Niewiele powstało współczesnych książek, których fabuła rozgrywa się w latach 1919 – 1939. Grzegorz Kalinowski prezentuje losy Henryka Wcisły – żołnierza, kasiarza i, co najważniejsze, warszawskiego cwaniaka. Książkę „Śmierć frajerom” warto przeczytać dla samego opisu Warszawy. Autor we wspaniały sposób oddaje nastrój Paryża Północy, udało mu się uchwycić wszystko to, co kojarzy się z międzywojenną Warszawą. Lupanary, kabarety, jeżdżących tramwajami doliniarzy, eleganckich mężczyzn, ale także niepewny los robotników oraz poczucie zagrożenia wynikające z działań wojennych. Opis miasta jest wspaniały, szczególnie zachodzących w nim zmian. Grzegorz Kalinowski pokazuje, jak Warszawa się rozwija, jak nabiera kolejnych barw, mimo trudnego okresu historycznego. Jeżeli ktoś pisze pracę na temat motywu miasta w literaturze, to powinien koniecznie sięgnąć po „Śmierć frajerom” i pokazać jak naszą stolicę widzą współcześni pisarze i jak czuli ją twórcy z epoki. Niektóre intuicje, które dostrzec można w dziełach z dwudziestolecia międzywojennego, są obecne w tekście Grzegorza Kalinowskiego. Świadczy to tylko o doskonałym przygotowaniu autora do pisania książki.

Gdy już zachwycimy się miastem, trzeba koniecznie spojrzeć na bohaterów. Grzegorz Kalinowski w swojej powieści tworzy mnóstwo charakterów, postaci z krwi i kości, z własnymi poglądami oraz językiem. Ten ostatni element spodobał mi się szczególnie. Oddanie warszawskiego sposobu mówienia, wraz z elementami cwaniackiej gwary, sprawia, że „Śmierć frajerom” czyta się wspaniale. Cudowne jest to, że autor zadbał o wielowarstwowość struktury, fabuła wręcz pęka od wplecionych w nią elementów. Czytelnik otrzymuje romans, powieść szpiegowską i kryminał. Wszystkie te elementy podkręcone są za pomocą wątków obyczajowych. Z całą odpowiedzialnością mogę stwierdzić, że „Śmierć frajerom” to jedna z najciekawszych polskich powieści, który akcja osadzona jest w dwudziestoleciu międzywojennym. To dobrze, że Grzegorz Kalinowski sięga akurat po ten okres historyczny – dla Polski był to czas trudny, ale obfitujący w piękne idee i fascynujących ludzi.

Tę książę po prostu trzeba przeczytać. 

Adrian Jaworek