Pamiętam jak uczono mnie, że narracja pierwszoosobowa pozwala na bliższy kontakt i wzbudzenie w czytelniku sympatii do głównego bohatera. A narracja trzecioosobowa? Wprowadza dystans? Jak to było? Czy jeśli chcielibyśmy, by czytelnik nie polubił głównej postaci, powinno się unikać formy bezpośredniej, pierwszoosobowej? Może i coś w tym jest. Tylko dlaczego zamierzeniem autora miałoby być stworzyć bohatera, którego czytelnik nie polubi?

Powieść lub zbiór opowiadań to zazwyczaj objętość dwustu czy ponad trzystu stron. To konkretny czas, który czytelnik spędza z książką, z opowieścią i bohaterami i chcąc nie chcąc się z nimi zżywa. A dobrze skrojone postaci mogą być oczywiście chodzącymi ideałami, lecz w rzeczywistości są kompilacją wszystkich ludzkich cech. Postać Olive Kitteridge jest przykładem takiej bohaterki, która nie jest mega pozytywna, nie przenosi gór, nie zaraża entuzjazmem. To chłodna, bardzo racjonalna kobieta, szorstka, powściągliwa, żyjąca według określonych zasad, skromna i znająca swoje miejsce w otaczającym ją świecie. Poznajemy ją z boku, w narracji trzecioosobowej, w trzynastu opowiadaniach.

Do sięgnięcia po „Olive Kitteridge” autorstwa Elisabeth Strout, przekonał mnie głównie miniserial produkcji HBO. Po obejrzeniu dwóch odcinków postaci książki nabrały kształtów aktorów odgrywających swoje role. Idealnie pasująca Frances McDormand i cała reszta świetnie dobranych aktorów. Dla tych „leniwych” widzów i czytelników, mogę potwierdzić – serial jest prawdziwą kwintesencją książki. To idealnie opowiedziane i przełożone na ekran sceny z książki Strout. Czy jednak mimo tak świetnego odzwierciedlenia warto poza mini serialem sięgnąć także i po słowo pisane? Dla mnie oczywiście odpowiedź najczęściej brzmi twierdząco. W tym jednak przypadku mogę potwierdzić z czystym sumieniem. Bo w książce poza historiami uwzględnionymi w czteroodcinkowym serialu, mamy także opowiadania o ludziach z małego miasteczka Crosby w Nowej Anglii. Bohaterami opowiadań takich jak choćby „Pianistka”, „Zimowy koncert” czy „Okręt w butelce” są sąsiedzi, osoby ze szkoły, z bliskiego lub dalszego otoczenia. Z pozoru historie te nie mające zbyt wiele wspólnego z głównym tematem całego zbioru, a jednak każde w jakiś sposób łączy się z postacią Olive. Sąsiadka, nauczycielka, osoba z otoczenia – w jakiś sposób oddziałuje na świat innych. Czasem zmienia świat tych obcych ludzi i pomaga im z o wiele większym skutkiem, niż robi to w przypadku do swojej rodziny.

Olive Kitteridge to kobieta o trudnym charakterze. Trudno ją lubić, synowi trudno ją nawet kochać. To z pozoru silna osoba, wychowana i wychowująca syna, jak również swoich niegdysiejszych uczniów według żelaznych zasad. Jest oschła, surowa, arogancka, a jednak z okruchów jej życia, które opisuje Strout, możemy dostrzec obraz również i kobietę kruchą, złamaną, osobę, która za wszelką cenę stara się przyjmować życie, jakie jej los daje. A los doświadcza ją bardzo. To mistrzowsko stworzona psychologiczna narracja, przy której przede wszystkim możemy zadumać się nad złożonością ludzkiej osobowości i niejednoznaczności ludzkich osądów o drugim człowieku.

Książka Elisabeth Strout pierwotnie została wydana pod tytułem „Okruchy codzienności”. To właśnie skrawki z życia, jedne z ważnych momentów. Towarzyszymy Olive w małżeńskich perypetiach, ślubie syna, zmaganiu się z napadem czy chorobą męża, opieką nad przybranymi wnukami i ciężką próbą nawiązania utraconego kontaktu z synem. To wspaniale skrojone historie, atmosferą dorównujące małomiasteczkowymi opowieściami Alice Munro. Olive Kitteridge to kobieta o dobrych intencjach, której tak trudno wyjść uczuciom naprzeciw. W mistrzowskiej trzecioosobowej, oschłej i zdystansowanej narracji Strout uczy nas, że pomimo arogancji, surowości czy despotyzmu możemy znaleźć w nawet najbardziej nieznośnej osobie coś dobrego, szczerego, niezwykłego i fascynującego. I zżyjemy się z tą niesympatyczną bohaterką, która podobnie jak na życie osób z miasteczka, będzie oddziaływać i na nas.

Monika Samitowska-Adamczyk