Jeśli chodzi o literaturę publicystyczną dotyczącą spraw politycznych istnieją dwa typy książek wybitnych. Pierwszy to taki, który dobitnie głosząc rewolucyjne tezy wraz z ich argumentacją zwala z nóg, szokuje, uderza boleśnie i burzy światopogląd. Drugi natomiast jest o wiele spokojniejszy: również porusza ważkie problemy, ale stara się wyważyć swoje opinie, poprzeć racje pewnym procesem myślowym, wykazać związki przyczynowo-skutkowe i tym samym przekonać czytelnika, że przesłanki wskazują na właśnie to jedyne sensowne wytłumaczenie. Oba typy są niezwykle interesujące – pierwszy wbija w fotel i niemal zapiera dech w piersiach, drugi zasiewa ziarno niepokoju i daje mnóstwo do myślenia. „Jakie piękne samobójstwo” należy do tej drugiej kategorii.

Najprościej książkę można by określić jako pewne rewizjonistyczne opracowanie mające na celu ponowne przeanalizowanie sytuacji polskiej polityki w okresie dla nas kluczowym, czyli tuż przed Drugą Wojną. Autor sięga jednak w czasy wcześniejsze (jest wzmianka o Polsce sarmackiej, rozbiorach, dwóch naszych największych powstaniach w XIX wieku aż do odrodzenia Rzeczpospolitej w 1918), co ma nam uzmysłowić, że nic nie bierze się z próżni, a już szczególnie procesy historyczne, które – pomimo szarpania przez gwałtowne wydarzenia – wykazują pewną ciągłość na przestrzeni wieków. Najważniejszy okres w tym zestawieniu to rzecz jasna Dwudziestolecie, gdyż to bezpośrednio po nim nastąpił krach naszej państwowości.
Ziemkiewicz „odbrązawia” pewne postacie i wydarzenia, poddaje w wątpliwość kompetencje większości przedstawicieli na szczytach władzy, a także stara się dociec prawdy w kilku zagadkowych kwestiach (np. brytyjski udział w katastrofie gibraltarskiej). O większości sanacyjnych oficjeli ma opinię, iż zostali „awansowani ponad swoje zdolności i umiejętności”. Zgodnie z jego słowami Rydz byłby bardzo dobrym dowódcą dywizji, może nawet armii, działającym w myśl jasnych rozkazów wodza o szerszych niż on horyzontach myślowych (ale niestety został marszałkiem Polski), Mościcki byłby znakomitym rektorem politechniki lub ministrem (a został prezydentem), Sławoj Składkowski szefem inspekcji sanitarnej lub naczelnym lekarzem kraju, Dąb-Biernacki dowódcą straceńczej placówki w rodzaju Westerplatte, nie mówiąc już o pułkowniku Kocu, którego wykształcenie ograniczało się do eksternistycznej matury, a został prezesem Banku Polskiego. W obecności miernot nie robi się wielkiej polityki. Takich przykładów jest więcej i jest to tylko jedna z ułomności, jakie są opisywane.
Książka jest wielowątkowa i wielopłaszczyznowa. Zawiera skrótowe biografie co ciekawszych i praktycznie nieznanych postaci jak Adolf Bocheński czy Józef Retinger oraz jednocześnie dokonuje analizy sytuacji geopolitycznej na kontynencie europejskim tuż przed i zaraz po Wojnie z uwzględnieniem roli (lub ewentualnej roli) Polski. Część spraw jest znana ze szkoły, inna ze współczesnych publikacji, ale trzeba przyznać Ziemkiewiczowi, że dostrzeżenie niektórych powiązań i relacji jest faktycznie imponujące. Z jednej strony rozlicza sanację, która po śmierci Marszałka poszła w otchłań, z drugiej jednak nie gloryfikuje obozu narodowego (choć lekko go wybiela) dostrzegając, że nasze problemy miały głębsze podłoże.

Przyczepić się można właściwie tylko do braku bibliografii i jakichkolwiek źródeł. Owszem, pojawiają się w tekście nazwy dokumentów i powoływanie na konkretne osoby, ale jednak na upartego cała książka to jeden wielki felieton prezentujący luźne opinie autora na dany temat. Może nie do końca jest to wada, ponieważ już we wstępie (a i potem się to kilkukrotnie przewija) Ziemkiewicz zaznacza, że nie miał ambicji pisania pracy historycznej, ale niekiedy brakuje mi stosownego przypisu. Druga wada wiąże się z pierwszą. Charakter felietonu powoduje brak sztywnej konstrukcji, co przekłada się na niezliczone wtrącenia, dygresje i uwagi przytaczane mimochodem wywołujące pewien chaos w czasie czytania. Bez wątpienia autor gdyby mógł, przekazałby znacznie więcej wiadomości. Nie wszystkie głoszone tezy są równie solidne, a z pewnymi opiniami można się kłócić, ale ogólny cel chyba został osiągnięty – książka zmusza do głębokiej refleksji.

„Jakie piękne samobójstwo” powinno zainteresować nie tylko osoby o zacięciu historycznym, lecz przede wszystkim ciekawych powodów naszej obecnej kondycji jako państwa. Świetnie opisane procesy, które doprowadziły do niewspółmiernego rozlewu polskiej krwi (i to nie tylko na frontach wojny), charakterystyki osób decyzyjnych w tamtym czasie oraz diagnoza polskiej klasy politycznej II RP. Polecam wszystkim zafascynowanym kwestią jak to się stało, że spośród tylu dostępnych opcji Polska musiała przejść przez najgorszy możliwy scenariusz.

Jeśli chodzi o literaturę publicystyczną dotyczącą spraw politycznych istnieją dwa typy książek wybitnych. Pierwszy to taki, który dobitnie głosząc rewolucyjne tezy wraz z ich argumentacją zwala z nóg, szokuje, uderza boleśnie i burzy światopogląd. Drugi natomiast jest o wiele spokojniejszy: również porusza ważkie problemy, ale stara się wyważyć swoje opinie, poprzeć racje...