Baltazar i Blimunda

Coś niesamowitego. Już dawno nie zaznałam uczucia, które przyciągnęłoby mnie i uwiązało na godziny do danego tytułu, nie pozwalając na osiągnięcie spokoju do momentu przeczytania ostatniego zdania. Ta powieść przełamała długotrwały impas, który był mą osobistą bolączką i jednocześnie zafundowała mi zarwaną noc - a nie zdarzyło się już to od bardzo dawna.

Wspaniała. Naprawdę ciężko napisać o niej coś konstruktywnego, bo nie znajduję odpowiednich słów, które w zderzeniu z tym, co przeczytałam nie wyglądałyby na banał i sztampę. To powieść o tym, czego doświadcza w życiu każdy z nas: o skrywanych pragnieniach, ludzkich tęsknotach, ciągłym poszukiwaniu i podążaniu za tym, co nieuchwytne. O chęci wyrwania się ze szponów prozy życia i zawalczeniu o samego siebie. Także o sile uczucia i niezłomności jednostki.

Przepiękna książka, rojąca się od cytatów zapadających w pamięć. Autor zaciekawia, wzrusza i pobudza szare komórki czytelnika, przy tym dba o zaspokojenie poczucia estetyki - wszak całość, stylizowana na powieść z czasów minionych, robi świetne wrażenie. Nic to, że forma jest inna aniżeli ta, do której jest przyzwyczajony współczesny czytelnik - nie ma to dla mnie żadnego znaczenia w konfrontacji z istotą przekazu.

Od wieków ludzkie umysły były zaprzątnięte pasją latania. I chociaż ta sztuka została przez człowieka osiągnięta stosunkowo niedawno, to marzenia o podniebnych przygodach dojrzewały od zawsze. Jednak fantazja i ciekawość świata nie zawsze szły w parze z wolnością, której często brakowało marzycielom o lepszym życiu.

Pragnieniom osiągnięcia utopijnych celów i snom o ludzkiej godności poświęcono "Baltazara i Blimundę" Jose Saramago. Autor przedstawia w niej splątane ze sobą losy inwalidy wojennego, córki kobiety zesłanej za praktykowanie czarów oraz wizjonerskiego księdza marzącego o oderwaniu się od ziemi. Łączy ich miłość do tego co może się wydać jedną z najpiękniejszych ludzkich zalet, do przywracania wiary w swoje własne życie. Perypetie tych trojga są umiejscowione w Portugalii pierwszej połowy XVIII stulecia, kiedy królewska władza absolutna ma się całkiem dobrze i nikomu nie jest jeszcze znana wolność jednostki. Inkwizycja w tym okresie odbiera nadzieję na lepsze jutro a ciemnota i obskurantyzm nadają ton w podejmowaniu nawet ważnych decyzji państwowych.

Saramago wprowadza do swojej książki opowieść o pracy nad statkiem powietrznym zwanym passarolą. Jego twórca, portugalski duchowny Bartolomeu de Gusmão wyprzedzał swoje czasy wrodzonym humanizmem. I chociaż jego postać możemy uznać za jak najbardziej prawdziwą to już sylwetki pozostałej dwójki bohaterów, Baltazara i Blimundy zostały całkowicie wymyślone.

Noblista z lekka ironizuje pisząc o postawie klasy rządzącej absolutystycznej Portugalii. Opisuje jej rozwiązłość, stan umysłu podporządkowany bigoterii oraz królewską megalomanię. W owych czasach o prawach człowieka jeszcze się nie słyszało, stąd też wynika próba opisu ludzkiej niedoli. Jest też miejsce na miłość. To bezwarunkowe uczucie połączyło Baltazara i Blimundę tak jakby byli sobie przeznaczeni od dawna, jakby chciał tego los. Baltazar na wojnie prowadzonej przez króla Jana V stracił rękę, natomiast Blimunda w wyniku wojen inkwizycji utraciła matkę. Wspólna strata przyciąga ich do siebie i od tej pory pozostają nierozłączni.

Saramago w tej wspaniałej powieści ma wrażenie że Bóg odwraca wzrok w wielu życiowych sytuacjach, tak jakby nie chciał widzieć wielu rzeczy. Narodziny są jednocześnie śmiercią a stwórca wstydzi się świata który uformował. Według powieściopisarza, aby wyobrazić sobie piekło i niebo wystarczy poznać ludzkie ciało.

Książka nie należy do najłatwiejszych, w końcu została napisana przez pisarza który lubuje się w poruszaniu egzystencjalnych problemów. To właśnie w moim odczuciu jest jednak najbardziej interesujące, takie podejście do tematu aby zmusić czytelnika do myślenia. Czytając opis powietrznej eskapady bohaterów miałem wrażenie jakbym to ja sam ulatywał w przestworza razem z ich marzeniami. Wszystkim innym bibliofilom polecam ten stan ducha, który mnie ogarniał podczas niezapomnianej wycieczki z Jose Saramago.

"Baltazar i Blimunda" to książka, która wiele obiecuje i niewiele daje. Mocno mnie zmęczyła i na koniec znudziła. Zaczyna się rewelacyjne: świetna fabuła, znakomity styl, oczekiwanie, że już na następnej stronie pojawi się tajemnica, od której wszystko tu nabrzmiewa. Tymczasem gdzieś tak po stu pięćdziesięciu stronach fabuła się załamuje, książka rozpada na dziesiątki pomniejszych dygresji, najważniejsze wątki zostają sztucznie ucięte - wyraźnie czuć, że skończył się pomysł na książkę. Lepiej by było dla niej, gdyby się zamknęła wraz z upadkiem latającego ptaka, bo dalej to już tylko zbiór opowieści na siłę wepchniętych do jednego worka. Na dodatek to sztuczne zakończenie - zrealizowane na kilku stronach, byle prędzej, byle postawić kropkę na końcu. Szkoda, bo z dużego zadęcia wyszedł jedynie mały wietrzyk. Coś jest nie tak z tą prozą Saramago - świetne opowieści, które zaczynają się rewelacyjnie, ale dalej to już autor sam chyba zapominał, o co mu szło (vide "Miasto ślepców"), a sens dopisują sobie wierni czytelnicy.

Cudownie heretycko-ironiczna opowieść.Główny wątek to budowa monumentalnego klasztoru w Mafrze ,efekt zręcznych manipulacji franciszkanów oraz pychy i próżności króla Portugalii Jana V.Tysiące robotników dostarczonych siłą z terenu całego kraju, mozoli się budując monstrum,którego powstanie nie ma żadnego uzasadnienie oprócz obłąkanych ambicji zakonników i przerostu ego u króla.Przypomina to jako żywo budowę piramid i chyba taki był zamysł autora ,ponieważ Jan V ma wiele wspólnego z faraońskim stylem władzy,a duchowni katolicki z kastą kapłanów egipskich.Kolejny sojusz ołtarza i tronu...
Saramago jest bezwzględny dla monarchii i kleru... drwi z nich,obnaża ich samouwielbienie i chciwość,głupotę władcy,śmieszność ceremonii dworskich,kpi z instytucji świętych,odpustów,wątpi w boski porządek świata i zadaje ważne pytania- w imię czego? i jakim prawem? a nad wszystkim unosi się gęsty dym ze stosów ułożonych przez Święte Oficjum...
W tle - jedna z piękniejszych historii miłosnych jakie znam.Tytułowi bohaterowie nie przypominają romantycznej,rzucającej na wszystkie strony
ociekających uczuciem wyznań pary.Wiedzą,że mają tylko siebie i tylko sami mogą w swój ciężki los wpleść trochę szczęścia czy rozkoszy.Nie liczą na pomoc boską czy królewską i może dlatego ich związek jest tak trwały,szczery i prawdziwy.
Dodajmy jeszcze wątek passaroli i księdza Bartłomieja(postać jaki i prace nad wynalazkiem autentyczne) oraz niebywale lekkie pióro Saramago i...myślę ,że warto...że trzeba...że powinno się...To jedna z takich książek dla których warto było nauczyć się czytać....