Psia trawka

Zabawa językiem - przednia, a historia irytująco śmieszna.

Zabawa językiem - przednia, a historia irytująco śmieszna.

Pokaż mimo to

"Wiwat Francja i frytki!". Wiwat trójwymiarowe byty! Do tej książki należy się ogarnąć z filozofii, historii, etyki, psychologii, ponoć z matematyki a na pewno z francuskiego. Mimo, że tłumacz pewnie zrobił co mógł. Końcem książki autor tak pogalopował, że dogonił horyzont. Coś mi się robi złego na myśl, że rok książka leżała na półce, a ja mordowałam jakieś gnioty. Idę zgłębiać wiedzę, bo uświadomiono mi boleśnie jakie mam braki!

"Wiwat Francja i frytki!". Wiwat trójwymiarowe byty! Do tej książki należy się ogarnąć z filozofii, historii, etyki, psychologii, ponoć z matematyki a na pewno z francuskiego. Mimo, że tłumacz pewnie zrobił co mógł. Końcem książki autor tak pogalopował, że dogonił horyzont. Coś mi się robi złego na myśl, że rok książka leżała na półce, a ja mordowałam jakieś gnioty. Idę...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Tak sobie czasami naiwnie myślę, że gdyby te polskie pisarzyny czytały takie książki jak "Psia trawka", to pochowałyby te swoje twardochowe dzienniki i sracze, tokarczukowe wsie i mędrkowanie, dehnelowe meloniki i surduty prosto w ciemność i niebyt gdzie ich miejsce.

Tak sobie czasami naiwnie myślę, że gdyby te polskie pisarzyny czytały takie książki jak "Psia trawka", to pochowałyby te swoje twardochowe dzienniki i sracze, tokarczukowe wsie i mędrkowanie, dehnelowe meloniki i surduty prosto w ciemność i niebyt gdzie ich miejsce.

Pokaż mimo to

"Psia trawka" wyrasta z pomysłu na powieść, która za nic ma rozpiętość znaczeniową fabuły i przesłanie autorskie. Jej cechą jest metaliterackość - forma i styl same sobie poradzą. "Byt płaski" ( w nomenklaturze Raymonda Queneau) to byt literacki, który nie jest bohaterem w pełni określonym a wyłania się z formy dzieła, in statu nascendi chce wychynąć na powierzchnię świadomości. Bohaterowie emanują z obcości w "swojość", nabierając konturów dzięki miejscu, jakie zajmują w queneau'owskiej układance.

Jeśli nie wiesz, o czym pisać, pisz ciekawie, pisz naturalnie ze świadomością języka jako materiału i właściwego znaczenia całości, szukaj praw i reguł, które mogą ci w tym pomóc. Raymond Queneau wykorzystuje do tego pastisz, absurd, groteskę. Nawet groza wojny w finale jest szyta grubymi, humorystycznymi nićmi. Choć to przypomina pisanie o tym, co mogłoby się zdarzyć, a to, co się zdarza, jest tak samo potencjalne. Narusza to konwencję realizmu ale nie stanowi w pełni surrealizmu. Kluczem jest tu sama forma czy struktura, którą Anna Wasilewska nazwała "ludyczną fantasmagorią".

Bliskie sąsiedztwo o kilka lat późniejszej powieśći "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza sprawia, że warto przeczytać obie powieści w parze, w komaparatystycznym spectrum. Humor i śmiech nadają tym dziełom ich konret, polaryzują ich odbiór, są punktem wyjścia do dyskusji o problematyce formy. Zresztą czy można mówić na przykład o "upupionym" Theo, gębie przyprawionej ojcu Taupe, czy namolnej, apodyktycznej ciotce Sydonii? Czy można widzieć w Piotrze Wielkim i Etienne niedojrzałych intelektualistów? I czy skądinąd ta sztuczna zwyczajność nie jest bardziej adekwatna dla współczesnego świata niż precyzyjny realizm i głębia psychologicznej obserwacji?

"Psia trawka" wyrasta z pomysłu na powieść, która za nic ma rozpiętość znaczeniową fabuły i przesłanie autorskie. Jej cechą jest metaliterackość - forma i styl same sobie poradzą. "Byt płaski" ( w nomenklaturze Raymonda Queneau) to byt literacki, który nie jest bohaterem w pełni określonym a wyłania się z formy dzieła, in statu nascendi chce wychynąć na powierzchnię...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

,,Psia trawka" to kolejna przeczytana przeze mnie książka z serii ,,Nowy kanon". Jest to chyba jedyna seria, z której książki natychmiast po zauważeniu na półce biorę do ręki, by przeczytać opis.
Ten tytuł budzi we mnie mieszane uczucie. W przedmowie obok streszczenia barwnej biografii autora pada określenie ,,modernizm". Przy trochę pogmatwanej, ale jednak czytelnej fabule powieść jest wypełniona mnóstwem przeróżnych gier słownych, zaskakujących wyliczeń, surrealistycznych opowieści czy innych zaskakujących środków literackich, pewnie sporo takich smaczków mnie ominęło. Nie brakuje fragmentów nieoczywiście świetnych, jednak co ciekawe głównie w części środkowej, gdy już weszliśmy w główną intrygę z grupką niejednoznacznych postaci, z których każda ma coś do ukrycia. Męczący jest za to początek, gdzie surrealistyczny opis jazdy pociągiem jest tak sztuczny i męczący, że przeczytanie go wymaga sporo samozaparcia - sztuka dla sztuki. Zaś zakończenie jest po prostu (muszę użyć tego określenia) bzdurne.
Odbiór ogólny tej nierównej powieści potwierdza mój pogląd, że eksperymentalne środki formalne spełniają swoją rolę, gdy ilustrują jakąś konkretną myśl, treść (intryga jest zarówno zaskakująca, śmieszna jak i odkrywająca ludzkie wady). W innym przypadkiem łatwo popaść w bełkot dla nikogo.

,,Psia trawka" to kolejna przeczytana przeze mnie książka z serii ,,Nowy kanon". Jest to chyba jedyna seria, z której książki natychmiast po zauważeniu na półce biorę do ręki, by przeczytać opis.
Ten tytuł budzi we mnie mieszane uczucie. W przedmowie obok streszczenia barwnej biografii autora pada określenie ,,modernizm". Przy trochę pogmatwanej, ale jednak czytelnej fabule...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Raymond Queneau to jeden z założycieli grupy OuLiPo (Warsztatu Literatury Potencjalnej), będącej częścią Kolegium Patafizyki. Członkowie tej grupy upodobali sobie pisanie na podstawie ścisłych, matematycznych reguł i mocno się ich trzymali, jednak wewnętrzna dyscyplina bynajmniej nie prowadziła do powieści "sztywnej" - wręcz przeciwnie.

"Psia trawka" w wierzchniej warstwie opowiada historię grupki ludzi, których powiązało ze sobą parę przypadkowych spotkań i wydarzeń, którzy przypadkiem na siebie wpadli, od słowa do słowa tu pojechali, tam pojechali, pogadali, ktoś to podsłuchał... I zaczęła się pogoń za skarbem, pogoń pełna niespodziewanych wydarzeń, zabawnych sytuacji i absurdów. Całość przypomina spiralę, w której jedno nieporozumienie prowadzi do kolejnego, tylko większego, oraz farsę (choć, jeśli mam być bardzo dokładna, to stricte pod definicję farsy nie podchodzi). Tyle mamy w wierzchniej warstwie, ale, jak mówi Queneau, "arcydzieło przypomina cebulę", a zatem zdejmę z niej kilka warstw i zobaczę, co kryje się wewnątrz.

Autora fascynowała różnica między językiem literackim, pisanym i naukowym a językiem potocznym, i to właśnie język jednym ze znaczących elementów powieści. Większość bohaterów to ludzie niewykształceni, posługujący się stylem potocznym - Queneau rozkłada nasz sposób mówienia na czynniki pierwsze i dokonuje jego syntezy na nowo, wkładając w usta bohaterów słowa takie jak "letsgoł" lub opisuje ich przemyślenia, pisząc "Potem by poszła do sklepu, gdzie sprzedają bryki. Kazałaby se lymuzynę z taką długą maską i dobrze napchanymi poduchami. Żeby ludziska widziały. Wzięłaby sobie pokojówkę i szofera i fru do Monte Karla". Cała książka pełna jest takich sformułowań, wypowiedzi z błędami, odwzorowuje także kłótnie, których potoczny styl charakterystyczny jest nie tylko dla ludzi niewykształconych, ale wykształconych także. Autor mistrzowsko łapie niuanse języka potocznego i wyraźnie - oraz trochę ironicznie - pokazuje je w książce.

Trzecia warstwa cebuli to filozofia. Tu niestety pojawia się mój problem - ja na filozofii znam się w stopniu niewielkim, może nie zerowym, ale jednak bardzo małym. Z tego, co przeczytałam w przedmowie Anny Wasilewskiej - skądinąd bardzo dobrej przedmowie, polecam przeczytać raz przed lekturą i raz po - wynika, że powieść jest pełna nawiązań do filozofii, z których ja niestety nieszczególnie cokolwiek wyłapałam. To znaczy, oczywiście te kwestie filozoficzne, które poruszają bohaterowie jako tako rozumiem, ale nie potrafię stwierdzić, do której filozofii i którego filozofa to nawiązanie. Jednak nie przeszkadza to w cieszeniu się lekturą, ponieważ bohaterowie, którzy mają te filozoficzne przemyślenia na filozofii znają się tak ja ja (lub nawet mniej), w związku z czym ich dyskusje są dyskusjami dwóch laików, którzy bez teoretycznego przygotowania postanawiają sobie podyskutować na temat bytu i niebytu lub ideałów w życiu. Brzmi zabawnie, prawda? I tak właśnie jest. ;-)

Po czwarte - forma powieści, przez Autora zwana "rusztowaniem". Mamy tu 7 rozdziałów i 91 podrozdziałów, czyli na każdy rozdział przypadałoby po 13 podrozdziałów. Jest tak jednak tylko w przypadku pierwszych 5 rozdziałów i co istotne, za każdym razem 13 podrozdział jest zapisany kursywą: to głównie przemyślenia któregoś z bohaterów. Następnie mamy rozdział szósty, składający się z 13 + 12 podrozdziałów. Piszę w ten sposób, ponieważ trzynasty podrozdział, po którym powinien się skończyć cały rozdział, również zawiera tekst z przemyśleniami jednego z bohaterów. Po nim następuje 12 podrozdziałów, które powinny teoretycznie należeć do rozdziału 7. Kończy się rozdział 6 i wtedy, zamiast rozdziału numer 7, jest rozdział 91 (numer ostatniego podrozdziału). Liczby te nie są przypadkowe: 7 nawiązuje do daty urodzenia Queneau, którego imię i nazwisko także mają po 7 liter; 13 jest liczbą pomyślną, ponieważ wyklucza szczęście, a sumą liczby 91 jest 1, czyli "cyfra zarazem śmierci istot, jak i powrotu do życia, powrotu, który ówcześnie postrzegałem jako nierozstrzygalne trwanie nieszczęścia wyzbytego nadziei".* Właśnie ten koniec będący jednocześnie początkiem, jednak pozbawionym nadziei, wynika nie tylko z formy, ale i z treści oraz języka powieści - zaczyna się ona i kończy tymi samymi słowami.

Obierając cebulę dalej, zwróciłam uwagę na to, jak bardzo życie bohaterów się zmienia w wyniku drobnych wydarzeń. Przypadkowe spotkanie, drobna zdawałoby się zmiana w życiu bohaterów prowadzi na samym końcu do zupełnej zmiany ich sytuacji życiowej, statusu społecznego lub nawet kończy ich życie. A wszystko zaczęło się tak niewinnie! Czy Queneau chciał zwrócić czytelnikom na to uwagę, a może to wyszło trochę przypadkiem? Nie mam pojęcia. Ja to zauważyłam i zrobiło to na mnie duże wrażenie.

Anna Wasilewska w przedmowie pisze, że jest to powieść o ludzkiej głupocie. Z pewnością tak jest, w końcu bohaterowie sami wpychają się w całą swoją sytuację, a i Queneau często ośmiesza ich łatwowierność, przekonanie o własnej mądrości czy inne wady. Dla mnie jednak nie jest to najważniejszy element powieści: ważniejsze jest to, jak drobna rzecz potrafi zmienić całe życie, potem fantastyczna forma powieści, jednak przede wszystkim mistrzowskie odwzorowanie języka potocznego i gry słowne.

Nie da się zaprzeczyć, że Queneau napisał bardzo dobrą, nietuzinkową i niejednoznaczną powieść, której nie da się łatwo zaszufladkować. Polecam, zwłaszcza miłośnikom literackich cebul, choć tę powieść ze względu na zabawną aferę może przeczytać każdy.

* Na podstawie przedmowy Anny Wasilewskiej z "Psiej Trawki" Raymonda Queneau, Grupa Wydawnicza Foksal, wydanie I, Warszawa 2014

Tekst opublikowany również na moim blogu: http://trans-ksiazkowy.blogspot.com/2017/03/literacka-cebula-czyli-psia-trawka.html

Raymond Queneau to jeden z założycieli grupy OuLiPo (Warsztatu Literatury Potencjalnej), będącej częścią Kolegium Patafizyki. Członkowie tej grupy upodobali sobie pisanie na podstawie ścisłych, matematycznych reguł i mocno się ich trzymali, jednak wewnętrzna dyscyplina bynajmniej nie prowadziła do powieści "sztywnej" - wręcz przeciwnie.

"Psia trawka" w wierzchniej warstwie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Krótko i bezstresowo o krótkiej i bezstresowej powieści:
http://ksiazkowydziad.blogspot.com/2016/06/recenzja-6-raymond-queneau-psia-trawka.html

Krótko i bezstresowo o krótkiej i bezstresowej powieści:
http://ksiazkowydziad.blogspot.com/2016/06/recenzja-6-raymond-queneau-psia-trawka.html

Pokaż mimo to

"Szymon Turczynowicz-Suszycki, lat dwadzieścia sześć, przebywający obecnie na wypoczynku w NH. ukończył właśnie pierwszy i ostatni tom Psiej Trawki. Gorąco gratulujemy młodemu przedstawicielowi polskiej inteligencji".

"Szymon Turczynowicz-Suszycki, lat dwadzieścia sześć, przebywający obecnie na wypoczynku w NH. ukończył właśnie pierwszy i ostatni tom Psiej Trawki. Gorąco gratulujemy młodemu przedstawicielowi polskiej inteligencji".

Pokaż mimo to

"Im człowiek mniej posiada, tym mniej cierpi. Ty chcesz mieć pieniądze i pewnego dnia je stracisz. Nie masz pojęcia, co znaczy być bogatym. Tak, im mniej kto ma, tym bardziej jest szczęśliwy."

"Im więcej rzeczy pragniesz, tym więcej masz zawracania dupy."

"Ale nie jest łatwo coś napisać, kiedy się nie ma nic do powiedzenia."

"Bywają dni, że ma głowę pełną myśli, trafnych, głębokich, oryginalnych refleksji, są dni, kiedy jasno widzi, że to jest tym i jeszcze tamtym, i inne dni, kiedy rozumie to i tamto, i jeszcze jedno i inne dni, kiedy serce mu się lekko ściska na myśl, że to nie jest to, tylko tamto, i wiele jeszcze innych rzeczy. Często ma pomysły, a jak pomysłów nie ma, to też to można napisać; i to bywa bardzo zabawne. Skąd to przychodzi? Nie bardzo wiadomo. Często ma wrażenie, że to, co ma do powiedzenia, jest bardzo ważne, nieraz nawet najważniejsze na świecie - to, co właśnie napisał albo to, co zaraz napisze, po prostu to, co ma w głowie. Tak, nieraz to, co najważniejsze na świecie, jest tutaj - na końcu jego nosa; tak właśnie nieraz myśli konsjerż Saturnin, czy siedzi na krześle, czy leży na łóżku, czy znajduje się w portierni, czy stoi na progu budynku, nad którym sprawuje pieczę, czy noc, czy dzień, czy jest sam, czy w towarzystwie żony, która nie znosi kanałowych szczurów i żywych krewetek; tak, Saturnin nieraz tak sobie myśli."

"Jak człowiek patrzy na rzeczy w sposób nieuprzedzony, wszystko się zmienia. To oczywistość utrudnia odbiór tego, co jako oczywiste przedstawia się przy pierwszym spojrzeniu. Dziwne, bardzo dziwne, nie brać pod uwagę przeznaczenia przedmiotu! Najpierw człowiek niczego nie widzi, bo jest w ruchu, potem się przygląda, żeby robić coś innego, w końcu kontempluje, bo jest zmęczony pracą."

"Słowa też są wyprodukowanymi rzeczami. Można je brać pod uwagę niezależnie od ich znaczenia. Niezależnie od swojego sensu mogą oznaczać coś zupełnie innego. Na przykład słowo czajniczek oznacza ten przedmiot, lecz mogę je brać pod uwagę niezależnie od tego znaczenia, podobnie jak na sam czajniczek do herbaty mogę patrzeć niezależnie od jego praktycznego zastosowania, którym jest parzenie herbaty lub bycie po prostu naczyniem."

"Bardzo ciekawe. Człowiek myśli, że robi jedno, a robi drugie. Myśli, że widzi to, a widzi co innego. Ktoś ci coś mówi, słyszysz coś innego, a to znaczyło jeszcze coś zupełnie innego. Cały czas, wszędzie tak jest."

"A ja sam kim jestem? Już to panu powiedziałem: nie wiem, kim jestem. A zresztą czy to pytanie ma sens? Czy to w ogóle coś znaczy, tak wykrzykiwać: kim jestem? Czy to ma jakikolwiek sens? Kim jestem? Jestem Étienne Marcel, urodzony w Besançon 23 maja 1905 roku, urzędnik bankowy, zamieszkały w Odonne, dom w budowie i tak dalej, i tak dalej. Mam taki to a taki charakter, czuję to i owo, żyję w pewien sposób. Psychologowie powinni móc mnie przeanalizować, prawda? A ja się jeszcze pytam, kim jestem! No, proszę, tym właśnie jestem! A jednak uporczywie czepiam się tego pytania. Napełnia mnie trwogą. Głupie, prawda? To nie wszystko. Czy to pytanie samo w sobie ma sens? Czy słowo być ma jakiś sens?"

"Étienne milczał; to, że najpierw funkcjonował w oczach Piotra jako sylwetka, a teraz stał się bandytą w oczach pani Cloche, sprowadzało go w rejony medytacji, na których jego szara substancja dotąd nie postawiła jeszcze neurona."

"Nie jest sceptycyzmem unikanie błędu, a czy może być większy błąd niż mniemanie, że się wie coś, czego się nie wie?"

"Z wielkim zaskoczeniem i niesmakiem przyjęliśmy wiadomość o pogryzieniu pana Systeme'a. Uprzedzamy całą psią populację, że podobne wybryki nie będą dłużej tolerowane na terenie naszej gminy. Psy mają łapać muchy, a nie nogawki uczciwych obywateli."

"Dlaczego nie zadbać o swój wygląd również po śmierci? Pielęgnuj starannie swoje kości.
Nie należy zapominać, że za pięćset, tysiąc lat lub więcej twoje szczątki zostaną być może wystawione w muzeum. Czyż nie warto się tam zaprezentować w najlepszym stanie?
Dzięki lekowi w płynie Nieśmiertelni masz szansę na szkielet estetyczny i gwarantowanie niełamliwy.
PODZIWIAĆ CIĘ BĘDĄ PRZYSZŁE POKOLENIA"

"Lepiej, żeby się dzieci wstydziły za rodziców, niż rodzice za dzieci."

"Własność, posiadanie jest źródłem wielu nieszczęść. Tajemnica szczęścia polega na tym, żeby nic nie posiadać. Szczęśliwy człowiek jest tylko wtedy, gdy żyje ubogi i w ukryciu, bo im się mniej posiada, tym łacniej jest umknąć złemu losowi."

"Ci, co sekretów nie mają, są jednak wobec nich podejrzliwi. Ale oczywiście mówię to tak tylko, bo jak powszechnie wiadomo, wszyscy mają sekrety. I tak jeden ukrywa ziarno jakiejś ułomności, inny kłopot z krewniakiem, trzeci jakąś krzywdę, którą mu wyrządzono i nie przestaje go dręczyć. Oczywiście nikt nie ma sekretów, na jakie zasłużył, bo istnieją wymyślone idiotyzmy. Jest miłość zawiedziona, miłość podeptana, miłość beznadziejna, miłość jałowa. Są zawiedzione ambicje, beznadziejne chęci, podeptana duma, jałowe uczucia. Tacy ludzie trzymają fason, chodzą wyprostowani, ale ugodzeni są śmiertelnie, a sekret drąży ich i przeżera na śmierć. Jad pająka mniej truje niż sekretna udręka."

"Jestem martwy. Dokładniej jestem zmarłym. Ale oczywiście nikt się nie domyśla; w przeciwnym razie hotelarze odmówiliby mi pokoju, a ludzie na ulicy mówiliby: Ale on cuchnie, czuć zaduch i zgniliznę. Przyznacie, że bardzo nieprzyjemnie jest słyszeć podobne uwagi. Nie znoszę, jak się mówi na mój temat za moimi plecami. Denerwuje mnie to. Bo mimo że nie żyję, nadal jestem bardzo wrażliwy."

"Odwrócił głowę i zdawało mu się, że widzi z tyłu coś jakby szczęście."

"Kiedy mu nie szło, wyładowywał zły humor na mamie i dźgał ją widelcem w pośladki. Ale pośladki mamy były bardzo jędrne i dlatego w naszym domu wszystkie widelce miały krzywe zęby."

"Im człowiek mniej posiada, tym mniej cierpi. Ty chcesz mieć pieniądze i pewnego dnia je stracisz. Nie masz pojęcia, co znaczy być bogatym. Tak, im mniej kto ma, tym bardziej jest szczęśliwy."

"Im więcej rzeczy pragniesz, tym więcej masz zawracania dupy."

"Ale nie jest łatwo coś napisać, kiedy się nie ma nic do powiedzenia."

"Bywają dni, że ma głowę pełną myśli,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Debiutancka powieść Raymonda Queneau z 1933 roku to cudowna burleska, w której odbija się oryginalny i zachwycający umysł autora: spontaniczność surrealistycznej wyobraźni łączy się z chłodną precyzją matematyka; metafizyczna medytacja miesza się z rubasznym prostactwem (albo, jeśli kto woli: rubaszną prostotą); wysmakowane literacko zdania gładko przechodzą w nawiedzony, urywany bełkot; oniryczna wizja miesza się ze świadomością przykrego widoku pleśni. Całość przenika pan-kosmiczny komizm: Bóg jest daleko, a jego stworzenie przygłupie.

Osią fabularną "Psiej trawki" jest para-kryminalna intryga dotycząca domniemanego majątku Ojca Taupe, starego żebraka i satyra, którego częste wypowiedzi o konieczności wyrzeczenia brzmią nieco po buddyjsku. Intrygę napędza pani Cloche, akuszerka i abortystka, mająca specyficzne zamiłowanie do makabry i rozjechanych ciał. Hipoteza o istnieniu milionów Ojca Taupe jest z gruntu niedorzeczna, ale w powieści wielokrotnie podkreśla się, że pani Cloche nie jest wariatką; Queneau zdaje się sugerować, że tak oszukańczo zadziałał sam język, niedoskonałe narzędzie komunikacji, którego bohaterowie stali się jego marionetkami, choć sam język nie posiada ukierunkowanej woli, przeciwnie [...].

Całość recenzji tutaj:
http://niedramatyzujmy.blogspot.com/2015/01/raymond-queneau-psia-trawka.html

Debiutancka powieść Raymonda Queneau z 1933 roku to cudowna burleska, w której odbija się oryginalny i zachwycający umysł autora: spontaniczność surrealistycznej wyobraźni łączy się z chłodną precyzją matematyka; metafizyczna medytacja miesza się z rubasznym prostactwem (albo, jeśli kto woli: rubaszną prostotą); wysmakowane literacko zdania gładko przechodzą w nawiedzony,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to