Książki o prowincji. Wsi spokojna, wsi wesoła... Niedoczekanie!
„Kto twe wczasy, kto pożytki może wspomnieć za raz wszytki?” – to Jan Kochanowski w XVI wieku wzorujący się na starszym o 1600 lat Horacym. Potem mickiewiczowskie pola „malowane zbożem rozmaitem”, nieco mniej wyidealizowana wieś Reymonta, podkoloryzowana jednak młodopolskim zapatrzeniem, a także „Wesele”, czy współcześnie opisywane pod-sandomierskie, melancholijne obrazy Wiesława Myśliwskiego. Jaka jest polska wieś w literaturze?
Poetycko… Wieś, która nie śmierdzi. Miasteczka – biedne, wschodnie, magiczne – wprost z Brunona Schulza czy nawet Olgi Tokarczuk. Pocztówkowe… Mile wspominane, jak wakacje u babci… Przecież babcie pochodziły ze wsi lub małych miasteczek. Trzydziestolatkowie protestują? No, dobrze, niech będzie... Jak wakacje u prababci. Bo przecież „wakacje” to synonim bukolicznego nastroju. Aż tu nagle… Jak grom z jasnego nieba (to też, bądź co bądź, wakacyjna okoliczność) pojawiają się książki, których treść rozbija w drobny mak porcelanowe postacie pastereczek i pastuszków oraz radosnej trzódki wokół. Zmierzch w małym miasteczku to nie magia. To puste, pozbawione życia uliczki i niszczejące fasady domów.
Wyniki i diagnostyka
„Zapaść”, której autorem jest Marek Szymaniak, to druga po „Urobionych” książka autora, podejmująca tematy niemodne, wyciągająca na pierwszy plan ludzi nie z drugiego, ale któregoś tam rzędu. Tych, których z warszawskiej, krakowskiej czy nawet gdańskiej perspektywy nie widać. Warsztat reportera, punkt widzenia, obiektywizm, oddanie w książce przestrzeni rozmówcom – to chłodna diagnoza, może tylko wyniki badania. Po wyjściu z medycznego laboratorium pacjent trzyma w ręku wydruk, na nim dane, często przedstawione w zestawieniu z normami, w których powinny się mieścić. By je zinterpretować konieczna jest wizyta u lekarza. Tylko on, jeśli w ogóle, wskazuje drogę do ich ewentualnej poprawy: przy użyciu leków, zmiany trybu życia…
„Zapaść. Reportaże z mniejszych miast” jest opisem współczesności z trochę na siłę utrzymywanego dystansu. Marek Szymaniak pilnuje się, aby nie zmącić subiektywnym spojrzeniem wyników swojej pracy (pochodzi z małego miasta – czy to dlatego?). Trochę szkoda…
W jednym z wywiadów stwierdza, że tych „dalszych rzędów” nie widzą zarządzający „mainstreamowymi” mediami pięćdziesięciolatkowie, dla których zmiany lat 90. były windą, jazdą w górę, do domów na eleganckich podwarszawskich czy podkrakowskich przedmieściach. Im, w odróżnieniu od siedemdziesięciolatków, prowincja nie kojarzy się z wakacjami u babci. Na wakacje jeździ się wszak, o, pardon, lata – do Hiszpanii, na Kanary czy nawet Zanzibar. Prowincja to świat dużo mniej znany niż afrykańska sawanna czy zaułki Barcelony. Czy chcący to zmienić trzydziestolatek znajdzie w sobie siłę? Czy porwie go „główny nurt”, by po dziesięciu czy piętnastu latach wyrzucić na mieliznę przy podmiejskiej willi?
Historia ze świeżym spojrzeniem
„Ludowa historia Polski” Adama Leszczyńskiego teoretycznie opowiada historię, jaką każdy z czytelników setki razy przerabiał w szkolnych podręcznikach. Pańszczyzna? No przecież „było na lekcji”. W latach słusznie minionych, pewnie nieraz pracowicie skrobano wypracowania o nędznym losie pańszczyźnianego chłopa. Czy to jednak naprawdę ta sama historia? Autor jako strategiczne przyjmuje daty zmieniające sytuację mieszkańców wsi. Istotny z jego punktu widzenia jest choćby rok 1520, a więc wprowadzenie minimum odrabianej pańszczyzny, czy 1944, a więc tak zwana „reforma rolna”. Adam Leszczyński stara się w obiektywny sposób pokazać aspekty zachodzących w owych latach zmian, oczywiście z perspektywy mieszkańców wsi. Krytykuje też popularne do dziś jednostronne odczytywanie historii pomijające wykorzystywanie przez elity innych grup społecznych. „Nic nowego”, żachnie się ktoś, „lewicujący (co jest prawdą) historyk wyciągnął przykurzony nieco tom «Kapitału» Karola Marksa i wymachuje sztandarem z napisem «walka klas»”.
Nie warto strzelać focha. Warto przeczytać i pomyśleć. Autor, zachowując własne spojrzenie na polską historię, stara się bowiem pokazywać różne drogi jej interpretacji: od pozytywistycznej, przez marksistowską, po postmodernistyczną. Rozprawia się przy tym, czasem dość boleśnie, z różnymi mitami postrzegania wsi, Wskazuje obiektywne przyczyny takich, a nie innych relacji między grupami społecznymi. Adam Leszczyński kończy swoją analizę na roku 1989. Tu pałeczkę już po reportersku przejmuje Marek Szymaniak, relacjonując gospodarcze zmiany i ich skutki.
Wydawnictwo RM proponuje całą serię: „Ludowa Historia Polski”. Swoją drogą ciekawe, czy Adam Leszczyński i merytoryczny redaktor serii w wydawnictwie Przemysław Wielgosz wzajemnie się inspirowali, czy po prostu równolegle wpadli na podobny pomysł. Nic zresztą dziwnego. Jeszcze czterdzieści lat temu subtelne przestawienie słów w tytule dałoby gwarancję wysokiego nakładu… Historia Polski Ludowej… Brzmi znajomo?
„Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich” Michała Rauszera czy „Śladami Szeli, czyli Diabły Polskie” Piotra Korczyńskiego – pozycje ze wspomnianej wyżej wydawniczej serii – pokazują inną, „oddolną” perspektywę historycznej interpretacji. Robią to w sposób przyjazny dla czytelnika, który niekoniecznie ma historyczne magisterium. Kiedy do tego wszystkiego doda się jeszcze tom „Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa” Kamila Janickiego to widać jak na dłoni interesujący nurt ludowej historii środkowoeuropejskiego kraju. Nic to zresztą nowego – sam Adam Leszczyński na pierwszych stronach swojej książki wspomina o inspiracji, jaką była dla niego „Ludowa historia Stanów Zjednoczonych” Howarda Zinna.
Literatura piękna i ludowa
Wspomniane wyżej pozycje to sfera literatury faktu czy też książek popularnonaukowych lub naukowych wręcz. Co z tak zwaną literaturą piękną? Swoje całkiem poczesne miejsce znalazł w niej Jakub Szela. Patrzy ponuro na czytelników z okładki książki Piotra Korczyńskiego, gdzie jest zresztą postacią niekoniecznie najważniejszą. Miała być jednak beletrystyka… Radek Rak pokazał go w książce „Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli” z niezwykłym literackim rozmachem. Pięknie opisane okrucieństwo polskiej dziewiętnastowiecznej wsi jest tej książki kręgosłupem i jednocześnie literackim nawiązaniem do niełatwych rozważań nad historią. Magia jest tu, i piękno, ale nie ma sielanki. Jakub Szela pojawia się też u Macieja Hena w tomie „Deutsch dla średniozaawansowanych”, spinając karpacką klamrą podróż głównego bohatera. Zresztą jeszcze w czasach, kiedy zamiast „ludowej historii Polski” pisano „historię Polski ludowej” – ukazał się absolutnie niezwykły, choć trochę już zapomniany „Janosik” Jalu Kurka.
Po owocach ich poznacie... Odświeżone spojrzenie na historię zaowocowało godnie na drugim brzegu Atlantyku. „Kolej podziemna. Czarna krew Ameryki” Colsona Whiteheada czy „Labirynt pamięci. Wiwat naród brazylijski” Joao Ubaldo Ribeiro ukazały się w świetnych polskich tłumaczeniach (odpowiednio: Rafał Lisowski i Wojciech Charchalis). Może i polskie książki doczekają się równie udanych przekładów. Pytanie tylko czy po lekturze – jednych i drugich – będzie jak skleić potłuczonych, porcelanowych: pastereczki i pastuszków wraz z ich śnieżnobiałą trzódką, nad brzegiem ruczaju...
komentarze [54]
stare, ale jare:
Kamień na kamieniu
Moja kochana, dumna prowincja. Opowiadania
Busz po polsku / Notes
A jak królem, a jak katem będziesz
Nowe,...
Ja mieszkan na wspanialej wiosce 😊
https://www.wehingen.de/startseite
Całkiem sympatycznie wygląda na zdjęciach ta Twoja wioska 😉
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postTak, i nikt nie może narzekać na pianie mojego koguta, jeśli nie chce, żebym go pogoniła grabiami😉
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postO nie... nienawidzę piania kogutów na wsi. Zawsze się zastanawiam po co tak piłują dziób🙈😁
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postCiekawe wydaje się też zestawienie tego, jak o wsi mówi literatura z tym, jak o wsi mówi kino i tv. Bo obie te formy stoją pięknie w rozkroku - od kontrowersyjnej "Arizony", która bardzo wcześnie zaczęła tworzyć narracje o post-komunistycznej zapaści terenów wiejskich, do tworów optymistycznych pokroju "Rancza", gdzie wieś może i jest zapadła, ale dużo dobrej woli i...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcejObraz wsi w literaturze i w kinie zmienia się z upływem lat oraz zmianami zarówno na wsi, jak i w jej postrzeganiu, okresowych modach etc. Jeśli chodzi o literaturę "wiejską" to wolę tych, którzy opisują to co widzieli i pamiętali (np. Myśliwski , Redliński , Oryszyn
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcejDobry pomysł! Mam mnóstwo pomysłów co by tu przeczytać, ale chyba została mi Jeżycjada
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
"Wsi spokojna, wsi wesoła". Czy ktoś pamięta taki program System 09? Kontrowersyjny był i zdjęto go z anteny. Nie? To ja przypomnę odcinek 4 "Poza systemem": https://www.youtube.com/watch?v=89OzXQH6Vjw
Co jakiś czas salon warszawski przypomina sobie o wsi a chłopomania wraca falami. To dość żenujące jest dla mieszkańca wsi (lub kogoś kto się ze wsi wywodzi). W Polsce cały...
Informacja z dzisiaj :) https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2021-09-21/jarocin-zaklocanie-ciszy-nocnej-przez-koguta-policja-zakonczyla-czynnosci/?ref=slider
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postDobrze to ująłeś. Aż mi się przypomina atmosfera ostatnich protestów rolników w Szczecinie - mieszczuchy poczuły, że ktoś im wtargnął w tkankę. Dawno nie słyszałam tyle protekcjonalizmu wobec jakiejś grupy zawodowej, co wtedy, po prostu przechadzając się po mieście.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postBardzo ciekawy trend, a i sam artykuł. Mnie zachęca do sięgnięcia po te pozycje. Chętnie zajrzałabym do Ludowej historii Polski. Baśń o wężowym sercu już przeczytałam - genialna.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
@Vilemo, ciekawy, ważny i potrzebny trend, już przeczytałem Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich - bardzo dobra. Czytam Ludowa historia Polski - na razie świetna. W kolejce czekają
Chamstwo i
Brakuje w zestawieniu Chamstwo i Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa :)
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
To prawda, nie dałem rady już ich przeczytać, ale nadrobię. BTW - pokazują, ze trend jakiś jest, prawda ?
Jestem ciekawa opinii co do Pańszczyzny. U mnie czeka w kolejce do przeczytania.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postOj jest trend, jest! I bardzo się cieszę. :) Tym bardziej, że osią historii jakiej mnie uczono w szkole (jestem z rocznika 89) i jaka będzie też wtłaczana w głowy dzieciaków w najbliższych latach, jest wciąż niestety patriarchalno-nacjonalistyczno-katolicka historia elit.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postObiecująco zapowiada się też Zniewolona Rosja. Historia poddaństwa :)
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postW temacie Rosji już jest znakomita 'Rosja carów' Pipesa, który sporo pisze o tamtejszym systemie pańszczyźnianym.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post@almos Do książek Pipesa w bibliotece mam trudniejszy dostęp aniżeli do książki "Popielec".Co nie jest zabawne 😖 .
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post@almos @Marzena Swoją drogą ciekawe, czemu nikt nie wznawiaPipesa . Ostatnio wydało go ponad 10 lat temu wydawnictwo Magnum, przejęte przez Bellonę.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post@Aguirre kiedyś kupiłem jego ebooki, sprawdziłem teraz, nie są dostępne, prawdopodobnie licencje wygasły...
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postAutor "Pańszczyzny" nie powiedział jeszcze ostatniego słowa. Za niedługo czas wyjdzie Warcholstwo. Prawdziwa historia polskiej szlachty
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postPolecam w temacie Drogę przez wieś Wincentego Burka.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postBrakuje mi w tym zestawieniu znakomitego a niedocenionego 'Popielca' Kłaczyńskiego, który pokazał jak wojna i okupacja zdemoralizowała polską wieś.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postAż się skuszę na tego Popielica skoro tak zachwalasz. Dziękuję za rekomendację.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postPolecam, ale ostrzegam: książka jest bardzo trudna do zdobycia.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postMoja biblioteka publiczna ma katalog dostępny dla czytelników internetowo. Już sprawdziłam. Mają na stanie 2 egz. z lat 80 - tych . O ile więc nie zaginęły bądź nie wypożyczył ich ktoś na wieczne oddanie ,to uda mi się tę pozycję wypożyczyć.Zdarzalo mi się już bowiem, że książka była w katalogu ale fizycznie na półce jej nie mieli. Bywa i tak.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postTo masz szczęście, bo we Wrocławiu nie ma jej w żadnej bibliotece publicznej 😕
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postW mojej dzielnicowej bibliotece ma ją tylko jedna wypożyczalnia. I też planuję przeczytać. Pamiętam serial z lat 80-tych w świetnej obsadzie. Z filmwebu dowiedziałem się, że jego współscenarzystą był Wiesław Myśliwski .
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post@Aguirre Ty w Warszawie masz targi, a ja na prowincji książki , które się cudem ostały. Jakaś sprawiedliwość musi być na tym świecie. A tak w ogóle to żartuję.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post@Marzena à propos sprawiedliwości - Tym wyjaśnia: https://www.youtube.com/watch?v=68xLyczccaQ#t=1h25m20s
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post@Aguirre Rozbawiłeś mnie. Szkoda, że dziś nie ma kogoś takiego jak Bareja. Materiału miałby zatrzęsienie.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post"Popielec" - jak rozumiem z lat osiemdziesiątych? Czyli szansa na ebooka lub jakąś elektroniczną wersję żadna ?
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postDokładnie tak. Jest wydanie Iskier z 1988 r. z fotosem z filmu na okładce. Podobno jeszcze to wydanie: Popielec [/span], ale wydawnictwo https://lubimyczytac.pl/wydawnictwo/7528/profi-med/ksiazki wydało tylko dwie książki autora.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postKsiążka zostala też wydana w 2009 przez profi-med ale mozna poszukać w antykwariatach. Jest do zdobycia.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postSorry , powtorzylem Aguirre. A z antykwariatów tohttps://tezeusz.pl/popielec-wlodzimierz-klaczynski Kupowałem ju tutaj i wszystko OK
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postA jak ktoś ma ochotę to http://tbc.tarnobrzeg.pl/dlibra/docmetadata?id=4770&from=publication
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post@lrek Masz niewidoczne konto. Nie wiem czy to tak ma być ? Pytam bo znajoma mnie oświeciła że mam niewidoczne konto o czym nie wiedziałam. Dopiero musiałam poszperać w ustawieniach żeby to zmienić. Przepraszam że się wtrącam jeśli jednak tak miało być. Tak pytam bo lubię podpatrzeć co inni mają na półkach. Pozdrawiam
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post
Nie, nie ma tak być. Dzięki za uwagę. Zmieniłem, myślę, że teraz jest ok.
@Irek Tu połowa ludzi nie wie, że ma niedostępne konta. Nie wiem co na to administrator. Chyba lepiej żeby ludzie ustawiali swoje konta na niewidoczne aniżeli co do zasady mieli konto automatycznie przy założeniu ustawione jako niewidoczne. Dziwna sprawa z tymi ustawieniami.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post@Irek Ps. Twoje konto już jest widoczne. Widzę tam fajne książki . 😄
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postPiękny serial powstał na kanwie tej powieści.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postPolecam jeszcze inne powieści tego autora, zwł. cykl Miejsce i Zasiek polski.
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten postNa Allegro jest kilka egzemplarzy w bardzo dobrych cenach - najtańszy (9.90) właśnie kupiłam:) Mam na myśli https://lubimyczytac.pl/ksiazka/141434/popielec
Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post