Baroja był lekko po 50-tce i gdy rzecz wydał (1920),chyba swój pisarski szczyt miał już za sobą. Powieści historyczne które wyrobiły mu nazwisko już wyszły. Napisze jeszcze z tuzin kolejnych, głównie obyczajowych, ale o wiele mniej popularnych.

Jego powieści w historycznym sztafażu czyta się bardzo dobrze: styl wartki, bez psychologizowania, dużo się dzieje, czasem i trup padnie (najlepszy przykład to Zalacaín). Obyczajowe w sumie niewiele gorzej, jak zaświadcza właśnie ta książka. Introspekcje bywają, owszem, ale to nie jest poziom patologiczny a la Proust. Ta powieść wywołała lekki bulwersik w Hiszpanii, głównie ze względu na dość bezceremonialne potraktowanie wątku męsko-damskiego, utwierdzając opinię o autorze jako o niebezpiecznym i cynicznym skandaliście.

Ogólnie podobała mi się, może nawet najwięcej z powieści Barojy, które przeczytałem (niewiele, oprócz Paradoksa i Zalacaina po polsku jeszcze Mascaradas i Mayorazgo po hiszpańsku). Paradoks to teoretyczna i sztuczna dystopia, Zalacain jest OK ale ciągnie go w dół propagandowy zamiar, Mascaradas jakby zeszła z produkcyjnej taśmy pisarskiej. Zmysłowość porobała mi się głównie dlatego, że osobowośc Barojy – postaci chyba raczej antypatycznej –tym razem nie unosi się nad kartami tej powieści w postaci aroganckiego mędrca, tylko coś bardziej na kształt niepewnego siebie, ale pokrywającego wątpliwości pokrzykiwaniem, nowego moralisty. W ogóle Baroja kojarzy mi się nieco z Przybyszewskim, ta sama drapieżność, kontestacja, skandalizujące wątki (tyle że nie obsesyjnie erotyczne),konwenanse precz, ja jestem (albo będę) silny człowiek. Zresztą ciekawe, że obu – Przybyszewskiego i Baroję – posądzano o sympatie profaszystowskie.

Tak na moje oko powieść jest wpół drogi między dekadencją okresu przełomu wieków a nietzscheańską fascynacją wolą i działaniem. Może nawet tak została obmyślona. Zawiera bowiem fikcyjną „Notę wydawniczą”, datowaną na rok 1954 (powieść wyszła w 1920!). Wspomina się w niej m.in. o tym, że po rewolucji 1948 roku, która zmieniła Europę, powieść ta może wydać się świadectwem czasów dawno minionych.

Baroja dożył roku 1954, a zmarł dwa lata potem. Mimo że był nieugiętym wrogiem starego (w tym monarchii, religiii oraz armii),a w okresie wojny domowej karliści omal go nie zastrzelili pod przydrożnym murem, jakoś ułożył sobie życie z frankizmem, był tolerowany a nawet lokalnie celebrowany. Ciekawe jak z tej perspektywy – triumf woli! – patrzył na dekadenckie dylematy społeczeństwa hiszpańskiego z agonalnego okresu monarchii, 35 lat wcześniej.

Baroja był lekko po 50-tce i gdy rzecz wydał (1920),chyba swój pisarski szczyt miał już za sobą. Powieści historyczne które wyrobiły mu nazwisko już wyszły. Napisze jeszcze z tuzin kolejnych, głównie obyczajowych, ale o wiele mniej popularnych.

Jego powieści w historycznym sztafażu czyta się bardzo dobrze: styl wartki, bez psychologizowania, dużo się dzieje, czasem i...

Powieść "Perwersyjna zmysłowość", to gorzkie odzwierciedlenie hiszpańskiego społeczeństwa końca XIX wieku, " ludzi spaczonych moralnie, wykolejeńców i rozbitków losu, którzy przegrali życie, zanim jeszcze zaczęli o nie walczyć".
Hiszpania w tym czasie odarta była z romantyzmu i wszelkich złudzeń, zastygła w swojej skostniałej prozie życia.
Główny bohater to Luis Murguia Y Arellano. Zostawszy sierotą, dzieciństwo i młodość dzielił na trzy domy: w Arnazabal u babki i ciotki ze strony ojca, w Mota del Ebro u ciotki Luizy ze strony matki i w Irun u stryja Luisa. Studiował w Madrycie a w wieku dojrzałym często wyjeżdżał do Paryża.
Przez całe swoje życie spotykał i poznawał wielu ludzi, zwłaszcza kobiety. Zapoznajemy się z historiami ich życia, jego oceny i odczucia wobec nich. I to jest głównym wątkiem powieści. Bohater zastanawia się nad jego własnym erotyzmem , zmysłowością i miłością, jego miejscem w świecie i postrzeganiem otoczenia.
Mimo, że żył w świecie wyrachowania, zepsucia i zgnilizny moralnej, zastanawia się jak odróżnić dobro od zła, ma pewne swoje wartości, których trzymał się do końca, m.in. że nie wolno bezkarnie czynić zła.
Luis Morguia mawiał o sobie: " Byłem ciekawy różnych rzeczy, ale prawdziwego powołania nie miałem. Pomijając pragnienie zdobywania kobiet i włóczenia się po świecie, cechowało mnie brak decyzji... Żyć wygodnie, nie wyrządzać nikomu krzywdy i mieć maksimum zadowolenia... Nie pragnąłem sławy, pieniędzy ani znaczenia. Żyć i kontemplować. Taki był mój ideał".
Miał wrodzony wstręt do wszystkiego co jest płaskie i ordynarne. Kobiety podobały mu się ładne i brzydkie, lecz nie stawiał je na piedestale, każdą oceniał realnie z jej wadami i zaletami, zarówno fizycznymi jak i duchowymi. Równocześnie odrazą napawało go podwójne życie jego przyjaciół i nie wyobrażał sobie ożenku dla pieniędzy.
Nie pił kawy, wina i alkoholu, nie palił papierosów, nie zażywał kokainy, która była wtedy modna ani nie jadł mięsa.
Mimo, że był przesiąknięty ówczesną atmosferą życia, jednocześnie wyróżniał się, co było krytykowanie i niezrozumiałe.
Książka choć trudna tematycznie warta jest przeczytania, za refleksyjność i zadumę. Autor używa prostego i łatwego języka, a przy tym giętkiego, barwnego i żywego.
Opisy są bardzo plastyczne i działające na wyobraźnię. Tytuł może być jednak mylący, nie ma tu nic z perwersji jedynie przewrotność.

Powieść "Perwersyjna zmysłowość", to gorzkie odzwierciedlenie hiszpańskiego społeczeństwa końca XIX wieku, " ludzi spaczonych moralnie, wykolejeńców i rozbitków losu, którzy przegrali życie, zanim jeszcze zaczęli o nie walczyć".
Hiszpania w tym czasie odarta była z romantyzmu i wszelkich złudzeń, zastygła w swojej skostniałej prozie życia.
Główny bohater to Luis Murguia...